به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست علمی و تخصصی «صنعت چاپ و صنایع دستی؛ هم‌آفرینی در برند ملی ایران» در چارچوب یازدهمین نکوداشت هفته علوم و فناوری چاپ ایران یکشنبه (۱۶ شهریورماه) با حضور استادان دانشگاه، مدیران حوزه صنایع دستی و فعالان صنعت چاپ برگزار شد.

محمد بیطرفان، رئیس انجمن علوم و فناوری چاپ ایران، در سخنانی به مبحث برند ملی اشاره کرد و گفت: Nation Branding شامل تمام فعالیت‌های یک کشور برای ایجاد تصویر عمومی در سطح بین‌الملل است. مؤلفه‌های صادرات و گردشگری به صورت مستقیم در ارتقای برند ملی کشورها اثرگذار هستند. متأسفانه ما برای حضور در بازارهای بین‌المللی از نظر بسته‌بندی ضعف جدی داشته‌ایم.

وی ادامه داد: کشور ما با بیش از ۲هزار و ۵۰۰ سال تاریخ، تمدن و دستاوردهای فرهنگی، سرمایه‌ای عظیم در اختیار دارد که در سال‌های گذشته خدشه‌دار شده است، صنعت چاپ می‌تواند از طریق بسته‌بندی در ترویج ارزش‌های فرهنگی ایران مؤثر باشد و فخر و شکوه از دست‌رفته را به کشور بازگرداند.

بیطرفان، با اشاره به اهمیت نمادها و نقوش فرهنگی بیان کرد: در صنعت چاپ به دنبال آن هستیم که استفاده از نمادها، سمبل‌ها و نشانه‌های فرهنگی ایرانی را جدی بگیریم. امیدواریم فعالان صنایع دستی نیز این مسیر را در تولید محصولات خود دنبال کنند. حرکت به سوی استانداردسازی و متحدالشکل شدن محصولات صنایع دستی ضرورتی جدی است.

علمی‌سازی فرآیند برندینگ اهمیت دارد

در ادامه علیرضا سوری در سخنانی گفت: صنایع دستی ایران، با بیش از ۲۰۰ رشته و پیشینه‌ای چند هزار ساله جایگاهی ویژه در فرهنگ ملی ما دارد اما متأسفانه از فرصت‌های جهانی خود غافل مانده‌ایم. یکی از مسائل جدی در این زمینه، فقدان برندینگ بین‌المللی است که موجب شده دنیا کمتر با ایران، فرهنگ و تمدن آن آشنا شود.

وی افزود: راه‌حل اساسی در این مسیر ایجاد زیرساخت‌های لازم در عرضه و تقاضاست. باید تصویر صنایع دستی ایران را در ذهن جهانیان ترسیم کنیم و برندهای خود را همانند کشورهای دیگر خلق کنیم.

سوری، با تاکید بر اهمیت استراتژی سازمان‌ها گفت: برندینگ باید به گونه‌ای انجام شود که مصرف‌کننده در خود حس ارزشمند و متمایزی بیابد. از بازار جهانی فاصله گرفته‌ایم و باید هویت برند و نام آن را براساس ارزش‌ها و الگوهای بومی ایران طراحی کنیم.

وی ادامه داد: خلق داستان برند، تجربه مشتری، خدمات پس از فروش و حتی طراحی دکور فروشگاه از عوامل کلیدی برندینگ هستند. فروشگاه صنایع دستی باید تجربه‌ای متفاوت برای مخاطب ایجاد کند و خاطره‌ای ماندگار در ذهن او بسازد.

این پژوهشگر حوزه صنایع دستی با اشاره به اهمیت علمی‌سازی فرآیند برندینگ گفت: هویت برند باید در رأس تمام فعالیت‌ها قرار گیرد. اگر این مدل به درستی اجرا شود، محصولات فرهنگی ما هم در داخل و هم در عرصه جهانی شناخته شده‌تر خواهند شد. صنایع دستی ایران باید روایتی تازه بیافرینند تا از فراموشی رها شوند و ارزش افزوده اقتصادی به همراه بیاورند.

ماده و متریال حلقه مغفول بسته‌بندی است

بیتا بهرامی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه اراک، در بخش دیگر این نشست گفت: امروز در جهانی آکنده از بحران‌های هویتی زندگی می‌کنیم. نقطه تلاقی تاریخی میان هویت و بحران، عصر صنعتی شدن و تولیدات انبوه صنعتی است. در این میان، یکی از نقاط مغفول در بسته‌بندی موضوع ماده است.

وی با بیان اینکه تولیدکنندگان تلاش می‌کنند با زیست‌بوم خود همزیستی و هم‌افزایی داشته باشند، گفت: بسته‌بندی شباهت‌های فراوانی با معماری مدرن دارد، معماری پست‌مدرن کوشیده خود را با ماده بوم‌زیست تطبیق دهد و بسته‌بندی نیز باید از این الگو الهام گیرد.

بهرامی افزود: همه فعالان تولیدی در جهان می‌دانند که برندینگ چه جایگاه مهمی دارد، اما بسیاری توان مقابله با شرایط اقتصادی را ندارند. وظیفه میراث فرهنگی آن است که تولیدکنندگان را به سمت استفاده از متریال بوم‌زیست سوق دهد و کارگاه‌های تولیدی و مواد مورد نیاز آنان را حمایت کند.

نمایشگاه دائمی صنایع دستی ایران در امارات

همچنین سیدمجید حلاج زاده، دبیر شورای عالی ایرانیان مقیم خارج از کشور، با تأکید بر اهمیت معرفی برندهای ایرانی گفت: هدف اصلی همه کشورها، معرفی برندهای ایرانی و حمایت از تولیدات داخلی است بنابراین شبکه تلویزیونی ما نیز به زودی فعالیت خود را آغاز خواهد کرد.

وی افزود: صنایع دستی ایران، امروزه شرایط مطلوبی ندارد. اگر در زمینه ثبت بین‌المللی میراث فرهنگی خود کوتاهی کنیم، در آینده با مشکلات جدی روبه‌رو خواهیم شد. شورای عالی ایرانیان آمادگی دارد به‌طور کامل با انجمن علوم و فناوری چاپ ایران در حوزه برندسازی محصولات صنایع دستی همکاری کند.

دبیر شورای عالی ایرانیان مقیم خارج از کشور بیان کرد: یک نمایشگاه دائمی با عنوان صنایع دستی ایران به زودی در امارات برگزار خواهد شد که فرصتی ویژه برای عرضه ظرفیت‌های کشور به دنیا خواهد بود. همچنین در کشورهایی نظیر روسیه و ارمنستان خانه‌های ایرانیان ایجاد شده که از هم‌میهنان و تولیدات فرهنگی کشور حمایت می‌کنند.

در ادامه نیز عطیه شمس، مدرس دانشگاه، عکاس و گرافیست، گفت: یکی از کارکردهای مهم برند ملی، تقویت هویت ملی است که قدرت نرم کشور را افزایش می‌دهد. این موضوع برای ایران که در شرایط کنونی با فشارهای گوناگون مواجه است، اهمیت بیشتری دارد.

وی افزود: نمونه‌های موفق جهانی نشان می‌دهند، چگونه فرهنگ بومی به برند تبدیل می‌شود. سنت اوریگامی در ژاپن یا جریان k-pop در کره جنوبی نمونه‌هایی روشن هستند. صنایع دستی ایران نیز می‌تواند نقش قدرت نرم را ایفا کند، مشروط بر آنکه گرافیست‌ها نقش خود را به درستی انجام دهند.

شمس همچنین ادامه داد: یکی از مشکلات موجود در ایران، نبود انسجام میان سه ضلع چاپ، بسته‌بندی و گرافیک است. اگر این سه حوزه در کنار یکدیگر قرار گیرند، موفقیت بزرگی به دست خواهد آمد. ژاپن توانسته با بهره‌گیری از همین انسجام، محصول ماچا را به کالایی پرطرفدار جهانی تبدیل کند.

در بخش دیگر این نشست، فرزاد اوجانی، مدیرکل تجاری‌سازی و بازاریابی معاونت صنایع‌دستی و هنرهای سنتی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، در این نشست گفت: مهم‌ترین موضوع، نتایج عملی نشست‌هاست. صنایع دستی ایران وضعیت مناسبی ندارد و برای بهبود این شرایط باید سرمایه‌گذاران به حوزه صنایع دستی جذب شوند.

وی افزود: سال گذشته ۲۲۰ میلیون دلار صادرات صنایع دستی داشتیم، در حالی که گردش مالی این حوزه حدود ۱۰۰ هزار میلیارد تومان بوده است. بسیاری از کارگاه‌ها به صورت جزیره‌ای فعالیت می‌کنند و مشکلاتی همچون تأخیر در تحویل محصولات به مشتری و نبود بسته‌بندی مناسب، چالش‌های اساسی به شمار می‌روند.

اوجانی، با بیان اینکه ظرفیت صنایع دستی در کنار بسته‌بندی بسیار درخورتوجه است، گفت: حوزه‌هایی مانند پارچه و حصیربافی، فرصت‌های جدی برای رشد و نمونه‌سازی دارند. امضای تفاهم‌نامه برای توسعه بسته‌بندی صنایع دستی و اصلاح قوانین و مقررات در این حوزه از اقدامات پیش‌بینی‌شده است.

همچنین جواد بختیاری نیز با تأکید بر لزوم خروج مباحث از سطح تئوری گفت: مباحث نظری باید به نتایج عملی منجر شود. وقتی از بسته‌بندی صنایع دستی سخن می‌گوییم، باید از تولیدکنندگان نیز دعوت کنیم چراکه آنان در متن ماجرا قرار دارند.

وی افزود: تاکنون پیشرفت لازم در این حوزه حاصل نشده است و مسئولیت آن هم متوجه تولیدکنندگان و هم دستگاه‌های متولی است؛ همچنین بخش دانشگاهی نیز باید رسالت خود را ایفا کند. تشکیل کارگروه‌های تخصصی برای بررسی مشکلات و تدوین راهکارها یک ضرورت است.

مهران کریمی، از فعالان صنعت چاپ، اظهار کرد: صنعت چاپ، امروزه در زمینه‌هایی چون فوتوسل‌ها، پنل‌های خورشیدی، انرژی و پزشکی نقش مهمی ایفا کرده است اما ایران از این ترند جهانی عقب مانده است. صنایع دستی نیز از این قاعده مستثنی نیستند.

وی با طرح این موضوع که یکی از موضوعات مهم، چاپ آثار فاخر فرهنگی ایران است، گفت: این آثار می‌توانند به صورت کاتالوگ یا حتی سه‌بعدی چاپ شوند و در اماکن عمومی به شهروندان و گردشگران عرضه گردند.

کریمی افزود: تکنیک‌های چاپی، سرعت و دقت را افزایش می‌دهند و هزینه تولید را کاهش می‌دهند. بسته‌بندی نیز از دو زاویه قابل بررسی است؛ نخست کارکرد لجستیکی که شامل حمل‌ونقل و نگهداری است و دوم کارکرد رسانه‌ای که پیام محصول را منتقل می‌کند. بسته‌بندی باید ضمن ایفای نقش محافظتی، کارکرد دکوراتیو و زیبایی‌شناختی نیز داشته باشد.

به گزارش ایبنا؛ در پایان این نشست، تفاهم‌نامه همکاری علمی، آموزشی و پژوهشی بین دفتر بازاریابی و تجاری‌سازی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و انجمن علوم و فناوری چاپ ایران به امضا رسید. همچنین از مهران کریمی به‌عنوان یکی از فعالان نمونه این حوزه تقدیر شد.