به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، خبر درگذشت علی محمدی اردهالی، مدیر انتشارات محمدی و از روسای اسبق اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران، پنجشنبه (۲۳ مردادماه) منتشر شد، خبری تلخ برای جامعه نشر و فعالان این حوزه که او را به عنوان بخش زنده تاریخ شفاهی نشر ایران میدانستند.
پیکر زندهیاد علی محمدی اردهالی در حالی در ابنباویه به خاک سپرده شد که تاریخچه فعالیتها و خدمات فرهنگی او همچون نگینی درخشان در صنعت نشر به یادگار مانده و کمتر کسی در این صنعت است که از او خدمات و فعالیتهایش نکتهای به یادگار نداشته باشد.
محمدی اردهالی سال ۱۳۱۱ شمسی در اراک متولد شد، سال ۱۳۳۲ از دبیرستان دارالفنون در رشته طبیعی فارغالتحصیل شد. بین سالهای ۱۳۲۹ تا ۱۳۳۹ کلاسهای زبان فرانسه را در انستیتو فرانسه گذراند و در خلال سالهای ابتدایی و دبیرستان نزد پدرش دوره کامل فقه را بهانضمام علوم قرآنی گذراند. سال ۱۳۳۳ وارد دانشکده ادبیات رشته زبان و ادبیات فرانسه شد که به علت تغییر ناگهانی ساعات درسی نتوانست ادامه تحصیل دهد.
از سال ۱۳۲۰ تابستانها به فراگیری امور چاپ پرداخت و تمامی تابستانها را در چاپخانه «تابان» در رشتههای صحافی و چاپ و حروفچینی کسب مهارت کرد. سال ۱۳۲۲ پس از فوت پدرش در نجف، مسیر زندگیاش تغییر کرد. کانون انتشارات محمدی را در خیابان جمهوری اسلامی افتتاح کرد و به کار چاپ و نشر کتابهای اسلامی پرداخت.
از مهمترین آثار منتشر شده به همت او مجلدات سخنرانیهای مرحوم حسینعلی راشد بود و دیگر از آثار مهم چاپ شده ترجمه «تفسیر المیزان» اثر علامه بزرگ طباطبایی است.
او سال ۱۳۵۷ به ریاست اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران انتخاب شد و تا آبان ۱۳۷۵ در این سمت فعال بود، زندهیاد محمدی اردهالی، سال ۱۳۵۸ به عنوان نماینده ناظر وزیر آموزش و پرورش در شرکت طبع و نشر کتابهای درسی انتخاب و سال ۱۳۵۹ از سوی شهید رجائی بهعنوان مدیرعامل شرکت طبع و نشر کتابهای درسی انتخاب شد که تهیه سالانه ۳۰ میلیون جلد کتاب درسی مقاطع راهنمایی و دبیرستانی را به عهده داشت.
پدر نشر ایران بود…
صنعت نشر ایران، دهه ۵۰ تحولات زیادی را به خود دید و باید گفت که این دوران، سرآغاز تحولی شگرف در حوزه فعالیت کتاب و کتابفروشان بود که به گواه بسیاری از فعالان این صنعت، تاثیرات آن تا اوایل دهه ۸۰ نیز به خوبی دیده میشد.
نصرالله حدادی، از دوستان زندهیاد محمدی اردهالی، در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، درباره ویژگیهای محمدی اردهالی، گفت: «او از معدود آدمهایی بود که پیش از انقلاب، همان پستی را داشت که بعد انقلاب داشت؛ در هر سمت و موقعیتی که قرار، گرفت، انسان پاکدستی بود، در کار و حرفه خود پایمردی و مردانگی را فراموش نمیکرد.»
وی، با اشاره به تاکید محمدی اردهالی بر ارزان بودن کتابهای مذهبی، ادامه داد: «او در کار خود تاکید داشت کتاب ارزان باشد و تمام کتابهایی که چاپ میکرد را با کم کردن حاشیه سود خود با بهای پایینی، قیمتگذاری میکرد؛ بهعنوان مثال کتاب «المیزان» آیتالله طباطبایی را در دهه ۶۰ با جلد گالینگور و کاغذ بسیار خوب با قیمت پایینی میفروخت، بهطوری که نمیدانم آیا واقعاً از چاپ آن انتفاعی میبرد یا نه؟ هرچند این مسائل برای او مهم نبود؛ زیرا عمیقاً بر این باور بود که کتاب، بهخصوص کتاب مذهبی باید ارزان باشد. این درحالی بود که اگر ناشران عمومی، کتابها را صفحهای یک ریال قیمتگذاری میکردند ناشران مذهبی صفحهای ۱۰ شاهی قیمتگذاری میکردند.»
این پژوهشگر تاریخ نشر، در ادامه به چگونگی چاپ کتابهای شیخ حسینعلی راشد ازسوی انتشارات محمدی اشاره کرد و گفت: «زندهیاد محمدی اردهالی، شبها پای رادیو مینشست، سخنرانیهای آقای راشد را ضبط، بعد نوار را پیاده و ویراستاری میکرد و در قالب کتاب منتشر میکرد. «یکبار برایم تعریف کرد که روزی حقالتالیف کتابهای او را در قالب چک و به خانه شیخ در پشت مسجد سپهسالار برده بود، او گفته بود که این چک برای چیست و زندهیاد محمدی اردهالی گفته بود که بابت حقالتالیف سخنرانیهای شما در رادیو است که شیخ در پاسخ گفته بود، من دینفروشی نمیکنم و بهتر است این چک را به سازمان شیر و خورشید سرخ (هلال احمر) بدهی.»
حدادی، با بیان اینکه علی محمدی اردهالی شجاعت و شرافت نشر بود، گفت: «او پدر نشر در ایران بود، طی سالهای اخیر بزرگان زیادی از صنعت نشر رفتند اما میتوانم بگویم امروز دیگر نشر یتیم شده است. اگر بخواهم چند صفت از ایشان بگویم، باید اینطور توصیف کنم که در زندهیاد محمدی اردهالی شجاعت، صراحت گفتار، پاکدستی و مهربانی، پررنگترین صفات او بود. در گفتار شجاعت داشت، اگر بین هرکس حکم میشد رفیق و غریبه را در نظر نمیگرفت، همیشه کدخدامنشی میکرد و امکان نداشت رای به غلط بدهد و حق را میگفت. در زمان ریاست او بر اتحادیه، شکایتها در همان ابتدا حل میشد و نظر او مورد قبول صنف نشر بود.»
او همچنین با طرح این موضوع که صفات حمیده او در کلمات نمیگنجد، ادامه داد: «او به معنای واقعی پدر و دلسوز نشر بود، اینکه میگویم پدر بود چون برای همه صنف این حس را داشت، هرکدام از اعضای صنف نشر که فوت میکرد، در مراسمش حضور داشت، حتی به یاد دارم که شهادتین مرحوم طهوری را ایشان خواند. همینطور به یاد دارم سال ۱۳۶۹ من به دنبال دریافت پروانه نشر بودم اما وزارت فرهنگ بنابه دلایلی، صدور پروانه را متوقف کرده بود. یک روز که خیلی از این موضوع ناراحت بودم به شاهآباد رفتم و موضوع را با او در میان گذاشتم. به یاد دارم که دست مرا گرفت و با هم به وزارت فرهنگ رفتیم، آنجا از مسئول صدور پروانه سوال کرد که چرا به این جوان علاقهمند به کتاب پروانه نشر نمیدهید؟ کار من را پیگیری کرد و پس از آن ظرف یک هفته، پروانه نشر من را داد.»
مردی که اهل رانت نبود
سابقه ۱۷ ساله حضور او در اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران را بسیاری از ناشران و کتابفروشان به یاد دارند، زیرا این حضور اثرگذار و ویژه بود. رضا یکرنگیان، از دوستان و همکاران زندهیاد محمدی اردهالی که سابقهای دیرین در صنعت نشر دارد، درباره ویژگیهای او گفت: «سابقه فعالیتهای صنفی او در صنعت نشر به دهه ۳۰ باز میگردد و سابقه حضورش در اتحادیه به دهه ۵۰. او با اینکه ارتباطات خوب و زیادی با مقامات و در داخل صنف داشت، اما اما هیچوقت از موقعیت خود در صنف سوءاستفاده نکرد و از ارگانهای دولتی نیز رانتی نگرفت، چون اصالتاً اهل رانت نبود و برخلاف برخی دیگر همیشه روی پای خودش ایستاد.»
وی با بیان اینکه اتحادیه مدیون بزرگواری ایشان بود، ادامه داد: «با افراد صریح و رک بود و مقام و منصب برای او اهمیتی نداشت، حرفی را که باید در جای درست میگفت، میزد و هیچ ابایی نداشت؛ البته که در اتحادیه و شرکت تعاونی از راهنماییهای او بسیار استفاده شد و خیلی از ناشران با هدایت او فعالیت خود را در صنعت نشر توسعه دادند.»
و باید گفت ازجمله اقدامات موثر و ویژه زندهیاد علی محمدی اردهالی چاپ آثار بزرگان و سیاسیون کشور در قبل و بعد از انقلاب بود، نگاهی به تاریخچه فعالیتها و اقدامات او نشان میدهد که مدیر انتشارات محمدی، همواره با صبوری و دلسوزانه، تمام قد پای صنعت نشر ایستاده بود و میراثی گرانبها از خود به یادگار گذاشت، میراثی فرهنگی که با هویت و تاریخ صنعت نشر کشور در هم آمیخته شده است. میراثی که به شکلگیری هویت فرهنگی و اجتماعی جامعه نشر در طول سالهای مختلف گره خورده است و درخت کهنسال صنعت نشر ایران را همچنان آبیاری میکند.
نظرات