سرویس دین‌واندیشه خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): نشست علمی رونمایی و نقد کتاب «فلسفه تطبیقی» به‌قلم پل ماسون – اورسل شرق‌شناس و فیلسوف فرانسوی با عنوان «بررسی مبادی و مبانی فلسفه تطبیقی (با تأکید بر کتاب فلسفه تطبیقی اورسل)» روز چهارشنبه ۱۴ آبان ۱۴۰۴ از ساعت ۱۰ الی ۱۲ در مدرسه عالی و دانشگاه شهید مطهری، مدرس شهید دهقان برگزار می‌شود.

در این نشست که با حضور محققان و مترجمان اثر، قاسم پورحسن استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی و زهرا حاجی شاه‌کرم نویسنده و پژوهشگر همراه است، سیدمصطفی محقق‌داماد و محمدحسن یعقوبیان به نقد کتاب خواهند پرداخت.

فلسفه تطبیقی در این کتاب راهی است به سوی درک و تعامل میان سنت‌های فلسفی و فرهنگ‌ها و پلی برای هم‌گرایی و نیز بستری برای گشودن پنجره‌ای برای فهم صحیح جهان‌های فلسفه و انسان. منظر اصلی اورسل در این کتاب آن است که هر سنت فلسفی باید در بستر تاریخی، اجتماعی و فرهنگی خود بر مبنای رویکرد تحصلی بررسی و ارزیابی گردد تا تفاوت‌ها و تشابه‌های فلسفه شرق و غرب بهتر فهمیده شده و امکان گفت‌وگوی میان سنت‌ها و فرهنگ‌ها فراهم آید. اورسل در این اثر می‌کوشد میان سنت مغرب‌زمین و فلسفه‌های شرقی و معنوی، هم‌سخنی ایجاد نماید.

کتاب به پرسش‌های اساسی در باب چیستی فلسفه تطبیقی، اهمیت و جایگاه و ارزش آن و نیز بنیادین بودن روش تطبیق در امکان فهم بهتر سنت‌ها و فلسفه‌ها پاسخ می‌دهد.

اثر حاضر پس از گذشت صد سال از زمان نگارش آن، برای نخستین‌بار به زبان فارسی برگردانده شده و اکنون خوانندگان، محققان و متفکران حوزه مطالعات تطبیقی بهتر می‌توانند اهمیت یا کاستی‌های آن‌را مورد مطالعه و ارزیابی قرار دهند.

در پیشگفتار تفصیلی کتاب تلاش بر آن بوده تا جایگاه و اهمیت کتاب و نیز نقصان‌های آن شرح داده شده و اسباب عدم التفات اورسل به سایر سنت‌ها (به‌جز غرب، چین و هند) به‌خصوص میراث عقلی نیرومند فلسفه اسلامی مورد بازخوانی انتقادی قرار گیرد.

در بخش نخست کتاب، چهار مسئلۀ مهم در چهار فصل مورد بررسی قرار گرفته و در پایان، نتیجه‎گیری به دست داده است. فصل نخست، در باب تحصلی‎گرایی در فلسفه؛ فصل دوم در باب روش فلسفه تطبیقی؛ فصل سوم، معنای تحصلی مشابهت یا آنالوژی؛ فصل چهارم، مفهوم اثباتی از محیط. نتیجه‎گیری حاوی مطالعه تطبیقی تاریخ اندیشه انتقادی ذهن است.

بخش دوم نیز همانند بخش نخست از چهار فصل و یک نتیجه‏گیری تشکیل شده است. در فصل نخست که نمونه نخست نامیده شده، به تاریخ‎نگاری تطبیقی فلسفه پرداخته است. فصل دوم یا نمونۀ دوم به منطق تطبیقی اختصاص دارد. در نمونه سوم (فصل سوم) به مابعدالطبیعه تطبیقی و در نمونه چهارم (در فصل چهارم) به روان‎شناسی تطبیقی پرداخته و در پایان، در نتیجه‎گیری فرصت اموزشی فلسفۀ تطبیقی را طرح می‎کند.

در بخش دوم، اورسل می‎کوشد تا مقایسه‎ای میان تمدن‎ها و سنت‎های شرق (چین، هند و ایران) و غرب (یونان و اروپا) صورت داده و کوشش کرده تا نشان دهد که مفاهیم مشابه، چگونه در سنت‎های فکری مختلف، معانی و کارکردهای متفاوتی دارند.

نکته مهم در این کتاب، جدول مقایسه ‏ای سنت‏ها و تمدن‏ها در نزدیک به سی صفحه است که در پایان این ترجمه به ‏عنوان پیوست آمده و نام‏ها و اصطلاحات انبوه او را در شرح جدول آورده اند. وی در دو تقسیم‎بندی متفاوت، سه حوزه غرب، خاورمیانه (ایرانیان و سامی‏‌ها) و هند را بر اساس ترتیب و توالی تاریخی مرتب ساخته و آن‏ها را به‌نوعی مقایسه نموده است. در جدول دوم، سه حوزه تبت، چین و ژاپن را مقایسه می‌کند.