به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، فریده مجیدی خامنه، سرپرست پژوهشکده مردمشناسی در نشست «یلدا از منظر مردم شناسی» که شنبه ۲۹ آذرماه برگزار شد، با بیان اینکه پژوهش حاضر بر کنش کاربران فضای مجازی با محوریت نقش مادران در شبکههای اجتماعی در حوزه آیینها با محور شب یلدا تمرکز دارد، بیان کرد: زمان مطالعه در فاز اول سال ۱۴۰۰ و در فاز دوم سال ۱۴۰۴ و مقایسه این دو سال با موضوع یلدا در شبکههای مجازی است.
او با بیان اینکه روش مطالعه به دلیل نظری بودن مقاله بر اساس مطالعه کتب و اسناد و بررسی شبکههای اجتماعی در طول یک ماه قبل از فرا رسیدن شب یلداست، گفت: در پایان بعد از گردآوری دادهها، تحلیل و استنباط نظری انجام شد. در این پژوهش از نظریات مبادله جرج هومنز، کارکردگرایی ساختاری مرتن، نظرات اصحاب فرانکفورت و سرمایه اجتماعی پیر بوردیو استفاده شده است.
این پژوهشگر با اشاره به اینکه نتایج پژوهش نشان میدهد در سال ۱۴۰۰ برای مادران بلاگر حوزه آیین یلدا در رابطه با جذابیت کسب سرمایههای اجتماعی و امتیازات مادی و احساس رضایت روانی در بین آنها بوده است، بیان کرد: در سال ۱۴۰۴ همین موضوع و در همین دوره یک ماه قبل از شب یلدا انجام گرفت. نتایج نشان دهنده موج تبلیغات در حوزه بازاریابی دیجیتالی با موضوع شب یلدا است. اهمیت این مطالعه، در پایش تغییرات اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی در طول ۴ سال با موضوع شب یلدا در شبکههای مجازی است.
زهرا زارع پژوهشگر و هیات علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در خصوص تحلیلی بر مطالعات یلدا پژوهی در گفتمان دانشگاهی بیان کرد: پژوهش حاضر با رویکردی مروری – تحلیلی به واکاوی روندها و مضامین کلیدی در مطالعات دانشگاهی پیرامون آیین یلدا میپردازد. با بررسی مجموعهای از مقالات علمی مضامین اصلی یلداپژوهی در پنج محور طرقهبندی شده است.
او افزود: یلدا به مثابه آیین گذار و تجدید حیات با تاکید بر تقابل نمادین نور و تاریکی و پیوند آن با اسطورههای کهن و کارکرد هویتساز و انسجامبخش آن در تلفیق عناصر ایرانی – اسلامی و تقویت پیوندهای خانوادگی و ملی و همچنین پیوند ریشهداربا اقتصاد کشاورزی و تقدس طبیعت است.
این پژوهشگر ادامه داد: ابعاد روانشناختی و تربیتی از جمله کاهش اضطراب و انتقال غیر مستقیم ارزشها از طریق قصه و بازی و تحول و بازنمایی آن در عصر دیجیتال و فضای مجازی است.
او با بیان اینکه یافتههای پژوهش حاکی از آن است که یلدا در گفتمان دانشگاهی پدیدهای میانرشتهای است که دامنه آن از اسطورهشناسی تا مطالعات اجتماعی امتداد یافته و به فراخور آن کارکردهای اجتماعی – فرهنگی و روانی نوینی مییابد، بیان کرد: این مطالعه چارچوبی نظاممند برای فهم تحولات مفهومی و کاردی این آیین در پژوهشهای آکادمیک فراهم میآورد.
ژیلا مشیری کارشناس مسئول گروه آرمانی – آیینی نیز با اشاره به خوانش مردمشناختی پژوهشهای یلدا اظهار کرد: یلدا بهعنوان یکی از آیینهای تقویمی مهم در فرهنگ ایرانی، سالهاست که در پژوهشهای مردمشناختی پژوهشکده مردمشناسی مورد توجه قرار گرفته است. تقریباً اکثر مردمنگاریهای انجام شده در پژوهشکده مردمشناسی به ثبت و توصیف آیینهای شب یلدا در شهرستانها و مناطق فرهنگی مختلف اختصاص یافته و در سال ۱۳۹۷، پژوهشهای موظفی اعضای پژوهشکده به شکلگیری نوعی اطلس آیینی از یلدای سنتی انجامید.
او با بیان اینکه این مطالعات هرچند از منظر مستندسازی میراث ناملموس فرهنگی ارزشمندند، اما اغلب بر تداوم آیینها تاکید داشته و کمتر به دگرگونیهای معاصر این پدیده فرهنگی پرداختهاند، گفت: این سخنرانی با اتخاذ رویکردی انتقادی، یلدا را نه صرفاً به مثابه آیینی سنتی، بلکه بهعنوان پدیدهای در حال گذار به رویداد فرهنگی تحلیل میکند.
او افزود: در این چارچوب، نقش رسانهها، اقتصاد فرهنگ و تغییر الگوهای زیست شهری در بازتعریف یلدا بررسی میشود. همچنین تجربه نسل جوان، انتقال آیین از فضای خصوصی خانواده به فضاهای عمومی و جایگزینی مشارکت آیینی با بازنمایی و مصرف فرهنگی از محورهای اصلی بحث است. در نهایت، این پژوهش بر ضرورت بازاندیشی در رویکردهای مردمشناختی و توجه به شکل امروز یلدا به عنوان آینهای از تحولات فرهنگی جامعه ایران تاکید میکند.
مرتضی رضوانفر، رئیس پایگاه پژوهشی ثبت آثار فرهنگی، تاریخی و طبیعی به تفاوت شب یلدا با شب چله اشاره و در خصوص پرونده ثبت ملی و جهانی یلدا، اهمیت و موضوعات درج شده در آنها سخن گفت و در ادامه به تفاوتهای یلدا و چله پرداخت. همچنین از تغیر آیینها در زمان و تصمیم مردم از ماندن یا حذف یک آیین سخن گفت.
محمدابراهیم زارعی، رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری نیز در رخداد فرهنگی و نمایشگاه گروهی هنری «یلدا، نغمه مهر و میترا» با اشاره به اهمیت برگزاری آیینهای ایرانی برای معرفی فرهنگ غنی ایران به جهانیان گفت: ایرانیان در طول تاریخ مردمان شادی بودهاند و به هر بهانهای جشن برگزار میکردهاند.
وی با ابراز قدردانی از برگزاری این برنامه غنی و پربار در آستانه شب یلدا بیان کرد: سرزمین ما ایران همواره سرزمین جشنها بوده و به هر بهانهای جشن برگزار میکردیم. ایرانیان در طول تاریخ مردمان شادی بودهاند و امیدوارم امروز هم شاد باشیم و در آینده نیز سرزمینی آکنده از جشن و شادی داشته باشیم.
زارعی با اشاره به سفر اخیرش به کشور یونان، از ارادت مردمان این کشور به خشایار شاه سخن گفت و تصریح کرد: یونانیان نام این پادشاه ایرانی را بر روی فرزندان خود میگذارند و این نشاندهنده انتقال فرهنگ ایرانی به جهان است.
او افزود: در بازدید از کانال خشایار شاه به یونانیان نوید دادیم که ارسطو و افلاطون نیز مورد توجه و علاقه مردم ایران هستند.
زارعی با اشاره به اهمیت برگزاری آیینهای ایرانی برای معرفی فرهنگ غنی ایران به جهانیان بیان کرد: حتی سلطان محمود غزنوی که فردی متعصب بوده در دربارش آیین یلدا را برگزار میکرده است و این نشان از تأثیر فرهنگ ایرانی بر مردمانی دارد که به ایران وارد شده و به اهلیت رسیدهاند و تحت سیطره فرهنگ ایرانی و هنر ایرانی قرار گرفتهاند.
نظر شما