به گزارش خبرگزاری كتاب ايران (ايبنا)، عرب‌شناسان اسپانيايی كه بخشی از شرق‌شناسان به شمار می‌آيند با گردآوری نسخههای خطی شعر و نثر ادبی مربوط به دوره اندلس و مستندنگاری متنی و تدوين و آرشيو آنها و تاريخ‌نگاری داده‌های آن بر اساس سبك‌ها و دوره‌های مختلف و همچنين ترجمه آنها به زبان اسپانيايی و مطالعه شكلی، كاركردی و مضامين‌شان، تحولات ادبيات دوره اندلس را مشخص كردند و بدين سان خدمت آشكاری به ادبيات عربی كرده‌اند. در اين زمينه رويكردهايی وجود دارد كه بر اين نكته تأكيد می‌كنند كه اگر «عرب‌شناسی اسپانيايی» نبود شعر و نثر دوران اندلس ناشناخته می‌ماند و ادبای امروز اطلاعات زيادی از ديوان‌های شعر و اديبان معروف و گمنام آن دوره در اختيار نداشتند.
عرب‌شناسان اسپانيايی از قرن 13 ميلادی و بويژه از سال 1227 با تأسيس دانشگاه «سالامانكا» توجه خاصی به گردآوری، ترجمه، مستندنگاری، دوره‌بندی، تاريخ‌نگاری، دسته‌بندی، مطالعه و نقد آثار مربوط به دوره اندلس نشان دادند اما توجه دقيق و علمی به ادبيات اين دوره، از قرن نوزدهم و توسط گروهی از عرب‌شناسان اسپانيايی كه آگاه به زبان عربی و ادبيات و فرهنگ عربی بودند، آغاز شد. اين تلاش تا امروز از طريق مطالعات دانشگاهی، ديدارها، كنفرانس‌ها و سمينارهای علمی مختلف ادامه دارد.
توجه به ادبيات دوره اندلس بسيار زود با تأسيس كرسیهای دانشگاهی در سالامانكا، سبيا، پالما د. مايوركا، لريدا، بارسلون، والنسيا، مادريد، گرانادا، سانتياگو د كومپوستلا و دانشگاه‌هايی در ديگر شهرها آغاز شد. در اين ميان نبايد اقدام پادشاه كارلوس سوم (1716ـ 1788) را در گسترش كتابخانه پادشاهی و سازماندهی كتابخانه دل اسكوريال را فراموش كنيم؛ كتابخانه‌ای كه فيليپ دوم در سال 1557 آن را تأسيس كرده بود و به تنهايی 1900 نسخه خطی عربی را در خود جای می‌داد.
نسخههای خطی اين كتابخانه توسط گروهی از عرب‌شناسان مسيحی صحافی و فهرست‌بندی و دسته‌بندی موضوعی شدند. علاوه بر آن، دانشجويان عرب‌شناسی اسپانيايی از كتابخانه‌های عمومی و خصوص‍ی برخوردار از نسخههای خطی عربی كه ارتباط نزديكی با ادبيات دوره اندلس دارند، بهره‌مند شدند. پس از آن در قرن 19 و 20 و تا به امروز كانون‌ها، مدارس، مراكز و بخش‌هايی برای پژوهش درباره ادبيات دوره اندلس و مطالعه تمدن اعراب مسلمان در اسپانيا تأسيس شده‌اند كه در سايه رهيافت‌های علمی و دانشگاهی متنوع اعم از كلاسيك و مدرن به تحقيق و بررسی اين دوره از ادبيات عربی و تاريخ ادبی اسپانيا می‌پردازند.
اين توجه از نظر اجرايی و اقدام عملی در قالب بررسی نسخههای خطی و گردآوری منابع مرجع و فهرست‌بندی و صحافی و دسته‌بندی آنها و نيز انتشار كتاب‌های بررسی شده و بررسی نشده و چاپ عمومی آنها و قرار دادن‌شان در اختيار همگان بروز پيدا كرد. از سوی ديگر، از طريق انتشار مقاله‌ها و پژوهش‌ها و روزنامه‌ها و مجله‌های اسپانيايی، عربی، غربی و جهانی و تدريس در نهادهای دانشگاهی و مراكز اسپانيايی كه كرسیهای تحصيلات تخصصی علمی در اين زمينه بودند داشتند، ادبيات دوره اندلس غنی‌تر شد و تقويت يافت. ضمن آن‌كه در اين مسير نبايد نقش سمينارها و نشست‌هايی را كه با هدف گفتگو درباره تاريخ اندلس و ادبيات آن دوره اعم از شعر و نثر برگزار شده است، از نظر دور كنيم.
معروف‌ترين عرب‌شناسانی كه به مطالعه ادبيات اندلس پرداختند
گروهی از عرب‌شناسان اسپانيايی هستند كه هريك به شكلی به ادبيات اندلس خدمت كرده‌اند. خدمت آنان از طريق تحقيق علمی، گردآوری متون و بررسی آنها، تحليل، مطالعه و پژوهش، ترجمه، مطالعه تطبيقی، تاريخ‌نگاری، دوره‌بندی، نقد و ... انجام شده است. از بين اين عرب‌شناسان اسپانيايی می‌توان به افراد زير اشاره كرد:
خوان ای بالرا (1824ـ 1905)، فرناندث ای گونثالس (1833 ـ ؟)، ريبرا ای تاراگو (1858ـ 1934)، منندث پيدال (1868ـ ؟)، پونس بويگس (1861ـ 1899)، گونثالث پالنثيا (1889- 1949)، اميليو گارسياس گومث (1905 ـ ؟)، فردريكو كورينته (1940)، مارين مارسكوس (1946 ـ ؟) و ماريا خسوس روبيرا ماتا.
اما محافل فرهنگی، دانشگاهی و رسانه‌ای اسپانيا، عرب‌شناس و تاريخ‌نگار بزرگ «خوان برنت خينس» را بسيار ستوده‌اند. اين عالم اسپانيايی كه تابستان امسال (2011) در سن 88 سالگی از دنيا رفت، زندگی خود را وقف توليد آثاری در اين زمينه كرد. وی به تأليف و ترجمه و پژوهش و مطالعه پرداخت و مكتبی را در عرصه عرب‌شناسی تأسيس كرد كه در محافل فرهنگی و فكری اسپانيا و جهان با ويژگی‌های خاص خود متمايز می‌شد. روزنامه اسپانيايی زبان «ال پاييس» او را «عرب‌شناس كامل» توصيف كرده است و علت آن نيز توجه و تلاش اين دانشمند اسپانيايی در پرداختن به فرهنگ و تاريخ اعراب و فرو رفتن در عرصه ادبيات، دين، سياست، علوم، ترجمه و حتی نسب‌شناسی اعراب است.
شاگرد وی، دكتر خوليو سامسو، كه نزديك پنجاه سال همراه او بود و خود نيز عرب‌شناس شناخته‌شده‌ای است كه پس از استاد، كرسی مطالعات عربی دانشگاه بارسلون را در اختيار گرفت درباره استادش می‌گويد: خوان برنت تكامل يافته‌ترين عرب‌شناس اسپانيايی قرن بيستم بود. او فقط يك عرب‌شناس سنتی نبود، او به همه چيز پرداخت، از زندگی پيامبر اسلام (ص) تا تاريخ الجزاير در قرن نوزدهم؛ وی حتی با قرون وسطی و تحول علمی در دوران رنساس هم آشنا بود.
منتقد و چهره رسانه‌ای معروف، سرگی دوريا نيز در روزنامه آ ب ث
(ABC) اسپانيا نوشت: دكتر برنت در مطالعات عربی دانشمند بود. او معلم عرب‌شناسی اسپانيايی است... به سبب بحث و بررسی بسيارش درباره قرآن و ارزش‌های اسلامی و بحث و گفتگی معروفش با ائمه جماعات مساجد بارسلون، برخی گمان می‌كردند كه او مسلمان است.
خوان برنت يكی از بهترين كسانی است كه قرآن را به زبان اسپانيايی ترجمه كرده است. قرآن ترجمه وی بيشترين رواج را در بين اسپانيايی زبان‌ها دارد و تا كنون چندين بار تجديد چاپ شده است.
در سال 1992 به همراه همسر عرب‌شناس خود «ليونور مارتينث مرتن» كتابی را با عنوان «اندلس؛ اسلام در اسپانيا» در مادريد و بارسلون منتشر كرد. اين كتاب به دو زبان اسپانيايی و انگليسی منتشر شد. اين كتاب 250 صفحه‌ای ضميمه‌ای را هم به همراه دارد كه در آن نام پادشاهان و خاندان‌های عربی ـ اسلامی كه بر اندلس حكومت كردند دربر می‌گيرد. بخشی از اين كتاب به شرح و تفسير 171 عكس رنگی می‌پردازد كه نگاه دامنه‌داری را از مراحل مختلف تاريخی و تمدنی حضور اعراب در اندلس به خواننده ارايه می‌كند. اين عكس را خوان برنت از معروف‌ترين منابع، موزه‌ها و كتابخانه‌های جهان گردآوری كرده است.
وی همچنين تعداد زيادی از آثار نويسندگان عرب و نويسندگان دوره اندلس را ترجمه كرده است. ترجمه كتاب «هزار و يك شب» به زبان اسپانيايی، يكی از مهم‌ترين آثار اوست كه با تقدير فراوان محافل فرهنگی و دانشگاهی اسپانيا روبه‌رو شد و اگرچه پيش از او نيز چند مترجم داستان‌های هزار و يك شب را به اسپانيايی ترجمه كرده بودند اما ترجمه او ترجمه بهتری بود و بيشترين انتشار را در داخل اسپانيا و خارج آن داشت و بارها تجديد چاپ شد. كتاب مشهور ديگر وی نيز كتابی است كه در سال 1974 منتشر شد و مهم‌ترين و معروف‌ترين كتاب اوست. اين كتاب با عنوان «آنچه اروپا بايد از اسلام در اسپانيا بداند» به زبان‌های فرانسوی، آلمانی، انگليسی، پرتغالی و عربی ترجمه شده است.
منبع: المجلة العربية
شنبه ۵ آذر ۱۳۹۰ - ۱۴:۳۲
نظر شما