سرویس استانهای خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): ناشران شهرستانی بخش مهم و کمتر دیدهشده از بدنه نشر کشور را تشکیل میدهند؛ فعالانی که با وجود محدودیتهای مالی، امکاناتی و تبلیغاتی، همچنان چراغ فرهنگ و کتاب را در استانهای مختلف روشن نگه میدارند. این ناشران با شناخت دقیق از نیازها و ذائقه مخاطبان محلی، نقش مؤثری در کشف و پرورش نویسندگان بومی دارند و به حفظ و ترویج هویت فرهنگی مناطق مختلف ایران کمک میکنند.
با این حال، بسیاری از نویسندگان همچنان ترجیح میدهند آثار خود را به ناشران تهرانی بسپارند؛ تصمیمی که بیشتر ریشه در تمرکز امکانات، شبکه توزیع، رسانهها و جوایز ادبی در پایتخت دارد. حضور پررنگتر ناشران تهرانی در بازار کتاب و فضای رسانهای، شانس دیدهشدن آثار را افزایش میدهد و همین مسئله، کار را برای ناشران شهرستانی دشوار کرده است.
این نابرابری فرهنگی در درازمدت میتواند مانعی در مسیر رشد و استقلال نشر استانی باشد. در چنین شرایطی، حمایت نهادهای فرهنگی از ناشران شهرستانی ضرورتی انکارناپذیر است. فراهمکردن امکان حضور مؤثر در نمایشگاههای کتاب، ایجاد شبکههای توزیع عادلانه و ارائه تسهیلات مالی و تبلیغاتی میتواند به پایداری این ناشران کمک کند.
اما در روزگاری که بیشتر تمرکز نشر کشور بر پایتخت است، انتشارات آنیک از ناشران استانی فعال در کرج توانسته با نگاهی فرهنگی و ریشهدار، جایگاه ویژهای در میان ناشران بومی پیدا کند. این انتشارات با انتشار مجموعه البرزنامه و همکاری با چهرههای برجسته فرهنگی، توانسته هویتی مستقل و قابل اعتماد در نشر کشور شکل دهد.
گفتوگوی پیشرو با ساناز اسفندیاری، مدیر این انتشارات، به بهانه انتشار جلد هفتم البرزنامه انجام شده است؛ اثری که پیوندهای تاریخی و فرهنگی البرز و شمال ایران را بازخوانی میکند. او از تجربه همکاری با دکتر مهراب رجبی، چالشهای نشر استانی و ضرورت اعتماد نویسندگان به ناشران بومی سخن میگوید؛ جایی که شناخت فرهنگی منطقه مهمترین سرمایه ناشر به شمار میآید.
از روند آمادهسازی و انتشار جلد هفتم البرزنامه بگویید، این جلد چه ویژگی یا تمایزی نسبت به جلدهای پیشین دارد؟
روند آمادهسازی جلد هفتم البرزنامه با توجه به گستره موضوعی آن، بسیار دقیق و پرچالش بود. ویژگی ممتاز این جلد، گذر از مرزهای جغرافیایی استان البرز و تمرکز بر خطه تاریخی البرز، بهویژه منطقه چالوس در مازندران است.
در این جلد، موضوع جاینامشناسی محور اصلی پژوهش قرار گرفته و ریشههای فرهنگی، تاریخی و زبانی نامها در این مناطق بررسی شده است. این رویکرد گستردهتر نشان میدهد که فرهنگ البرز، کل واحدی است که مرزهای استانی نمیتوانند آن را محدود کنند.
همکاری شما با نویسنده البرزنامه چطور آغاز شد و در طول مسیر انتشار چه تجربهای از کار با وی داشتید؟
مهراب رجبی، پژوهشگری برجسته و البرزشناس دقیق است که دغدغهای عمیق برای حفظ میراث فرهنگی این خطه دارد. این همکاری بر پایه اعتماد متقابل شکل گرفت؛ آقای رجبی با آنکه نویسندهای شناختهشده در سطح ملی است، به یک ناشر بومی اعتماد کرد و این برای ما بسیار ارزشمند بود. تجربه کار با این نویسنده باتجربه، تجربه دقت علمی، تواضع پژوهشی و نگاه فرامحلی به فرهنگ البرز است.
جلد هفتم چه مسائلی از تاریخ، فرهنگ یا جامعه البرز را برجسته میکند؟
در این جلد سه محور اصلی دنبال شده است:
۱. جاینامشناسی و ریشهیابی تاریخی – بررسی نامهای باستانی و بومی در مناطق چالوس، جاده چالوس و روستاهای اطراف که اغلب با البرز مرکزی پیوند دارند.
۲. ادای دین فرهنگی – این جلد ادای دین آقای رجبی به استاد یوسفینیا، محقق برجسته فرهنگ مازندران است و نشانهای از سنت علمی ارجگذاری به پیشکسوتان به شمار میآید.
۳. هویت واحد البرز – تأکید بر مفهوم البرز بزرگ بهعنوان جغرافیای فرهنگی واحدی که از مرزهای اداری فراتر میرود. در مجموع، این جلد تلاشی است برای بازخوانی پیوستگی فرهنگی البرز و شمال ایران در بستر زبان و تاریخ.
انتشارات آنیک بهعنوان ناشری کرجی، توانسته جایگاه خوبی در فضای نشر کشور پیدا کند. از دید شما، مهمترین چالش و مزیت فعالیت در سطح استانی چیست؟
مهمترین چالش، موضوع توزیع آثار است. هنوز هم با کلیشهای روبهرو هستیم که کتاب خوب فقط در تهران منتشر میشود. هزینههای بالای پخش سراسری نیز فشار زیادی بر ناشران استانی وارد میکند.
اما بزرگترین مزیت ما، شناخت عمیق از نیازهای فرهنگی منطقه و ایجاد هویت و امضای بومی برای انتشارات است. ارتباط مستقیم با نویسندگان و مخاطبان محلی باعث میشود پروژههایی مثل البرزنامه با تعهد و درک بیشتری به سرانجام برسند.
اغلب نویسندگان تمایل دارند با ناشران تهرانی کار کنند. با این حال، نویسنده البرزنامه همکاری با انتشارات آنیک را انتخاب کرده است. در ادامه درباره انگیزه و پیام این انتخاب گفتوگو میکنیم. به نظر شما این انتخاب چه پیامی دارد؟ آیا میتوان آن را نشانهای از رشد و بلوغ نشرهای استانی دانست؟
این انتخاب پیام بسیار مهمی دارد: نویسندگان برجستهای مانند مهراب رجبی، کیفیت و تعهد ناشر بومی را بر شهرت پایتختنشینی ترجیح دادهاند.
میتوان گفت این اقدام نشانه روشنی از رشد و بلوغ نشرهای استانی است. وقتی یک ناشر استانی قادر است پروژهای مرجع را با استانداردی ملی منتشر کند، دیگر نمیتوان او را صرفاً «محلی» دانست؛ بلکه یک ناشر با هویت بومی و ظرفیت ملی به شمار میرود.
برای تقویت نشر در استانها، چه حمایتهایی از سوی نهادهای فرهنگی یا نویسندگان لازم است؟
مهمترین حمایت، بازنگری در سیستم خرید کتاب دولتی است. باید سهمیه خرید کتابهای ارزشمند ناشران استانی توسط کتابخانهها و مراکز فرهنگی سراسر کشور به صورت جدی افزایش یابد. همچنین، حضور این ناشران در رویدادهای ملی و بینالمللی باید تسهیل شود.
در کنار حمایتهای نهادهای فرهنگی، نقش نویسندگان بومی نیز تعیینکننده است. آنها باید به ناشران استان خود اعتماد کنند و پروژههای باکیفیت خود را به آنها بسپارند. این همکاری باعث میشود فضای فرهنگی استان جان تازهای بگیرد و بیشتر شناخته شود.
آیا انتشارات آنیک برنامهای برای شناسایی و پرورش استعدادهای نویسندگی در البرز و استانهای اطراف دارد؟
قطعاً. این موضوع یکی از رسالتهای اصلی ماست. آنیک به دنبال کشف صداهای تازه و نگاههای نو به تاریخ و فرهنگ البرز است.
در همین راستا، برنامههایی برای برگزاری رویدادهای ایدهیابی و کارگاههای تخصصی در حوزه تاریخ شفاهی و پژوهشهای میدانی فرهنگی داریم.
وضعیت مطالعه و بازار کتاب در استان البرز را چطور ارزیابی میکنید؟
البرز با تنوع قومیتی و فرهنگی بالایش، ظرفیت بالایی در حوزه مطالعه دارد. مردم از مناطق مختلف ایران در این استان زندگی میکنند و هر یک به دنبال شناخت ریشههای فرهنگی خود هستند.
این تنوع، تقاضا برای کتابهای تاریخی، فرهنگی و ادبی را افزایش داده است. با این حال، کمبود کتابفروشیهای تخصصی و فشار اقتصادی بر قدرت خرید مردم، بازار را کمی کند کرده است.
آینده نشر در ایران را در شرایط فعلی اقتصادی و فرهنگی چطور میبینید؟
نشر در ایران اکنون در دوره گذار قرار دارد. گرچه مشکلات اقتصادی، بهویژه قیمت کاغذ، سنگین است، اما از نظر فرهنگی من بسیار خوشبینم.
نسل جوان به دنبال محتوای عمیق و اصیل است و همین باعث میشود کتابهای باکیفیت جایگاه خود را حفظ کنند. آینده از آنِ ناشرانی است که از فناوری دیجیتال بهره بگیرند، توزیع را هوشمند کنند و محتوای ماندگار تولید کنند.
آیا آثار دیگری از نویسندگان البرزی یا پروژه ملی در دست انتشار دارید؟
بله، در کنار ادامه مجموعه ارزشمند البرزنامه، چند پروژهی دیگر در دست کار داریم؛ از جمله انتشار چندین عنوان در حوزه تاریخ شفاهی فعالان اجتماعی و فرهنگی کرج.
اگر بخواهید در یک جمله، هویت انتشارات آنیک را تعریف کنید، آن جمله چیست؟
انتشارات آنیک به واژهها میاندیشد، به روشنایی و به آنچه زندگی را زیباتر میکند؛ قصهای نو و ماجرایی تازه.
تجربه انتشارات آنیک نشان میدهد که ناشران استانی میتوانند با شناخت عمیق از فرهنگ و نیازهای منطقه، آثار باکیفیتی منتشر کنند و به حفظ هویت فرهنگی استانها کمک کنند. همکاری موفق با نویسندگان برجستهای مانند نویسنده البرزنامه، نمونهای روشن از اعتماد متقابل و توانمندی ناشران بومی است.
با وجود چالشهایی مانند محدودیتهای توزیع و تمرکز امکانات در پایتخت، این انتشارات ثابت کرده که تعهد، دقت علمی و نگاه فرامحلی به فرهنگ میتواند جایگاه یک ناشر استانی را نه فقط در سطح محلی، بلکه در سطح ملی تثبیت کند. آنیک، امیدی است به آینده نشر در استانها، ارزش صداها و تاریخ محلی.
نظر شما