علی کاشفی خوانساری در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، ضمن تاکید بر ضرورت تحلیل و آسیب‌شناسی کتاب‌های نقد ادبی عنوان کرد: وضعیت نقد ادبی کشورمان چیزی جدا از وضعیت عمومی نقد نیست و در شرایط فعلی جایگاه قابل قبولی ندارد. متاسفانه امروز نقد در حوزه‌های عمومی مورد استقبال واقع نمی‌شود و با واکنش‌های منفی و تند روبه‌روست و منتقدان محکوم به مسایل و مشکلات متعدد و گاه برخوردهای تند و ناعادلانه می‌شوند.

عدم اقبال ایرانیان به نقد
این داور بخش نقد چهاردهمین جایزه ادبی جلال آل احمد با تاکید بر اینکه تا وقتی فرهنگ نقد در کشورمان نهادینه نشده، نقد ادبی نیز رونق نمی‌گیرد، افزود: در ایجاد این وضعیت نامطلوب تاریخ، فرهنگ و آحاد جامعه نقش داشته‌اند و در مجموع می‌توان گفت در کشور ما تمایل و اقبالی به اشاعه نقد وجود ندارد.

وی همچنین بیان کرد: نقد ادبی تخصصی جدا از شاعری و نویسندگی است و در عین حال می‌تواند یک شاعر و نویسنده در حوزه نقد نیز صاحب‌نظر و تالیف باشد ولی نمی‌توان انتظار داشت که همه نویسندگان منتقد ادبی نیز باشند.

کاشفی خوانساری به وضعیت بازار کتاب‌های حوزه نقد ادبی نیز اشاره کرد و افزود: نقد مانند هر مقوله، کالا و خدماتی تابع شرایط بازار و قوانین عرضه و تقاضاست. باید برای نقد شنونده و خواننده و پذیرنده‌ای باشد تا بازاری برایش تصور کنیم. امروز به دلیل کم بودن خواننده‌ها و مشتاقان نقد در مطبوعات، جلسه‌های شفاهی عمومی و برنامه‌های صداوسیما ناشران نیز اقبال چندانی به این آثار ندارند.

وی همچنین گفت: در عین حال نباید قضاوت مطلق نیز انجام داد. وقتی مباحث نقد چندان تخصصی نباشد و پرسش‌های جذاب را مطرح کند که مورد علاقه فضاها و رسانه‌های جمعی باشد طرفدار خواهد داشت و حتی بازار کتاب را به خود مشغول می‌کند. به عنوان نمونه از میان 120 کتاب من بیش از نیمی در حوزه نقد است که برخی به چاپ‌های سوم و چهارم رسیده است و این نشان می‌دهد می‌توان با اتخاذ سیاست‌هایی وضعیت نقد را در بازار نشر بهبود داد.

کاشفی خوانساری تاکید کرد: یکی از عوامل بروز مشکل در بازار نشر کتاب‌های نقد ادبی نبود ناشر تخصصی در این حوزه است. باید ناشری تخصصی که تیم تحریریه ماهری را در اختیار دارد در حوزه نشر نقد ادبی داشته باشیم.

وی درباره تاثیر برگزاری جلسه‌های نقد کتاب در بهبود وضعیت نشر گفت: جلسه‌های نقد که بیشتر به صورت نقد و بررسی پیش از چاپ آثار است اغلب کارکرد آموزشی دارند. در سنت ادبی و فرهنگ ما بوده که برای بالا بردن تکنیک آثار اشعار را نقد و داستان‌های کوتاه را می‌خوانده‌اند. امروز نیز برپایی جلسه‌های نقد در تولید آثار ادبی با کیفیت‌تر تاثیر دارند ولی برپایی جلسات نقد کتاب پس از چاپ چندان در این عرصه پررنگ نبوده‌اند.

این منتقد ادبی افزود: در کشور ما هم رسانه‌هایی داریم که محتوای نقد دارند و نیز مجله‌های تخصصی متعلق به بخش خصوصی و نیز نشریه‌های دانشگاهی داریم که در این حوزه اثر دارند، موسسه خانه کتاب نیز نشریه‌های کتاب ماه و فصلنامه‌های باارزشی در حوزه نقد داشت که امیدوارم دوباره کار خود را از سربگیرند. در عین حال نشریه‌ای در حوزه نقد پژوهی یعنی نقد نقد نداریم که به طور تخصصی درباره جایگاه و موانع نقد و کارنامه منتقدان همچنین معرفی کتاب‌های این حوزه فعالیت کند.

وی با تاکید بر اینکه نگاه دانشگاهی به حوزه نقد ناکارآمد است، گفت: نگاه دانشگاهی به نقد از نظر علمی بی‌خاصیت و درمانده است. به دلیل تقلید از غرب و بروکراسی‌های اداری نقد دانشگاهی در حوزه علوم انسانی از جمله ادبیات ناکارآمد شده و بیشتر به ظاهر و شکل فنی نقد و نه محتوای آن توجه می‌شود. پایان‌نامه‌های حوزه نقد نیز بیشتر به تطبیق با نظریه‌ها و چگونگی ارجاع تمرکز دارند ولی از اندیشه جدید و محتوای بومی و پرسش اصیل خالی هستند.

کاشفی خوانساری در پایان گفت: امیدی به نقد بالنده در نظام آموزش عالی نداریم ولی به مجله‌ها و نشریات ادبی و شبکه‌های اجتماعی امیدواریم.