سعید رهنمایی، در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، درباره مولفههای سلیقهسازی در بازار کتاب، بیان کرد: مدتهاست تاثیرگذاری جریان تبلیغات در شبکههای مجازی، از روشهای دیگر بیشتر است و کالای کتاب مانند محصولات دیگر از این قاعده مستثنی نیست؛ بهویژه اینکه از سلبریتیها استفاده میکنند تا بازخورد مناسبتری بگیرند.
به گفته وی، معمولاً تبلیغات در حوزه کتاب بیشتر در حوزه رمان و روانشناسی است. کمتر پیش آمده درباره کتابهای علومانسانی هیاهو ایجاد کنند. امکان بسیار کمی هم دارد برای کتاب به اصطلاح جدی در شبکههای مجازی تبلیغات شود و اتفاق خاصی برایش بیفتد؛ چون فروش کتابی که محتوای جدی و مهم دارد یک مرتبه جابهجا نمیشود. عموم جامعه، آثار فلسفی، علوماجتماعی و علوم انسانی نمیخوانند.
وی با این توضیح که فعالان صنف کتاب، قدرت زیادی ندارد، بنابراین کمتر دنبال سلیقهسازی هستند، ادامه داد: این صنف، سلیقه مخاطب را دنبال میکند و کمتر به آن جهت میدهد؛ مثلاً، اواسط دهه ۸۰ چند کتاب جدی چند ناشر پُرفروش شدند اما این موج مقطعی بود. مدتی بعد تغییر سلیقه موجب شد سبک خوانش مخاطب تغییر کند. جلوتر که آمدیم آثار عامهپسند خارجی پُررنگ شدند. در نتیجه ناشرانی که در این حوزه کتاب منتشر میکردند به اصطلاح بالا آمدند.
رهنمایی، با تاکید بر اینکه سبک تبلیغات در دهههای مختلف دستخوش تغییر شده است، گفت: بهنظرم، تغییر سبک تبلیغات، بهمعنای سلیقهسازی برای مخاطب نیست. سالهای دور، هیئت تحریریه تعدادی از ناشران را اشخاصی تشکیل میدادند که در جامعه محبوبیت زیادی داشتند. آن اشخاص موجب دیده شدن کتابها و ناشران بودند. همان زمان، ناشرانی بودند که کتابهای خوبی نشر میدادند اما دیده نمیشدند چون تحریریه قدرتمندی نداشتند.
به گفته مدیر بخش ارتباط با مشتریان انتشارات ققنوس، تعدادی از ناشران نیز از ۱۰ سال پیش، تبلیغات آثارشان را به اینفلوئنسرها سپردهاند که فالوور زیادی دارند. با وجود این تبلیغات، بسیاری از کتابها کشش و قابلیت فروش زیادی دارند اما دیده نمیشوند. مثلاً، قبلاً به کتابفروشی میگفتیم کتاب را روی میز بگذارید درصدی بیشتر پرداخت میکنیم مدتها است، به اینفلوئنسرها میگوییم تا برای کتاب تبلیغات کنند.
وی با بیان اینکه بازار در شرایط فعلی در دست کتابهای روانشناسی است، افزود: برخی ناشران که کتابهای روانشناسی منتشر میکنند، آثارشان را برای تبلیغات به اینفلوئنسرها میدهند. اما نکته اینجاست، فقط تبلیغات زمینهساز خرید این کتابها نیست، چون این سبک در حال حاضر، پُرفروش شده، چون دوباره سبک خوانش تغییر کرده است. برخی ناشران هم سوار این موج میشوند.
رهنمایی، با تاکید بر اینکه اگر کتابها ترند نباشد کتابفروشیها فروش کمی دارند، گفت: کتابفروش مجبور است کتابی که پُرفروش شده را عرضه کند تا بازار بچرخد و برای فروش آثار جدی سرپا بماند.
مدیر بخش ارتباط با مشتریان انتشارات ققنوس با بیان اینکه برخی کتابها خرج خودشان را در میآورند، بیان کرد: یکسری کتابها، همیشه فروش خوبی دارند اما صرفاً در حد گذران زندگی هستند، جایی را در کتابفروشی اشغال میکنند اما خرج خود را درمیآوردند.
رهنمایی با تاکید بر اینکه هر کتابی ارزشمند نیست، ادامه داد: به هیچ عنوان موافق فروش هر کتابی نیستم اما اگر میخواهیم رسالت خود را درست انجام دهیم، اشکالی ندارد با کتابی که محتوا ندارد، افراد را به کتابفروشی بکشانیم تا کتاب بخرند بعد شروع کنیم به توضیح دادن درباره آثار پُرمحتوا و ارزشمند.
وی با اشاره به نحیف شدن بازار کتاب، گفت: بسیاری از ناشران، دیگر فعالیتی ندارند. عدهای که مشغولند ناامید هستند، چون کتابهایی با محتوای سنگین چاپ میکردند، الان نمیدانند در این بازار «فانپسند» چه کار کنند. وضعیت در صنعت نشر، به شکلی شده که فقط برای بقا تلاش میکنیم.
رهنمایی، با بیان اینکه کتابخوانی از کودکی باید در جامعه نهادینه شود، بیان کرد: کتابخوانی را به مدرسهها و خانهها بیاوریم. مردم باید به کتابخوانی عادت کنند. متاسفانه در شرایطی هستیم که کتاب دیگر کمتر اهمیت دارد.
نظر شما