به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا) به نقل از ستاد خبری سراي اهل قلم بیست و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، نشست «بررسي ترجمه علي موسوي گرمارودي از قرآن كريم» صبح امروز (جمعه 22 ارديبهشت) در غرفه ديدار نمايشگاه كتاب تهران برگزار شد.

علاوه بر موسوي گرمارودي، حسين استادولي يكي از مترجمان باسابقه قرآن كريم و همچنين مصطفي ذاكري و حسين عليزاده از كارشناسان قرآن‌پژوه در اين نشست حضور داشتند.

ذاكري در ابتدای نشست گفت: اين ترجمه علاوه بر هنر و فضيلت موسوي‌گرمارودي از ويراستاري دو استاد مترجم قرآن، خرمشاهی و استادولی نيز بهره‌مند شده است، بنابراين به يقين اين ترجمه جزو‌ آثار ماندني و بزرگي است كه مي‌تواند در فضاي فرهنگي كشورمان گسترش پيدا كند.

وي اين ترجمه را روان، فصيح و بليغ دانست و گفت: به اعتقاد من مشكل چنداني در اين ترجمه وجود ندارد. در واقع كار تمامي مترجمان قرآن را مي‌ستايم، زيرا بر اين باورم كه تمامي آن‌ها با همه نقاط ضعف و قوت‌شان به پيشرفت و تعميق ترجمه‌هاي قرآن كمك كرده‌اند. ترجمه قرآن پيچيدگي‌هاي بسياري دارد و گرمارودي در اكثر قريب به اتفاق موارد از عهده اين پيچيدگي‌ها به خوبي برآمده است.

ذاکری سپس به ذكر چند نكته در باره اين ترجمه پرداخت و گفت: مترجم در برابر واژه «مالك» در آيه «مالك يوم الدين» معادل «دارنده» را به كار برده است. اين در حالي است كه اين معادل به خوبي معناي مالك را منتقل نمي‌كند، زيرا مالك واژه‌اي است كه از بار فقهي برخوردار است.

گرمارودي درباره اين اشكال توضيح داد: همه داشتن‌هاي ما متعلق به خداوند است، اگر چنين معنايي را در ذهن داشته باشيم آن‌گاه واژه «دارنده» را به عنوان معادل «مالك» مي‌پذيريم.

سپس حسين استادولي گفت: من دو بار غافلگير شدم؛ نخست با ترجمه خرمشاهي از قرآن و ديگر بار با ترجمه گرمارودي از اين كتاب آسماني. اين ترجمه به وصف من در نمي‌آيد، زيرا گرمارودي در شعر و ادبيات سرآمد است و در كاربرد الفاظ فارسي و روان در اوج قرار دارد. قلم گرمارودي هم ادبي است و هم قابل فهم براي عموم.

وی به ذكر چند اشكال درباره اين ترجمه پرداخت و گفت: مترجم در بسياري از موارد جواب قسم‌هاي قرآن را در ترجمه ذكر نكرده است. اين موضوع در ترجمه سوره‌هاي قاف، نازعات، واقعه و انشقاق صدق مي‌كند.

استادولی ادامه داد: در ترجمه «بسم‌الله الرحمن الرحيم» واژه «بخشاينده» به عنوان معادل «رحيم» به كار رفته است، در حالي كه به اعتقاد من رحيم به معني آمرزنده است. در زبان فارسي نيز دو مصدر بخشيدن و بخشودن وجود دارند كه به نظر مي‌رسد واژه بخشودن براي رحيم بهتر باشد. در آيه پاياني سوره «فتح» نيز فاعل جمله مشخص نيست.

وی افزود: به اعتقاد من ترجمه بايد مقداري تفسير هم در خود داشته باشد. زيرا مشكلات آيات بايد حل شوند. گاهي مشكل فقهي، تاريخي و كلامي در فهم آيات ايجاد ابهام مي‌كند. آقاي گرمارودي بهتر بود به جاي تاكيد بسیار بر مدارك و اسناد لغات، قدری اين ابهامات را توضيح مي‌دادند.

سپس عليزاده گفت: ترجمه گرمارودی اين قابليت را دارد كه در حوزه زبان فارسي به عنوان مرجع استفاده شود. يكي از امتيازات اين اثر مقاله‌اي است كه به عنوان موخره به آن اضافه شده است. اين موخره سرشار از نکته‌هاي قرآني است و به تنهايي مي‌تواند به عنوان يك اثر قرآن‌پژوهانه مورد استفاده قرار گيرد.

وی سپس برخی از اشکالات این ترجمه را ذکر کرد و گفت: موضوعي كه در اين ترجمه جلب توجه مي‌كند، ذكر نشدن برخي از واوهاي قرآني است.

سپس گرمارودي درباره نحوه ترجمه بسم‌الله الرحمن الرحيم گفت: رحيم و رحمان از يك ريشه‌اند، همان‌گونه كه دو واژه بخشنده و بخشاينده نيز هم‌ريشه اند. من پس از ترجمه اين دو واژه سراغ ترجمه استاد بدیع‌الزمان فروزانفر رفتم و متوجه شدم كه وي نيز دقيقا همين ترجمه را براي بسم‌الله الرحمن الرحيم به كار برده است. من فردي را به دانشمندي استاد فروزانفر در دو زبان فارسي و عربي نمي‌شناسم و به همين علت ترجمه وي را از اين عبارت كه دقيقا مشابه ترجمه من بود برگزيدم و آن را تغيير ندادم.

سپس كوشا گفت: انتخاب ترجمه‌هاي حسين استادولي و علي موسوي گرمارودي به عنوان ترجمه‌هاي برگزيده قرآن كريم در جشنواره كتاب سال، از اهميت و بزرگي اين دو كار نشان دارد. تسلط گرمارودي بر زبان و ادبيات فارسي و نثر كهن فارسي سبب شد كه ترجمه وي از قرآن كريم ويژگي‌هاي منحصر به فردی داشته باشد. در مقاله‌اي، ذكر كرده‌ام كه در ترجمه قرآن كريم تسلط به زبان فارسي ضروري است. گرمارودي به دليل داشتن چنین تسلطی ترجمه‌ای ارايه كرده كه مي‌تواند به عنوان نثر معيار فارسي مورد توجه قرار گيرد.

وي با اشاره به معادل‌يابي‌هاي مناسب گرمارودي در اين ترجمه گفت: اين ويژگي در مقايسه با ترجمه‌هاي ديگر مشخص مي‌شود. به اعتقاد من گرمارودي با خلق اين ترجمه به گسترش زبان فارسي كمك شاياني كرده است.

کوشا، قلّت حجم و كثرت معنا را از ديگر ويژگي‌هاي ترجمه گرمارودي دانست و گفت: اين ترجمه با وجودی که سرشار از واژه‌هاي فارسي روان است، اما خبري از واژه‌هاي كهن و مطرود فارسي در آن نيست.

وي سپس به ذكر چند اشكال در اين ترجمه پرداخت و گفت: در چند جاي قرآن كلمه «واسع» ذکر شده كه فقط در یک مورد به عنوان صفت ذات به كار رفته است. بيشتر مترجمان به اين موضوع دقت كافي ندارند. گرمارودي نيز به اشتباه در آيه 115 سوره بقره واژه واسع را «گستراننده» ترجمه كرده است، در حالي كه «گسترده‌وجود» ترجمه صحيح آن است.

کوشا به آيه 11 و 12 سوره نساء اشاره كرد و گفت: من به تعبيرات «انجام»، «پرداختن» و «پرداخت» كه مترجم در داخل پرانتز آن‌ها را ذكر كرده است اشكال دارم، زيرا خواننده را درباره مساله تقسيم ارث دچار سوءبرداشت مي‌كنند.

گرمارودي در پايان گفت: من از افرادي كه در اين نشست شركت كرده‌اند و به ذكر نكته‌هايي درباره ترجمه‌ام پرداخته‌اند نهايت تشكر را دارم و خوشحال‌تر مي‌شدم اگر به جاي تعريف‌ها هم انتقادات بيشتري را مطرح مي‌كردند. من تمام اين انتقادات را يادداشت كرده‌ام و پس از بررسي، آن‌ها را در چاپ‌هاي بعدي ترجمه لحاظ خواهم كرد.

بيست و پنجمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران تا 23 ارديبهشت ماه در مصلاي امام خميني (ره) برپاست.