به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) به نقل از ستاد خبری سیوسومین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران، کتاب «الشفا بتعریف حقوق المصطفی» نوشته قاضی عِیاض از برجستهترین دانشمندان مغرب و اندلس در قرن پنجم و ششم قمری است. قاضی عیاض با نام کامل ابوالفضل عِیاض بن موسی بن عیاض بن عمرو بن موسی بن عیاض یحصبی اندلسی سبتی مالکی (۴۷۶ – ۵۴۴ ق) اهمیت و جایگاهی مهمی در فقه و تاریخ داشته و به همین دلیل شرح حال او در تمامی منابع رجالی و تاریخی مربوط به مغرب و آندلس آمده است. برخی از منابع روایت کردهاند که او در دوران جوانی از شاگردان فیلسوف شهیر جهان اسلام «ابن رشد» بوده است.
قاضی عیاض «الشفا بتعریف حقوق المصطفی» را در پاسخ به اصرار و خواهش یکی از شاگردانش که تقاضا داشت در کتابی قدر و منزلت پیامبر اکرم (ص)، حقوق ایشان و حکم کسانی که حق ایشان را ادا نمیکنند و یا در ادای آن کوتاهی دارند و دیدگاههای سلف و ائمه در این باب را یادآور شود، تالیف کرد. این کتاب از جمله آثاری است که در سنت اسلامی، هم بهعنوان منبع سیره و هم بهعنوان مرجعی کلامی و فقهی مورد استناد قرار گرفته است.
قاضی عیاض این کتاب را در چهار محور اصلی به رشته تالیف درآورده است:
در محور اول نویسنده در چهار بحث به بیان قدر و منزلت پیامبر اکرم (ص) در درگاه الهی میپردازد: «ثناء پیامبر توسط خداوند و آشکار ساختن مقام و منزلت ایشان در نزد خدای تعالی»، «تکمیل محاسن اخلاق و جمع فضائل دینی و دنیوی در پیامبر»، «اخبار صحیح و مشهوری که درباره جایگاه والای ایشان نزد خداوند وارد شده و کرامتهایی که در دنیا و آخرت خداوند به ایشان ارزانی داشته است» و «آیات و معجزاتی که خداوند بر دست پیامبر برای مردمان آشکار ساخت».
محور دوم نیز مشتمل بر چهار بحث است در موضوع حقوقی که پیامبر (ص) بر مردمان دارد: «درباره وجوب ایمان و فرمانبرداری و پیروی از سنت پیامبر (ص)»، «درباره لزوم دوستی و محبت ایشان»، «در بزرگداشت امر پیامبر (ص) و گرامی داشت شخصیت حضرت و نیکی به ایشان» و «درباره وجوب سلام و صلوات بر پیامبر و فضیلت آن».
محور سوم به بیان اموری میپردازد که نسبت دادن آنها به پیامبر اکرم (ص) ممتنع یا جایز و صحیح است. این بخش نیز دو بحث دارد: «بیان امور دینی اختصاص یافته و درباره عصمت پیامبر اکرم (ص) و سایر انبیاء الهی» و «بیان احوال دنیوی رسول خدا (ص) به عنوان فردی از افراد بشر و آنچه از احوال بشری میتوان بدیشان نسبت داد یا نسبت دادن آنها بدیشان ممتنع است».
محور چهارم نیز درباره حکم و عقوبت دشنام دادن به پیامبر و سبّ ایشان است. این محور نیز دارای دو بحث است: «حکم و عقوبت افرادی که پیامبر (ص) را سبّ و شتم کنند» و «عقوبت و حکم کسانی که به آزار و اذیت پیامبر اکرم (ص) و دشمنی با ایشان بپردازند». به این بخش بحث سومی هم اضافه شده که نویسنده در آن حکم کسانی را که به سبّ خدا، ملائکه، انبیاء، کتب آسمانی و اهلبیت پیامبر (ص) اقدام کند، بیان کرده است.
ویژگی «الشفا بتعریف الحقوق المصطفی» در آن است که سیره پیامبر اسلام (ص) را نه صرفاً بهعنوان مجموعهای از وقایع تاریخی، بلکه بهمثابه تجلی کاملترین صورت انسان کامل روایت میکند. مهمترین منبع قاضی عِیاض، در تألیف این اثر قرآن کریم و برخی از تفاسیر مانند تفسیر قرطبی و تفسیر ابن کثیر است به همراه صحاح سته. علاوه بر آنها از منابع تاریخی هم چون «مغازی» واقدی، سیره ابن هشام، «طبقات الکبری» ابن سعد و کتابهایی چون «السنن الکبری» و «شعب الایمان» و «دلائل النبوه» بیهقی، «زادالمسیر» ابن جوزی و… استفاده کرده است.
نظر شما