به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست خبری اختتامیه شانزدهمین جشنواره بین‌المللی پژوهش فرهنگی امروز سه‌شنبه ۲۶ دی ۱۴۰۲ در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد. سجاد صفارهرندی دبیر علمی جشنواره بیان کرد: دوره شانزدهم جشنواره به آخرین مراحل و ایستگاه خودش رسیده است. این جشنواره دارای قدمت و سنتی است؛ ۱۵ دوره پیش از این برگزار شده بود. از دهه ۷۰ تا دهه ۹۰ و امسال بعد از وقفه‌ای ۵ ساله به جهت مسائل مربوط به همه‌گیری کرونا و تغییرات مدیریتی، بار دیگر جشنواره که یکی از موقف‌ها و تجمع‌گاه‌های اهالی اندیشه و علوم انسانی در جامعه ماست، برگزار می‌شود. با وجود وقفه طولانی، اما استقبال اهالی پژوهش نشان می‌دهد جایگاه مهم جشنواره دستخوش تعییر و تزلزل نشده است.
او با اشاره به اینکه فراخوان جشنواره اوایل پاییز اعلام شده بود و به دلیل استقبال خوب در دو مرحله تمدید شد، بیان کرد: ۳۹۴۰ اثر در مجموع برای دبیرخانه ارسال شد اعم از پایان‌نامه و رساله دانشجویی و طرح و کتاب و گزارش‌های سیاستی و مقالات علمی. اگر بخواهیم تقسیم‌بندی آن را در گروه‌های پنج گانه جشنواره انجام دهیم باید بگوییم از این آثار ۱۲۸۰ اثر در گروه پژوهش‌های دینی و اسلامی، ۳۴۷ اثر در گروه رسانه و ارتباطات، ۱۸۰۴ اثر در گروه فرهنگ، ۱۳۳ اثر در گروه آینده‌پژوهی و ۳۷۶ اثر در گروه هنر به دبیرخانه واصل شد. با توجه به استقبال گسترده در کنار ضیق وقت و کمبود زمانی که وجود داشت، بنای اولیه این بود که اختتامیه را در هفته پژوهش برگزار کنیم.
صفارهرندی اضافه کرد: همکاران و محققانی که با ما همکاری داشتند یک کار مجاهدانه انجام دادند و آثار در چندین مرحله مورد ارزیابی قرار گرفت. ارزیابی شکلی تا ساختاری و ارزیابی‌های محتوایی و علمی طبق ضوابط و سیاست‌های جشنواره توسط اساتید تراز اول کشور در کارگروه‌های مربوطه اتفاق افتاد. تدارک و تامین هماهنگی نیز مرهون زحمات فراوان همکارانمان در ستاد جشنواره بود که باعث شد کار در عین اینکه به نحو باورنکردنی پیش رفت از دقت و درستی و روش‌مندی نیز کم گذاشته نشد. ما در هر کارگروه یک فرد یا یک جایزه اصلی داشتیم علاوه بر این چند اثر هم به عنوان آثار شایسته تقدیر معرفی می‌شوند. در کنار این‌ها جوایز جنبی هم اهدا می‌شود. واقعاً فضاهای جدید پیوند فناوری و فرهنگ و هنر مورد توجه جشنواره قرار دارد و به نسبت نوپایی، آثار خوبی ارسال شد.
دبیرعلمی شانزدهمین جشنواره بین‌المللی پژوهش فرهنگی اسامی کاندیداها را اعلام کرد: در بخش هنر؛ محمد رودگر، میثم خداشناس، محمد ناصربخت، زهرا عبدالله، سیدشاهین محسنی، فردین محمدی و بهروز رسولی. در گروه ارتباطات و رسانه؛ سحر محمدپور، محمدحسن یادگاری، فاطمه حاجی‌کاظم‌تهرانی، علی نهاوندی، مجید کافی، سیده مرضیه شعاع، احسان شاه‌قاسمی و الهه شاکری داریانی. در گروه پژوهش‌های دینی و اسلامی؛ محمدرضا حافظ‌نیا، ابولفضل کاوندی، محمدتقی کرمی قهی، سیدمحسن میرسندسی، کریم مهری، مهدیه پاکروان، مصطفی گوهری و محسن حسام‌مظاهری. در گروه آینده‌پژوهی فرهنگی؛ حمیدرضا رادفر، زینب پاپی، سمیرا اجتهادی، مهدی حاج‌امینی، سید مصطفی حلوایی مصلایی، نرجس منفرد، فریده حق‌بین، یوسف قاسمی‌نژاد رائینی و سمیه بلبلی قادی کلایی. در بخش فرهنگ؛ سحر پیرجمادی، بهروز بهروزیان، سیدابراهیم رئوف موسوی، رحیم یوسفی اقدم، محمد پورکیانی، محمد سعید ذکایی، سیمین ویسی، حسین بستان نجفی و سینا کلهر.
صفارهرندی به چند جایزه جنبی نیز اشاره کرد. یک جایزه به عنوان جایزه پژوهشگر پیشکسوت فرهنگی، یک جایزه با عنوان پژوهشگر منتخب استانی، یک جایزه ویژه یک نفر بانوی پژوهشگر برگزیده و یک جایزه به یک نفر پژوهشگر جوان تقدیم می‌شود. یک بخش جدید هم به پاس زحمات و کارنامه علمی دکترعماد افروغ اضافه شده که جایزه دکتر افروغ نام دارد و در این بخش جایزه نقد و سیاست‌گذاری فرهنگی به یک نفر اعطا می‌شود. همچنین در این دوره از جشنواره، بنیاد ملی نخبگان نیز همکاری می‌کند و به منتخبین جشنواره امتیاز نخبگی اعطا خواهد کرد.
طاووسی مسرور دبیر کارگروه مطالعات دینی و اسلامی جشنواره بیان کرد: من مسئولیت گروه پژوهش‌های دینی و اسلامی را به عهده داشتم. حجم آثار ۱۲۸۰ اثر بود که بعد از گروه فرهنگ بیشترین آثار مربوط به بخش مطالعات دینی و اسلامی بود. مسئله دیگر تنوع شاخه‌های علمی بود که در حوزه‌های مختلف داشتیم؛ فقه، حدیث، تاریخ اسلام، جامعه‌شناسی دین و مردم‌شناسی از جمله این شاخه‌ها بودند. حتی پژوهش‌هایی داشتیم که جنبه‌هایی از معنویت را شامل می‌شد. اثری داشتیم با عنوان مراقبت معنوی بیماران.
او به تنوع تخصص‌های اعضای کارگروه مطالعات دینی و اسلامی اشاره کرد و گفت: سعی شد در کارگروه اعضا با تخصص‌های مختلف باشند از جمله تاریخ اسلامی، فقه و حقوق، علوم قرآن و حدیث، جامعه‌شناسی و حکمت هنر. در کل ۵۲۵ کتاب، ۵۲۲ مقاله، ۸۲ پایان‌نامه ارشد، ۸۱ رساله دکتری، ۶۱ طرح پژوهشی و ۹ گزارش سیاستی پژوهشی دریافت شد. در مورد روند کار ارزیابی اولیه داشتیم و بعضی از آثار به جهت عدم انطباق از بررسی خارج شدند و ۸۸۰ اثر باقی ماند. بعد درجلسه‌های متعدد شورای علمی کارگروه این آثار بازبینی و پالایش شدند و در سیر داوری از میان ۵۰ اثر، در نهایت ۲۷ اثر انتخاب شدند. نهایتاً فهرست نامزدهای نهایی نیز تعیین شد.
طاووسی مسرور گفت: نفس احیای این جشنواره نکته مثبتی بود. مسئله دیگر، جو صمیمی و همراهی بود که در شورای علمی جشنواره وجود داشت. همکاری همه اعضا و پژوهشگاه نیز بسیار کمک‌کننده بود. نکته مهم دیگر اینکه در فضای این جشنواره هیچ ملاک غیرعلمی وجود نداشت و در مراحل داوری هیچ‌گونه فشاری از بیرون وجود نداشت. در انتخاب برگزیدگان نیز رویکرد جناحی وجود نداشت. شاخص اصلی شناسایی آثار فاخر پژوهش فرهنگی کشور و استفاده از دستاوردهای این آثار درسیاست فرهنگی بود.
پژوهش فرهنگی به نظریه‌پردازی و غنابخشی فرهنگ جامعه کمک می‌کند
بهمنی دبیر بخش بین‌الملل جشنواره بیان کرد: پژوهش‌های فرهنگی دو کارکرد اصلی دارند و یک کارکرد نهایی که متاثر از دو کارکرد ابتدایی است. پژوهش فرهنگی کمک می‌کند به نظریه‌پردازی و غنابخشی در حوزه فرهنگ جامعه و از سوی دیگر بازخوردگیری می‌کند از میدان فرهنگ و این دو کارکرد اولیه و مهم منجر می‌شود به کارکرد اصلی و نهایی برسد و آن کمک به مسئله‌شناسی و راه‌حل‌جویی است. این کارکردها نشان از اهمیت این جشنواره در میان جشنواره‌های محتلف علمی و فرهنگی دارد و به تعبیری اینطور می‌شود تعریف کرد که عقبه فکری سیاست‌گذاری و تولید فرهنگی چنین پژوهش‌هایی هستند.
او ادامه داد: اعتبار زیست‌بوم فرهنگی کشور به قوت پژوهش‌های فرهنگی است و از این منظر این جشنواره متفاوت است با جشنواره‌های دیگر. اینکه در کنار این گروه‌های مختلف که دربردارنده اجزای مختلف زیست بوم فرهنگی هستند، بخش بین‌الملل نیز تدارک دیده شده اهمیت بسیار فراوانی دارد. قوت و اتقان نظام علمی کشور متاثر از داد و ستدهای نظام ارتباطی است. همچنین این جشنواره جریان‌های ایران‌شناسی درخارج از کشور را تعدیل دانشی می‌کند.
بهمنی به شناسایی آثار در ۱۶ کشور اشاره کرد و گفت: بر ۱۶ کشور تمرکز شد و در یک فرایند مشخص به صورت میدانی به شناسایی آثار پژوهشی و فرهنگی مرتبط با ایران و اسلام، پرداخته شد و مجموعاً ۱۹۰ اثر از طریق ثبت‌نام و سامانه و شناسایی میدانی شناسایی شد. رایزن‌های هر کشور حلقه اصلی و هسته بررسی اولیه بودند. در این فرآیند ۱۱ اثر انتخاب شدند، کتاب و مقاله و پایان نامه که ۷۸ درصد آثار کتاب بودند. به واقع این ظرفیت توجه به هنر و فرهنگ ایران در خارج از کشور قابل توجه بود. گاهی تمرکز یک پژوهشگر روی یک کتاب داخل ایران است، گاهی پایان‌نامه‌ای در حوزه کتاب کودک و نوجوان و گاهی معماری است. این‌ها نشان می‌دهد مبادله نظام علمی کشور با خارج از کشور زنده و پویا است.
او افزود: من معتقدم اختتامیه روز آغاز کار اصلی است و افتتاحیه‌ای دیگر برای بهره‌برداری از آثار است. کارکرد اصلی این جشنواره این است که این جشنواره پژوهش‌های فرهنگی را از مهجوریت خارج می‌کند، از قفسه‌نشینی نجات می‌دهد و آن را از گروه‌های علمی بیرون می‌آورد و روی میز سیاست‌گذاری فرهنگی قرار می‌دهد. بایستی فرهنگ استفاده از پژوهش را تقویت کرد. یکی از کارکردهای اصلی جشنواره شناسایی همین است.
بشیر دبیر کارگروه رسانه و ارتباطات بیان کرد: راه‌اندازی یک جشنواره بعد از وقفه نیازمند کار مضاعف است، علی‌رغم کوتاهی زمان، تلاش شد به شکل جهادی فعالیت شود. شاخص‌های خوبی تعیین شد. با استفاده از اساتید بزرگ در دانشگاه‌های مختلف و پژوهشگران تلاش شد شاخص‌های خوبی در هر حوزه تعیین شود. ۵ کارگروه جشنواره نیز از یک جامعیت برخوردار هستند. یک موفقیت بسیار قابل توجهی به دست آمد و در این زمینه ما در حوزه رسانه و ارتباطات ۳۴۷ اثر دریافت کردیم. مشارکت خوبی در سطح کشور وجود داشت که نشان می‌دهد کار میان‌رشته‌ای در این حوزه صورت می‌گیرد و محتوای فرهنگی دارد مطرح می‌شود. ما می‌خواستیم محتوای فرهنگی رسانه‌ها را بررسی کنیم که چه رابطه‌ای میان آن‌ها برقرار است. در کل ۶۲ پایان‌نامه، ۳۵ رساله دکتری، ۲۱ طرح پژوهشی، ۵۷ کتاب، ۲۴ گزارش پژوهشی و ۱۴۸ مقاله دریافت کردیم.
او ادامه داد: ما در چند مرحله داوری را انجام دادیم. اولین مرحله غربالگری اولیه است. ما بررسی کردیم که رابطه هر اثر پژوهشی با جشنواره از نظر موضوعی چه هست؛ آیا اصالت دارد و فرایند علمی محقق شده است؟ ما دنبال بهترین‌ها بودیم. در مرحله بعد در گروه بررسی شد و تعداد خاصی از کتاب‌ها شاخص‌ها را به خوبی رعایت کرده بودند. ۲۲ اثر در نهایت انتخاب و بررسی شد و نهایتاً تعداد محدودی از این‌ها به عنوان برگزیدگان نهایی جشنواره انتخاب شدند.
روحانی دبیر کارگروه فرهنگ جشنواره به اهمیت پژوهش فرهنگی و مسیری که جشنواره طی کرده است اشاره کرد و گفت: در حوزه علوم اجتماعی و فرهنگی در محورهای پنج گانه، خیلی تحقیقات انجام می‌شود. به نظرم حیثیت جشنواره از این جهت اهمیت دارد که یک سری شاخص‌ها را معرفی می‌کند. پژوهشگری که عمری را ناظر به یک مسئله کار می‌کند تا بتواند اثری را در معرض نقد و بررسی قرار بدهد خیلی ارزشمند است. این جشنواره این هدف را دارد که به این مسیر جهت بدهد که پژوهشگران بدانند در این انبوه پژوهش‌ها کدام الگوها مناسب است. ما در کارگروه فرهنگی بیشترین آثار را دریافت کردیم. ۱۸۰۰ اثر را مورد بررسی قرار دادیم و علاوه بر این آثار انبوهی را خود بررسی کردیم. فرهنگ عمومی، سبک زندگی، حقوق فرهنگی، سیاست‌گذاری فرهنگی، مسئله‌شناسی فرهنگی، ارتباطات فرهنگی و نظریه‌های فرهنگی نیز مورد توجه بوده است.
او اضافه کرد: در کارگروه فرهنگ توجه به اینکه اساتید عضو کارگروه ارتباطی با فضای فرهنگی و اولویت‌ها داشته باشند یک نکته مهم بود. حجم انبوهی آثار رسیده بود که به ۷۰ اثر برتر رسیدیم که این آثار سه بار داوری شدند. در نهایت مقایسه و جمع‌بندی شد و خروجی آن مورد ارزیابی کیفی قرار گرفت. معیارهای اصلی در بررسی آثار توجه به روش‌مندی وحیثیت پژوهشی حوزه فرهنگ و جامعه و ملحقات آن بود. رویدادهای زیادی برگزار می‌شود اما اینکه به ما یک کار روش‌مند را معرفی کند این معیار کارگروه و جشنواره بوده است.
خراسانی‌زاده مدیرگروه هنر جشنواره بیان کرد: اتفاق مبارکی است که بعد از ۵ سال مجدداً پرچم این جشنواره به اهتزاز در آمد. در بخش هنر جشنواره نیز یک جریان ویژه‌ای وجود داشت. گزارش ادوار ۱۵ گانه را که مرور کردیم در بخشی از دوره‌ها هنر وجود نداشت و در برخی دوره‌ها هنر در کنار رشته‌ای دیگر مانند فرهنگ بود. اما در دوره شانزدهم هنر مستقلاً یک بخش مجزا داشت که گام مهمی بود. در همان روزهای اول با مشورت شورای علمی، اعضای گروه هنر پذیرفتند در این مسیر در کنار ما باشند.
او اضافه کرد: اتفاق مبارک دیگر این بود که مراحل داوری، همه‌جانبه و دارای نگاهی دقیق بود که کمک می‌کرد مطمئن باشیم رویکرد سلیقه‌ای وارد انتخاب‌های ما نمی‌شود. یک پالایش ظاهری و اولیه از طرف دبیرخانه شکل گرفت اینکه آیا قالب و ساختار مناسب برای جشنواره را دارد اثر یا نه. در مرحله دوم بعد از ارزیابی، داورانی انتخاب شدند و آثار را ارزیابی کردند و آثار طبق شاخص‌های دقیق نمره‌بندی شدند. از ۳۷۶ اثر ۸۰ اثر انتخاب شدند برای اینکه وارد مرحله بعد شوند. نهایتاً ۱۴ اثر برای داوری نهایی انتخاب شد. تمام این ۱۴ اثر را دو داور بررسی کردند و همزمان تمام اعضای کارگروه نیز به شکل متقن بررسی کردند و نامزدهای نهایی انتخاب شدند.
خراسانی‌زاده با اشاره به چالش‌های مشاهده‌شده در مقالات بیان کرد: یکی از چالش‌های برخی مقالات این است که بود و نبودشان به فرآیندهای جاری در کشور کمکی نمی‌کند. در شاخص‌گذاری ارزیابی این دوره، یکی از مسائل مهم، کاربردی بودن پژوهش‌ها بود. از حیث کمیت نیز توجه شد. امیداورم توسعه کمی و کیفی به تداوم خودش ادامه بدهد.
نظر شما