سرویس استانهای خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - مرجانه حسین زاده: در میان همهمه تاریخ و شکوه معماری، کتاب «سراینده کاخ نظم بلند» که در در سالروز آیین کلنگزنی آرامگاه فردوسی رونمایی شد، دریچهای نو به سوی آرامگاه فردوسی میگشاید. این اثر، روایتی مصور از تلاشها، چالشها و رویاهای معمارانی است که کوشیدند بنایی شایسته حماسهسرای ایران برپا دارند. این کتاب داستانهایی ناگفته از ساخت آرامگاه فردوسی را روایت کرده. «سراینده کاخ نظم بلند» کتابی است درباره تلاش معماران برجسته ایران برای خلق بنایی که عظمت شاهنامه را به تصویر بکشد و مروری است بر فراز و نشیبهای ساخت آرامگاه فردوسی از آغاز تا به امروز است.
این اثر نفیس، مجموعهای مستند از تصاویر و گزارشهای مربوط به مراحل ساخت آرامگاه فردوسی از زمان کلنگزنی تا شکل امروزی آن را در بر میگیرد.
آلبوم عکسی سیر تحول این بنای باشکوه
کتاب «سراینده کاخ نظم بلند» حاصل تلاش محققان و پژوهشگران در گردآوری اسناد معتبر از مرکز اسناد شهرداری و بخشهای خصوصی است. ۱۵ صفحه ابتدایی این اثر به گزارشی مکتوب از مراحل ساخت آرامگاه از ابتدا تا کنون اختصاص دارد، در حالی که بخش اعظم کتاب را آلبوم عکسی تشکیل میدهد که سیر تحول این بنای تاریخی را از نخستین اتودها در سال ۱۳۰۴ به تصویر میکشد تا روایتی مستند و مصور از سیر پر فراز و نشیب ساخت این بنای ملی در دسترس علاقهمندان قرار دهد.
این عکس ها مربوط به مراحل ساخت مقبره فردوسی تا به امروز و توسعه حریم و دسترسیهای این مجموعه است. این کتاب به زودی در اختیار کتابخانه ملی و عموم علاقهمندان قرار خواهد گرفت تا گامی در راستای پاسداشت میراث فرهنگی و ملی کشورمان باشد.
سطح کیفی تصاویر این کتاب و توضیحات آن، بر اساس به روزترین پژوهشهای گردآوری شده و امکانات موجود است.
ساخت آرامگاه فردوسی، به عنوان نخستین اقدام اساسی انجمن آثار ملی، از اردیبهشت ۱۳۰۵ آغاز شد. این انجمن در پاییز سال ۱۳۰۱ خورشیدی با همت چهرههای برجستهای چون محمدعلی فروغی، حسن پیرنیا، کیخسرو شاهرخ، حسن مستوفی و نصرتالدوله بنیان نهاده شده بود. با نزدیک شدن به هزاره فردوسی، ضرورت ساخت آرامگاهی شایسته برای این شاعر بزرگ بیش از پیش احساس میشد.
یافتن مکان دقیق دفن فردوسی
کیخسرو شاهرخ، نماینده زرتشتیان در مجلس شورای ملی، به همراه گروهی از همراهانش مأموریت یافت تا مکان دقیق دفن فردوسی را شناسایی کند. پس از جستوجوهای فراوان، گور فردوسی در باغی متعلق به حاج میرزا محمدعلی قائم مقامالتّولیه یافت شد. حاج میرزا محمدعلی، این باغ به مساحت بیست و سه هزار مترمربع را برای بنای آرامگاه در اختیار انجمن آثار ملی گذاشت. همچنین، حسین ملک نیز ۷ هزار متر از اراضی مجاور باغ را به مجموعه اهدا کرد تا مساحت آرامگاه به سی هزار متر برسد.
با تصویب مجلس شورای ملی در سال ۱۳۰۶، مبلغ بیست هزار تومان از بودجه برای ساخت آرامگاه اختصاص یافت و کیخسرو شاهرخ به عنوان ناظر بر هزینهکرد آن منصوب شد. باور بنیانگذاران انجمن آثار ملی بر این بود که کار فردوسی در احیای تاریخ و فرهنگ ایران، همتراز با اقدامات کوروش بزرگ است، بنابراین آرامگاه فردوسی باید به سبک آرامگاه کوروش در پاسارگاد ساخته میشد.
مهندس کریم طاهرزاده بهزاد، اولین معمار ایرانی که به صورت آکادمیک در آلمان تحصیل کرده بود، مأموریت یافت تا طرح آرامگاه را ارائه دهد. طرح اولیه او شباهتهایی به آرامگاه حافظ داشت و شامل سکویی برای تندیس فردوسی و سازهای گنبدی بر فراز مزار بود. اما این طرح به دلیل عدم تناسب با اثر حماسی فردوسی مورد انتقاد قرار گرفت و کنار گذاشته شد.
پس از آن، آندره گدار، باستانشناس و معمار فرانسوی که در استخدام دولت ایران بود، طرحی هرمی شکل ارائه کرد که برگرفته از معماری اهرام مصر بود. این طرح نیز به دلیل عدم انطباق با معماری ایرانی و کارنامه فرهنگی فردوسی مورد پذیرش قرار نگرفت و اجرای آن متوقف شد.
آغاز به کار ساخت بنای جدید در شهریور ۱۳۰۷
در نهایت، طرحی که مهندس بهزاد با الهام از معماری هخامنشی و ستونهای بلند ارائه داد، مورد تأیید مجلس شورای ملی قرار گرفت و ساخت آرامگاه بر اساس آن در ۱۰ شهریورماه سال ۱۳۰۷ آغاز شد.
آرامگاه فردوسی در ۲۰ مهرماه ۱۳۱۳، پس از برگزاری مراسم هزاره فردوسی در تهران، با حضور دانشمندان و پژوهشگران کنگره افتتاح شد. اما به دلیل عدم توجه به آزمایش خاک و محاسبات دقیق، بنا دچار نشست شد و در سال ۱۳۴۳ تصمیم به بازسازی آن گرفته شد. هوشنگ سیحون، معمار برجسته ایرانی، بر پایه طرح اصلی بهزاد، آرامگاه را با تغییراتی در اندازه و آرایهها بازسازی و مستحکم کرد.
رونمایی از کتاب «سراینده کاخ نظم بلند» فرصتی مغتنم برای یادآوری تلاشهای ارزشمند هنرمندان، معماران و دستاندرکارانی است که در طول تاریخ برای حفظ و پاسداشت میراث فرهنگی ایران کوشیدهاند.
«احوال فردوسی»، «فردوسی و سرایش شاهنامه»، «از بقعه تا گندمزار»، «شروع افکار ملی گرایانه و تاثیر آن بر احداث بنای فردوسی»، «مکان یابی مقبره»، «آغاز ساخت»، «گذری بر جشن هزاره فردوسی»، «بازسازی اجباری در دهه چهل» و «آرامگاه فردوسی در سالهای پس از انقلاب» برخی از بخشهای این کتاب هستند.
به گزارش ایبنا؛ مرکز اسناد تاریخ و هویت شهری وابسته به اداره روابط عمومی شهرداری مشهد که اقدام به گردآوری این کتاب کرده، از سال ۹۵ ایجاد شد و تا امروز یکی از بزرگترین مراکز اسناد هویتی کلانشهرهای کشور است که ۵ میلیون سند هویتی مدیریت شهری در آن جمع آوری شده و سامانه جامع اسناد هم برای آن در نظر گرفته شده که به زودی از این مرکز اسناد رونمایی میشود.
کتاب «سراینده کاخ نظم بلند» در ۱۸۰ صفحه به صورت محدود چاپ شده و به زودی در شمارگانی بیشتر چاپ خواهد شد تا برای استفاده عموم مردم و پژوهشگران، به مراکز ملی معتبر اهدا شود.
نظر شما