دكتر عارف نوشاهي، نسخه‌پژوه، محقق و مصصح پاكستاني با بيان اين مطلب به خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا) گفت: شبه قاره از
 105 سال پيش کار تدوين فهرست مشترک را در سر داشته است، ما هيچ کتابشناسي مجزا براي آثار شبه قاره نداريم، به جز دو مورد که محدود بوده و تنها اشاره‌اي به اين موضوع دارد. 

وي افزود: اين که شبه قاره چه نقشي در پديد آوردن آثار فارسي، ‌به هرگونه يعني، کتاب، کتيبه و... دارد، ‌موضوعي است واضح و ظاهر و هر کسي که با تاريخ ادبيات فارسي سر و کار دارد به نقش انکار ناپذير شبه قاره و فارسي‌دانان و فارسي‌نويسان آنجا در تعميم ادب فارسي واقف است. 

اين مصحح نسخه‌هاي خطي يادآور شد: زماني كه بريتانيايي‌ها بر شبه قاره تسلط داشتند، متوجه شدند كه نسخ خطي فراواني در آنجا هست. آنها شروع به تهيه فهرستي از آن نسخ كردند، فهرست‌هاي «ايوانف» و «اشپرينگر» يادگار آن سال‌هاست. 

وي افزود: «استوري» ـ فهرست‌نگار معروف ـ نيز مدتي در «عليگره» بود و فهرست خود را در آنجا تهيه كرد. فهرست او و فهرست‌هاي «ريو» و «اته» الگويي براي ديگر فهرست‌نگاران شبه قاره شد. از اين رو شبه قاره در فهرست‌نويسي نسخ خطي، پيشگام بوده است. 

اين نسخه‌شناس پاكستاني يادآور شد: در سال 1906 ميلادي در داكا كنفرانسي برگزار شد كه علامه «شبلي نعماني» در آن شركت داشت. او پيشنهاد كرد كه كتابشناسي آثاري كه در هندوستان وجود دارد، تهيه شود. اين كتابشناسي شامل آثاري به 3 زبان اردو، فارسي و عربي بود. 

وي افزود: البته ما هيچ كتابشناسي مجزايي براي شبه قاره نداريم. فقط كتاب «استوري» است كه اشاره به آثار خطي و چاپي كرده اما موضوعات كتابشناسي او معدود است. «فهرست‌واره نسخ خطي» استاد منزوي هم به نسخه‌شناسي اشاره ندارد و ايشان مشخصات نسخ را نمي‌دهند. 

نوشاهي يادآور شد: تجربه تدوين فهرست مشترك آثار خطي را استاد منزوي انجام داد كه در 14 مجلد در پاكستان منتشر شد. مركز تحقيقات فارسي ايران و پاكستان در سال 1956 ميلادي طرحي تهيه كرد و براي اجراي آن با برخي از استادان دانشگاه، تا ساليان متمادي، به كار پرداخت. تا آن كه در سال 1355 استاد منزوي به پاكستان رفت و فهرست مشترك را تهيه كرد. 

وي اضافه كرد: ايشان 60 هزار نسخه خطي موجود در پاكستان را معرفي كرد. من نيز راه استاد منزوي را ادامه دادم و به فهرست‌نويسي آثار فهرست نشده پرداختم. حاصل آن دو كتاب است. يكي «فهرست نسخه‌هاي خطي دانشگاه پنجاب لاهور» است كه در آن 4 هزار نسخه فهرست نشده، معرفي شده و ديگري «فهرست نسخه‌هاي خطي فارسي در آرشيو كتابخانه‌هاي پاكستان» است كه در آن 1600 نسخه معرفي شده است. 

نوشاهي همچنين هند امروزي (هند استقلال يافته از سال 1947) را گرم‌ترين کانون نسخ خطي فارسي در جهان ناميد و گفت: به نظر من تدوين فهرست مشترک آثار خطي فارسي هند را مي‌توان در دو مرحله اجرا کرد که در مرحله نخست تمام فهارس هند که تاکنون چاپ نشده، ‌در آنجا فراهم شود و در مرحله دوم، بايد به فکر فهرست‌برداري نسخه‌هايي بود که هنوز در هند فهرست نشده و مي‌توان مرکزي با عنوان «مرکز تدوين فهرست مشترک آثار خطي شبه قاره» بنا نهاد و اين کار را با الگوبرداري از مرکز تحقيقات ايران و پاکستان به انجام رساند. 

وي ابراز اميدواري کرد که فهرست‌هاي در دست چاپ، در زمان حيات استاد منزوي به انجام برسد و در ادامه گفت: اگر مركز پژوهشي ميراث مكتوب اين فهرست را در حين حيات استاد منزوي چاپ کند و من بتوانم نسخه‌اي پيش او ببرم و او جلدش را فقط لمس کند، ‌آنگاه مي‌پندارم که شيريني اين کار سي ساله را چشيده‌ام. من تنها مي‌توانم براي طول حيات استاد منزوي دعا کنم.