باید شاعر کودک و نوجوان را جدی گرفت

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست خبری «کودک کیه؟ شعر کودک چیه؟» از سلسله نشست‌های سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با حضور بابک نیک‌طلب (شاعر) و کبری بابایی (شاعر)، به صورت حضوری در غرفه انتشارات مهرک برگزار شد.

بابک نیک‌طلب از اینکه در غرفه مهرک حضور پیدا کرده بود ابراز خرسندی کرد و درباره تعریف شعر گفت: از روزی که با مقوله شعر کودک آشنا شدیم، با دو مفهوم شعر و کودک در ارتباط بودیم؛ تعریف شعر و تعریف کودک مشخص است اما وقتی که در کنار هم قرار می‌گیرند، معنای جدید پیدا می‌کند؛ شعر با همه آرمان‌ها، آرزوها، آرایه‌ها و اصولی که باید رعایت شود، شعر است. آیا وقتی برای کودک شعر می‌گوییم، اصول آن تغییر می‌کند؟ خیلی‌ها تصور دارند شعر کودک و نوجوان جدی نیست. از نظر من به عنوان کسی که شعر می‌سرایم،شعر، شعر است. در عین حال ابتکار، خلاقیت و نگاه شاعری مهم است و لحاظ می‌شود.

وی درخصوص تعریف کودک افزود: کودک چه کسی است؟ آیا کسی که تازه متولد شده است، کودک است؟ آیا کسی که دانشگاه می‌رود، کودک است؟ هر شخص از زمانی که متولد می‌شود تا زمانی که مسئولیتی بر عهده پدر و مادر ندارد، کودک و نوجوان محسوب می‌شود؛ اما بین کودک 3 ساله با کودک ۱۰ ساله فرق است؛ باید این دوره سنی را جدی بگیریم. به طور کلی تا زمانی که فرد اندیشه خواندن شعر کودک را دارد، می‌تواند شعر کودکانه بخواند و به عنوان کودک حساب شود. گستره سنی خیلی وسیع است. شعر کودک و نوجوان یک قالب است؛ قالبی که برای شعر بزرگسال نیز می‌توان از آن استفاده کرد. وظیفه شعر کودک و نوجوان به دلیل دو وجه شعر و کودک خیلی سنگین‌تر است.

نیک‌طلب از نحوه نگاه شاعر کودک و نوجوان گفت: باید شاعر کودک و نوجوان را جدی گرفت؛ درست است شاعر برای بچه‌ها شعر می‌گوید، ولی بچه نیست؛ او دوره‌های شعرخوانی و مراحل روانشناسی کودک را طی کرده است. شعر کودک را شاعر می‌گوید قطعاً شاعر باید خودش باشد؛ نه کودک باشد و نه چیز دیگر؛ اما این شعر بخشی به نوستالژی شاعر، بخشی به تفکر و ... شاعر مربوط می‌شود. شاعر می‌تواند حرف خود را از زاویه دید کودک بنویسد اما این به منزله این نیست که خود را جای کودک بگذارد، تنها باید از نگاه کودک دید. کودکی هم که آن شعر را می‌خواند، شاعر را یک فرد بزرگسال نمی‌داند بلکه به آن به چشم یک کودک نگاه می‌کند و از همه مهم‌تر با آن بازی می‌کند. جهان کودک و نوجوان خیلی وسیع است چون به حصارها و دیوارها و عدم امکاناتی که در بزرگسالی وجود دارد، نمی‌اندیشد؛ بنابراین دنیای شاعر کودک نیز باید وسیع باشد اما دنیای بزرگسالان چون با یک سری حقیقت‌ها مواجه می‌شود، محدودتر است.

وی در انتها برای تاثیرگذاری هرچه بیشتر شعر در ذهن مخاطب پیشنهاد کرد: شعر گسترش پیدا کرده و نگاه آن نیز گسترش پیدا کرده است. بعضی از شعرها چون از گذشته در ذهن ما مانده است، فکر می‌کنیم تاثیرگذارتر بوده‌اند. امروزه تیراژ کمتر شده است؛ آیا تعداد مردم کمتر شده است؟ خیر. چون کتاب نیست در نتیجه به‌دست مخاطب نمی‌رسد. کتاب‌ها با عرضه کم است. درگذشته صداوسیما این اشعار را به عنوان ترانه در تلویزیون می‌خواندند اما امروزه شعر به شکل‌های دیگر منعکس نمی‌شود. به صورت کلی گستره شعری افزایش پیدا کرده است و وظیفه شاعران هم سخت‌تر شده است.

زمانی که به شعر فکر می‌کنم، آن را مانند دایره‌های در هم تنیده تصور می‌کنم اصلاً مرزبندی ندارد
کبری بابایی در ابتدا این نشست درباره مرزبندی بین شعر کودک و نوجوان با شعر بزرگسال گفت: زمانی که به شعر فکر می‌کنم، آن را مانند دایره‌های در هم تنیده تصور می‌کنم که بخشی از آن شعر کودک، بخشی بزرگسالی و ... است، اصلاً مرزبندی ندارد و تمام این‌ دایره‌ها، ناخداگاه با هم تداخل دارند. آن بخشی که به سمت کودک میل می‌کند، شاعر همه این امکانات را دارد ولی او نمی‌تواند از همه این امکانات استفاده کند؛ محدودیت در ابزار دارد و باید خروجی هم طوری باشد که مخاطب لذت ببرد. من تصور می‌کنم اگر از ابتدا این مرزبندی نبود، بهتر بود. در شعر کودک و نوجوان هیچ‌کس نمی‌تواند جای استاد قیصر امین‌پور را بگیرد و این به دلیل درهم تنیده بودن این دایره‌هاست.

وی درخصوص رسالت شعر کودک و نوجوان افزود: امکان ندارد برای بچه‌ها کاری انجام دهیم که در آن آموزش نباشد. حتی شعر‌هایی که آموزش کمی دارد، باز هم دایره واژگان بچه‌ها را افزایش می‌دهد. شاعر کودک و نوجوان با مخاطبی سروکار دارد که مسئله لذت‌بخشی برای آن مهم است؛ اولین هدف شاعر باید لذت‌بخشی باشد. اگر اصراری به آموزش نداشته باشیم، بهترین آموزش را داده‌ایم، چون نباید این حس آموزش به بچه‌ها منتقل شود.

بابایی درباره مفهوم شعر کودک و واژگان آن که باید با هم متناسب باشند، گفت: اگر از مختصات واژگانی در شعر کودک بگذریم، قطعا ویژگی‌های درونی شاعر بی‌تاثیر نخواهد بود؛ حتی اگر یک شاعر هرچقدر هم تلاش کند قد خود را به اندازه قد کودکان کند، بازهم تاثیر دارد. اگر شاعر صرفا از تاثیرات روحی خودش بنویسد، نباید شعر کودک بنویسد. شاعر کودک می‌تواند دغدغه‌های خود را به طوری بنویسد که نزدیک به دنیای کودک است. امکان ندارد شعری را بگوییم که با کلمات کودکانه اما با مفهومی غیر کودکانه سروده شده باشد. برعکس آن نیز امکان‌پذیر نیست؛ یعنی مفهومی کودکانه در قالب دایره واژگان سخت. در این صورت قطعا کودک آن کتاب را کنار می‌گذارد.

سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از بیست‌ویکم اردیبهشت‌ماه آغاز شده است و تا سی‌ویکم اردیبهشت‌ماه 1401 به مدت 10 روز ادامه خواهد داشت. علاقه‌مندان برای بازدید و خرید کتاب می‌توانند به مصلی امام خمینی (ره) مراجعه کنند.