سرویس دین و اندیشه خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - سبحان کیانی؛ نشست تخصصی «واکاوی نقش زنان در حفظ صلح و امنیت»، به مناسبت بیست و پنجمین سالگرد تصویب قطعنامه ۱۳۲۵ شورای امنیت سازمان ملل متحد و با یاد زنان قربانی مخاصمات مسلحانه، به همت انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد با همکاری دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه خوارزمی، در روز چهارشنبه ۳۰ مهرماه ۱۴۰۴ در دانشگاه خوارزمی برگزار شد.

در این نشست نسرین مصفا استاد دانشکده حقوق وعلوم سیاسی دانشگاه تهران و رئیس انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد، سیدعلی محمودی عضو هیات علمی دانشکده روابط بین‌الملل، آناهیتا سیفی عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی و فریده محمدعلی‌پور عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی به عنوان دبیر نشست به گفتگو پرداختند.

در آغاز فریده محمدعلی‌پور مدیر نشست ضمن تشکر از سخنرانان و حضار صحبت‌های خود را اینگونه آغاز کرد: در بیست‌وپنجمین سالگرد صدور اولین قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد که تغییر مهم یک رویکرد بین‌المللی در آن برهه زمانی را به ما نشان داد این جلسه را آغاز می‌کنیم. این رویداد همزمانی دارد با هشتادمین سالگرد تاسیس سازمان ملل متحد و بیست‌وپنجمین سالگرد تاسیس انجمن ایرانی سازمان ملل متحد که یکی از پر افتخارترین انجمن‌های علمی کشور است.

زنان بهره‌وران فرایند صلح، عاملان توسعه در جامعه

در ادامه نسرین مصفا استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران و رئیس انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد به ایراد سخنانی پرداخت. او گفت: مناسبت‌های بین‌المللی فرصت‌های مغتنمی هستند که از این فرصت‌ها می‌شود برای ترویج و آگاهی بخشی به این مسئله استفاده کرد. در مناسبت‌های مهم بین‌المللی انجمن به این مهم دست زده و این مناسبت‌هارا گرامی داشته است. یکی از این فعالیت‌ها که البته دومین بار است انجمن توجه‌ها را به آن جلب می‌کند موضوع زنان_صلح و امنیت بین‌المللی است. قطعنامه ۱۳۲۵ شورای امنیت حرکت مبتکرانه‌ای بود که فقط در زمینه زنان نبود و شامل کودکان، بیماری‌ها، تغییرات اقلیمی و موضوعات دیگر نیز می‌باشد.

مصفا تاکید کرد: زنان به عنوان بهره‌وران فرایند صلح باید به عنوان عاملان توسعه در جامعه از آنها یاد بشود. این قطعنامه فقط نتیجه تلاش دولت‌ها نبوده‌است و سازمان‌های غیردولتی بسیار فعال بودند. ملل متحد در شرایطی قرار دارد که مشروعیت آن زیر سوال است اما نمی‌توان به نقش هنجارساز آن بی توجه بود.

صلح در جوامع دموکراتیک و سلسله‌مراتبی

سیدعلی محمودی سخنران بعدی این نشست بود. او ضمن تمجید از فعالیت‌های انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل، نسرین مصفا را نهادساز دانست و افزود: به جز این انجمن، مصفا موسس انجمن ایرانی مطالعات زنان نیز بوده است.

او در ادامه بحث خود را پی گرفت و گفت: می‌خواهم از منظری فلسفی به مسئله صلح و امنیت از دیدگاه جان رالز نگاه کنم که در ایران کمتر شناخته می‌شود. ادبیات رالز دارای مفهومی است که ابداعی خود اوست و درک مطالب او نیز مستلزم درک این مفاهیم است. سخنان من دو بخش است نخست صلح در جامعه‌های دموکراتیک و دومین بخش صلح در جوامع سلسله‌مراتبی آبرومند. وقتی رالز به جامعه نگاه می‌کند دکترین‌های متفاوت در جامعه وجود دارد و مردم می‌توانند دکترین‌های متفاوتی داشته باشند و آنچه در عرصه عمومی شکل می گیرد آزاد است.

وی گفت: رالز تعریفی از دلیل عمومی و امر واقع دلیل عمومی ارائه می‌کند: دلیل عمومی ایده‌ای از جامعه‌ای دموکراتیک بر پایه قانون اساسی و دلیل امر واقع جنبه عملی قضیه است. رالز پنج پیش نیاز را برای صلح و ثبات برمی‌شمارد: برابری منصفانه فرصت‌ها، توزیع آبرومندانه ثروت، در صورت بروز مشکل مراجعه فرودستان به دولت، مراقبت‌های بهداشتی همه‌گیر و بودجه انتخابات و دسترسی به اطلاعات آزاد.

در بخش دوم رالز از مدلی صحبت می‌کند که شاید همه کشورها نتوانند نظام دموکراتیک تاسیس کنند، پس چه می‌توان کرد؟

محمودی ادامه داد: رالز رفتارکشور فرضی‌ای به نام کازانیستان را نام می‌برد که در آن سلسله مراتب قدرت پا برجاست و ایده این داستان را از امپراتوری عثمانی گرفته‌است. نظریات آنها در چهار عنوان خلاصه می شود:

تمام تفاوت‌های مذهبی از مشیت الهی سرچشمه می‌گیرد، مجازات افرادی که عقاید نادرستی دارند به عهده خداست نه دولت، جماعت‌های دارای عقاید گوناگون به افکار یکدیگر احترام می‌گذارند و اعتقاد به دین طبیعی جنبه فطری و ذاتی دارد. این جامعه براساس سلسله مراتب مشورتی آبرومند است و مردم را در تصمیم‌گیری‌های خود دخیل می‌گیرند. این جامعه در صورتی مشروع است که به دو اصل توجه کند: فاقد اهداف تهاجمی باشد و حقوق بشر در آن رعایت شود. این راه به نظر بنده راه نجاتی برای جامعه ایران است.

جهان به صلح و صلح به زنان نیاز دارد

آناهیتا سیفی استاد مطالعات زنان دانشگاه علامه طباطبایی آخرین سخنران این نشست بود. او گفت: جهان به صلح و صلح به زنان نیاز دارد. در جوامعی که می‌توانند فرصت‌های برابر برای همه اقشار فراهم کنند بیشتر امکان جامعه صلح‌آمیزتر خواهند داشت. فراگیر بودن روند صلح نیازمند حضور زنان است. در این راستا موانعی وجود دارد که نیاز به ارائه راهکارهایی داریم. نقش زنان در تغییر گفتمان غالب در جامعه و ترویج فرهنگ صلح و حل منازعات و مناقشات با توجه به شیوه‌های مسالمت جویانه می‌تواند از نقش زنان در خانواده شروع بشود به عنوان تربیت فرزندان، فرزندان صلح طلب و این نقش را به جامعه تسری بدهیم.

او در ادامه سخنانش افزود: همین نگرانی‌ها ناشی از تاثیر مناقشات بر زنان به طرح موضوع زنان در پارادایم صلح و امنیت بین‌المللی منجر شد. به دنبال قطعنامه ۱۳۲۵ چند ده قطعنامه دیگر که تکمیل‌کننده رهیافت مورد نظر شورای امنیت با نام زن، صلح و امنیت یاد می‌شد را تکمیل کرد. ما دو رویکرد می‌توانیم داشته باشیم، زنان به عنوان قربانیان مناقشات بین‌المللی و نقش کسانی که می‌توانند به صورت فعالانه وارد عرصه بشوند. در صورت توجه به رویکرد نخست، زنان نمی‌توانند نقشی در تعیین روند صلح داشته باشند. این قطعنامه راه زیادی دارد اما هنجارساز بوده‌است. نمی‌توان دستاوردهای این قطعنامه را نادیده گرفت.

سیفی گفت: برخی از چالش‌های نادیده گرفتن زنان براساس نگاهی است که به جنگ و امنیت وجود دارد و آن را مسئله‌ای مردانه می‌دانند. فقدان منابع کافی برای نقش آفرینی زنان در روند صلح، عدم برنامه نظارت بر دولت‌ها و شکاف بین سطوح ملی و بین‌المللی از جمله این چالش‌هاست.

وی ادامه داد: آیا توافقنامه‌های صلح با زنان قوی‌تر خواهد بود؟ آیا آماری داریم که بتوانیم از لحاظ علمی ثابت کنیم؟ بله. در این گزارش می‌گوید توافقنامه‌های صلح با امضاکنندگان زن، نرخ ارجاع بالاتر و دوام بیشتری دارند. نمونه‌ای از مناطق مرزی مالی و نیجر را ذکر می‌کند که نقش زنان به حل درگیری‌ها کمک کرده‌است. به هر حال کمبود زنان در فرآیند صلح را شاهد هستیم اما امیدواریم برای رسیدن به جهانی عاری از خشونت.

ما زنان همچنان باید بجنگیم چه در جنگ چه در صلح.

مدیر نشست پس از صحبت‌های سیفی افزود: خوشحالیم که دیگر زن فقط قربانی نیست آن هم یک قربانی اولیه. خوشحالیم که رویکردی تغییر کرده‌است و به این درک رسیده‌است که زن باید در صلح‌سازی نقش داشته باشد. ما همیشه با این چالش روبه‌رو هستیم که آنچه را که شما حقوق می‌نامید و بر برگه کاغذ نوشته شده برای ثبت در تاریخ است و شاید به کار دیگر نیاید. اگر در جهان ذهن اتفاقی نیفتد آنچه در جهان عین رخ می‌دهد ویترینی است برای به نمایش گذاشتن چیزی که وجود ندارد. به ما زنان این تغییرات یادآور می‌شود که همچنان باید بجنگیم چه در جنگ چه در صلح. گام‌های صلح با حضور و صدای زنان معنا پیدا می‌کند.