نظام اخلاقی مکتب امام صادق(ع) 

در بررسی نظام اخلاقی مکتب امام صادق(ع) ابتدا به طور خام نگاهی خواهیم داشت به روایات صادره از آن حضرت که به مناسبتی اشاره به نظام اخلاقی مکتب ایشان دارد. سپس در پایان در عین مقایسه نظام اخلاقی این مکتب با نظام اخلاقیِ متعارف و مشهور سعی می‌شود یک جمع‌بندی از نظام اخلاقی مکتب آن حضرت ارائه شود.
از آن‌جا که نظام اخلاقی در هر دینی در نظام فراگیرتری یعنی در نظام حاکم بر کل آن دین معنا پیدا می‌کند، ابتدا به روایاتی از آن حضرت نظر خواهیم داشت که نظام اخلاقی را در کلیّت نظام این دین اسلام معرفی کرده‌اند. در روایتی، وقتی آن حضرت، دین آباء خود ـ در سرّ و علانیه ـ را معرفی می‌فرمایند ابتدا شهادت به وحدانیت خدا، شهادت به رسالت نبی‌اکرم (ص) و سپس شهادت به ولایت ائمه (ع) را مطرح می‌کنند؛ در آخر نیز به راوی چنین می‌فرمایند که حال که این را دانستی، تقوای الهی پیشه کن و زبانت را جز به خیر نگشا! در این روایت مسأله «تقوی‌الله» و امور اخلاقی پس از شهادت سه گانه مطرح شده است.
در روایتی دیگر وقتی از آن حضرت در مورد «دین» سوال می‌شود، آن حضرت پس از ذکر شهادت به وحدانیت خدا و رسالت نبی‌اکرم (ص) به اقامه نماز، پرداخت زکات، حج، و روزه‌ی ماه رمضان اشاره فرموده و پس از چند لحظه سکوت، مسأله «ولایت» را دو بار تکرار می‌کنند، سپس می‌فرمایند این دین، همان است که خدا بر بندگان مفروض داشته و در روز قیامت هم بیش از این از بندگی نمی‌خواهد، و البته اگر کسی زیاده‌ای انجام داده باشد خدا هم زیاده می‌دهد، مانند انجام سنن حسنه‌ی جمیله‌ای که رسول خدا (ص) بنا نهاده و شایسته است مردم به آنها نیز توجه داشته باشند.
در روایتی دیگر آن حضرت پس از ذکر شهادت به وحدانیت، رسالت ولایت ائمه(ع) و برائت از اعداء ایشان، به «ورع»، «اجتهاد»، «طمأنینه» و «انتظار قائم» (ع) اشاره فرموده سپس کسانی را که خواهان این هستند که از اصحاب قائم (ع) باشند، به حالت انتظار، ورع و عمل به محاسن اخلاق توصیه می‌کند.


صفحه 237/ ابعاد شخصیت و زندگی امام صادق(ع)/ جمعی از نویسندگان/ انتشارات دانشگاه امام صادق / چاپ اول/ سال1391/ 708 صفحه/ 18000 تومان