به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، پیامبر بزرگوار اسلام(ص) و ائمه اطهار(ع) در همه ابعاد مختلف دینی، علمی، سیاسی و ادبی، چهره‌هایی شاخص و جزو سرآمدان دوران خویش بودند اما بنا به اقتضائات زمان و به دلیل رسالت خاصی که در تبلیغ و صیانت از دین داشتند، بعد ادبی آنان نزد بیشتر پیروان و دوستداران آنان، مغفول و ناشناخته مانده است.

در ماه محرم امسال، کتابی با عنوان «پروانه‌های پراکنده» به زبان‌های فارسی(نظم و نثر)، عربی(نظم)، اردو (نثر) و انگلیسی(نثر)، توسط انتشارات بین‌المللی الهدی منتشر شد، کتابی که حاوی 52 قصیده منسوب به امام حسین(ع) است. 

حجت‌الاسلام دکتر داوود کمیجانی که مسوولیت گردآوری و تدوین و ترجمه برخی اشعار (به نثر فارسی) را داشته است، درباره روند تهیه این کتاب می‌گوید: وقتی با بعضی از اشعار امام حسین(ع) مانند رجزهای ایشان در میدان عاشورا در برخی منابع برخورد کردم، متوجه بیان قوی و قابل توجه ایشان در شعر شدم. بنابراین، با همکاری دوستانم در مراکز تحقیقاتی قم و مشهد درصدد جستجوی اشعار دیگری از ایشان در منابع موجود برآمدیم. البته پیش از این هم کارهایی در این باره انجام شده بود. به عنوان مثال، در بیروت دیوان امام حسین(ع) در حجمی حدود 200 صفحه چاپ شده بود که البته ما نتوانستیم به آن دسترسی پیدا کنیم اما گویا آن کتاب بیشتر در بحث تدوین لغت و ادبیات عرب بوده و از نظر تعداد اشعار نیز حجم چندانی نداشته است.

وی ادامه می‌دهد: در جستجوهایمان مبنا را بر شعرهایی گذاشتیم که دست کم دو منبع یا مستند درباره آ‌ن‌ها وجود داشت و این دقت را داشتیم که اشعار از نظر بیانی در شان کلام اهل بیت(ع) باشند و به این ترتیب، توانستیم 52 شعر را به عنوان کلام امام حسین(ع) بیابیم. با این حال چون بحث کلام معصوم(ع) در میان بود، باز هم جانب احتیاط را رعایت کرده و آن‌ها را «منسوب» به ایشان بیان کردیم.

کمیجانی معتقد است که کشش‌های تازه‌ای در جهان اسلام (و دنیا) نسبت به اهل بیت(ع) و به‌ویژه امام حسین(ع) دیده می‌شود، به طوری که شعارهای امام حسین(ع) از جمله شعار معروف «هیهات من‌الذله» در جنبش‌‌های مردمی بسیار استفاده می‌شود. وی از این سخن نتیجه می‌گیرد: زمینه برای تبلیغ فرهنگ جدیدی از امام حسین(ع) مهیاست، فرهنگی که تنها محدود به 10 روز آغازین محرم نیست، بلکه فرهنگی که شیوه خاصی از زندگی انسانی و اسلامی و منش خاصی از شیعه را ترویج می‌کند.

بیت‌الله جعفری، مترجم زبان عربی و شاعری است که اشعار امام حسین(ع) را از نظم عربی به نظم فارسی درآورده است تا در «پروانه‌های پراکنده» جای گیرند. او درباره رعایت امانتداری در این کار می‌گوید: شرط اول ترجمه، امانتداری است و کسی که رشته مترجمی را می‌خواند، از ابتدا تعهد به امانتداری داده است. از سوی دیگر، به خاطر اعتقادی که ما شیعیان به کلام معصوم(ع) داریم، در ترجمه این اشعار روی انتخاب واژه‌ها بسیار دقت شده و درباره برخی از آن‌ها، با استادان لغت‌شناسی در حوزه علمیه قم مشورت صورت گرفته است.

این شاعر ادامه می‌دهد: امام حسین(ع) اسوه وفاداری و شخصیت امینی است که ما در پی ترجمه آثار او بودیم. بنابراین، در این کار ابتدا تحقیق و تتبع لازم صورت گرفته است. در ترجمه، از کلام خود چیزی به اشعار نیفزوده‌ام، زیرا به لطف کلام ایشان لطمه وارد می‌شد و در حقیقت، این کلام ماست که از ایشان لطف و ارزش می‌گیرد.

از جعفری درباره اشعار موجود از سایر ائمه(ع) می‌پرسم و وی می‌گوید: امامان بزرگوار ما به خاطر جنبه‌های دینی و علمی‌شان، از نظر ادبی در محاق مانده‌اند و این جنبه شخصیت آنان، معرفی نشده است، در حالی که ائمه اطهار(ع) در همه زمینه‌ها شعرهایی دارند، از جمله در بحث حکمت، عرفان، اخلاق و عدالتخواهی. در زمینه‌های علمی، کلامی و فلسفی نیز آنان گاه در قالب شعر به سوالات افراد و مناظراتشان پاسخ می‌داده‌اند.

کمیجانی در این باره معتقد است: امامان ما در شرایط خاص زمانی رویکردهای مختلف و متفاوتی داشتند که اگر شیعه درک کند، در هر زمانی باید چه رویکردی داشته باشد، هیچ گاه دچار مشکل نخواهد شد. برخی امامان از جمله امام صادق(ع) و امام باقر(ع) با وجود این که بضاعت شعرگویی داشتند اما بنا به اقتضائات زمان، چون مرجع علم دوران بودند، رویه معمول آنان سرایش شعر نبوده است، بلکه باید در عرصه‌های علمی شیعیان را راهنمایی می‌کردند اما در زمان امامان دیگر مانند امام سجاد(ع) و امام حسین(ع) عرصه بیان ادبی گشوده و متناسب با دوران بود.

بیت‌الله جعفری معتقد است اعتقادات و باورهای شخصی مترجم تاثیر بسزایی در کیفیت و سلامت ترجمه و دلنشین بودن ترجمه اشعار امامان(ع) بزرگوار دارد. وی می‌گوید: ما هرچه داریم از ائمه(ع) داریم. اعتقادات ما نیز از آنان است. تلاش کرده‌ام در این ترجمه منظوم، مانند شاگرد امانتداری که در مکتب امام حسین(ع) تلمذ می‌کند و استادش را بر همه اعمال خود ناظر می‌بیند، رفتار کنم و به خاطر نظارت خود ایشان است که حالت معنوی و هاله‌ای از قداست اعتقادی بر این شعرها مستولی است.

جعفری می‌افزاید: اگر کسی ایمان و اعتقاد به حسین(ع) نداشته باشد و دست به ترجمه این شعرها بزند، شاید ترجمه خوبی ارایه کند اما ترجمه او فقط علمی خواهد بود، در حالی که این ایمان است که به علم روشنایی و گرما می‌دهد، زیرا علم خشک است و لطافت خود را از ایمان می‌گیرد.

وی همچنین مطالعه قبلی مترجم در تاریخ اسلام را امری ضروری در کیفیت ترجمه اشعار معصومان می‌داند و می‌گوید: اگر کسی زندگانی و تاریخ امام حسین(ع) را مطالعه نکرده باشد، روح حرکت ایشان را نمی‌فهمد و نمی‌تواند هنر خوبی ارایه دهد، زیرا تاریخ چاشنی هنر است و به آن زیبایی می‌بخشد.

«پروانه‌های پراکنده» عنوان زیبای یکی از شعرهای منسوب به امام حسین(ع) است که بر این کتاب نهاده شده اما به نظر می‌رسد طراحی روی جلد و گرافیک صفحات کتاب، نیاز به صرف ظرافت و دقت بیشتری داشت، چنان که کمیجانی نیز در این باره می‌گوید: به نظر می‌رسد عظمت این کتاب به اندازه کافی درک نشده است، زیرا این کتاب باید در مجلدی فاخر مانند دیوان حافظ و مولانا و... منتشر می‌شد، زیرا ما باید برای معصومان(ع) بیش از بزرگان ادبی دقت و ظرافت به خرج دهیم. از سوی دیگر به اعتقاد من، رنگ‌های داخل صفحات به کیفیت و متن کتاب صدمه زده‌اند و باید این موارد در چاپ بعدی اصلاح شود.

کمیجانی کتاب «پروانه‌های پراکنده» را به‌ویژه مناسب استفاده در هیات‌های عزاداری می‌داند و می‌گوید: اگر مداحان ما، به ویژه هنگام حرکت دسته‌های عزاداری در خیابان از این اشعار استفاده کنند، فرهنگ جدیدی ایجاد می‌شود، فرهنگی که در آن به جای طرح بحث‌های ذلت‌گرایانه، گرایشات عزت‌گرایانه خواهیم داشت.

بیت الله جعفری، شاعری که ترجمه منظوم کتاب «پروانه‌های پراکنده» را به عهده داشته (که نبودن نامش در صفحه آغازین کتاب و در کنار مترجمان انگلیسی و اردو جای تعجب دارد) در ترجمه یکی از اشعار امام حسین(ع) با عنوان «مگس‌های شر» و از قول ایشان سروده است:
«من از کینه‌توزان دلم خون بود/ کجا شادمان جان محزون بود؟
که رفتند یاران یکرنگ من/ کز این رو حزین شد دل تنگ من
کَسَم نیست دیگر بر ناکسان/ مثال گلم در میان خسان
همه در پی و قصد جان منند/ به هر سو نگه می‌کنم دشمنند
نخواهند راندن ز گل، خار و خس/ پی منجلابند خیل مگس
خدا بس بود بهر فرجامشان/ عذاب است و دوزخ سرانجامشان»

«زهد جوانمرد»، «سایه گذرا»، «مهلکه دنیا»، «ماه درخشان»، «روز هراس» و «عزم بازگشت» عناوین برخی از قصیده­ های اين مجموعه‌اند.

موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌المللی الهدی مجموعه اشعار «پروانه­ های پراکنده» را با شمارگان 2200 نسخه، 131 صفحه رقعی و به بهای 50 هزار ریال در قالب دو جلد به زبان­های «عربی، فارسی و انگلیسی» و همچنين «عربی و فارسی» منتشر کرده است.

نسخه‌هاي عربی و اردوی كتاب «پروانه­ های پراکنده» نیز در دست چاپ قرار دارند.

انتشارات بین‌المللی الهدی كه تحت نظارت سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي فعاليت دارد، اين آثار را از طريق رايزنان فرهنگي به مخاطبان اصلي‌شان در كشورهاي گوناگون مي‌رساند.