سرویس هنر خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - رویا سلیمی؛ فیلم مستند «من جلال آل احمد» به کارگردانی علی اکبری در نوزدهمین جشنواره بینالمللی سینما حقیقت به نمایش درآمد. جلال آل احمد در زمان حیات و پس از آن یکی از جنجالی ترین و پربحث ترین نویسندگان معاصر به شمار می رود. او که در دوره های مختلف زندگی خود مرام و مسلک های بسیاری را از سر گذرانده، همواره مورد نقد و نظر اهالی ادب و البته سیاست قرار داشته است.
او که خود عامل تشکیک مرگ برخی نویسندگان در دوره پهلوی دوم شد، در مستند «من جلال آل احمد هستم» دلایل مرگ ناگهانی او نیز با دیده تردید مورد بررسی قرار می گیرد. روایت گفتگو محور فیلم سعی دارد آرا و نظرات مخالف و موافق مرگ او را در قاب مستند خود جای دهد.
گفتگو با شاهدان عینی و اقوام درجه اول او که در ساعات پیش از خاکسپاری آل احمد گزاره هایی مبنی بر قتل او توسط ساواک را مطرح می کنند، در کنار مورخان و تاریخ پژوهانی که دلایل مرگ ناگهانی او را به حکومت پهلوی نسبت نمی دهد، مسیر فیلم را محل تضارب آرا آنها می کند.
ضمن اینکه این تفاوت و تضاد نظرات در میان همان اقوام درجه یک نیز دیده می شود. سیمین دانشور به عنوان مهمترین شاهد عینی مرگ جلال آل احمد، ادعای قتل او توسط ساواک را قویاً تکذیب می کند. او علل این مرگ ناگوار را فشارهای شدید عصبی و مصرف بیش از حد سیگار عنوان می کند.
ادعایی که از سوی برخی تاریخ پژوهان نیز تایید می شود. اما شاید به معنی دیگر دلایل این فشارها، محرومیت از تدریس و ممنوعیت چاپ آثارش، همان دلایلی باشد که مرگ ناگهانی او را رقم زده است. اما آنچه این تضاد نظرات را جدی و قابل پیگیری می کند، خونریزی غیرمعمول بینی او و تورم بخشی از جمجمه اوست. گزاره ای که توسط اعضای خانواده حاضر در مراسم خاکسپاری تایید می شود اما دانشور آن را رد می کند.
کارگردان سعی دارد در روایت خود به سمت هیچکدام از این دو گانه موافق و مخالف متمایل نشود و با گفتگو با پزشک متخصص، نشانه چنین عارضه ای را بعد از مرگ جلال پیگیری کند. در پایان فیلم به طور قطع علت اصلی مرگ جلال تایید نمی شود، بلکه سوالات دیگری نیز در مورد این مرگ ناگهانی و زیست تحت فشار جلال آل احمد در زمانه خفقان حکومت پهلوی ایجاد میشود.
در کنار گفتگو با برخی اقوام و کارشناسان، فیلم از آرشیو و بازسازی برخی کاراکترها و صحنه ها نیز بهره برده که روایت را جذاب و گیراتر می کند. سوژه بحث برانگیزی مانند جلال آل احمد در کنار کتاب ها و مقالاتش معنی پیدا می کند و سیر تحولات فکری و ایدئولوژیکی او را در میان آثارش میتوان یافت.
این سیر نیز در مستند مغفول نمانده و در خلال پیگیری روایت نحوه مرگ و ابهامات جدی ناگهانی بودن آن، کتابهای او نیز مورد توجه قرار می گیرد. کتابهایی که هر کدام زمینه ابهامات این موضوع را با توجه به حساسیت مباحثش قوی تر کرده و هر کدام از آنها میتواند علل مرگ نویسنده ای مخالف و مبارز باشد. اما در پایان تماشای مستند ابهامات مرگ جلال همچنان باقی است و کارگردان در پژوهش خود به پاسخ قطعی برای این ابهامات نمی رسد.
نظر شما