سرویس استانهای خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - خدیجه سلمانی: مقوله نشر کتاب با کیفیت و مخاطب پسند در سالهای اخیر حلقه مفقود شده در استان اردبیل است، استانی که سابقهای بیش از یک قرن در صنعت چاپ و نشر دارد و حتی خیلی از استانهایی که انتشارات معروفی دارند، به سبب حرکت خیرخواهانه افرادی از همین خطه بوده است اما اکنون نویسندگان استان به ناشران بومی خود اعتماد ندارند و حتی از سپردن اثر خود به آنان اظهار پشیمانی میکنند.
در دورههای اخیر با افزایش دانشگاهها و مراکز علمی و فرهنگی در اردبیل، به تعداد نویسندگان استان روز به روز افزوده میشود و در کنارش هر روز شاهد رشد کمی انتشارات نیز هستیم. حال سوال این است که چرا ناشران بومی استان اقبال خوبی در صنعت نشر و تولید کتاب ندارند؟ چرا مولفان، مترجمان، نویسندگان و پژوهشگران محلی به چاپ آثار خود به مرکز کشور و شهرهای بزرگتر روی میآورند؟
بدون شک ارتقای فرهنگ عمومی و جریانسازی فکری در کشور نیازمند تقویت زیرساختهای فرهنگی در استانها و حمایت از ناشران و نویسندگان بومی است و هر چه قدر نشر محلی اعتبار بیشتری داشته باشد، بین نویسنده و ناشر بومی پیوند ایجاد میشود. برای بررسی این موضوع دیدگاه برخی از نویسندگان و ناشران اردبیلی را در گفتوگو با خبرنگار ایبنا میخوانیم.
ناشران استانی مدیریت توزیع ندارند
محمود مهدوی نویسنده و مدرس داستاننویسی گفت: توزیع نقش مهمی در ارائه و تبلیغ درست یک محصول فرهنگی دارد و یکی از دلایلی که نویسندگان استانی نشر مرکز کشور را ترجیح میدهند به دلیل عدم مدیریت مناسب توزیع در استان است.
به گفته وی در سالهای اخیر تحولات مثبتی در صنعت چاپ استان دیده میشود با این وجود زنجیره تولید تا عرضه کتاب در مرحله توزیع با مشکل مواجه شده و در نتیجه زحمات ناشر و نویسنده در قفسه کتابهای مخاطب دیده نمیشود.
به عقیده مسئول آفرینشهای ادبی حوزه هنری اردبیل، کار نشر مرکز نیز مشکلاتی از جمله طولانی شدن پروسه چاپ به دلیل ترافیک آثار دارد اما در عین حال مشکل توزیع و کیفیت کتاب تا حدی حل میشود و نویسنده انگیزه پیدا میکند.
الهام سیدحسینی دیگر نویسنده و رمان نویس اردبیلی در گفتوگو با ایبنا با بیان اینکه تنها دو کتابش را نشر بومی چاپ کرده است، مطرح کرد: به عنوان نویسنده دنبال ناشری میگردم که قرارداد حرفهای با نویسنده ببندد و ضمن پرداخت حق التالیف، کتاب را با کیفیت و تیراژ مناسب چاپ و پخش کند.
نویسنده انتظار حمایت از ناشرش دارد
وی اضافه کرد: در چرخه تهیه کتاب باید از نویسنده حمایت شود، یعنی ناشر از نویسنده حمایت کند نه اینکه نویسنده دنبال ناشر بیافتد. خود ناشران نیز باید کتابهای خوب را از نویسندگان مستعد طلب کنند و آن را چاپ و نشر دهند و از طریق برنامههای تبلیغات به سودی که میخواهند، دست یابند.
به عقیده نویسنده رمان آهوکشی، در حال حاضر بیشتر نویسندههای اردبیلی با هزینه شخصی کتاب چاپ میکنند. ناشر فقط پول میگیرد و کتاب را بعد از چاپ به نویسنده میدهد تا خودش بازاریابی کرده و بفروشد. در چنین اوضاعی نویسنده ترجیح میدهد وارد این چرخه نادرست نشود و کتابش را دست ناشری دهد که به معنی واقعی کلمه ناشر است و از فروش کتاب به مخاطب سود میبرد.
سید حسینی از هم قلمان خود خواست دنبال ناشری باشند که حرفهای عمل میکنند و توصیه کرد: نویسندگان مگر در موارد نادر با هزینه شخصی کتاب چاپ نکنند.
وی بیان کرد: ناشران با بالا بردن کیفیت کتاب، طراحی جلدهای حرفهای، برگزاری جلسات معرفی کتاب، تعامل با نویسندگان و کمک به برگزاری مراسمی مثل انتخاب کتاب سال، فعالیت در فضای مجازی، حضور در اپلیکشهای مثل طاقچه و کتابراه و راههای دیگر میتوانند بین خود و نویسنده پیوند برقرار کنند.
ناشر بومی نیز کارش را خارج استان چاپ میکند
توران قربانی صادق دیگر نویسنده پُر کار اردبیلی نیز بیان کرد: اولین کارهایم را ناشران استان اردبیل چاپ کردهاند، ولی متاسفانه ناشران بومی به دلیل ارزان درآمدن کار، کاغذ را کوچک برمیدارند و چسبی که برای بند استفاده میکنند کیفیت خوبی ندارد و سبب میشود کتاب در مدت کوتاهی ورقهایش از هم جدا شود.
وی ادامه داد: انصافاً ناشران خارج از استان کارشان خوب است. ناشران بومی نیز اغلب در داخل استان عملیات چاپ را انجام نمیدهند و به شهرهایی چون قم و تهران میسپارند ولی باز هم کم کاری و کم لطفیها وجود دارد.
قربانی صادق با بیان اینکه نویسنده انتظار دارد کیفیت کتابش هر چند گران تمام شود، بالا باشد، گفت: ناشران بومی استان در نمایشگاههای بیناللمی و دائمی حضور نمییابند و کتاب نویسنده در نطفه قطع می شود؛ اما کتابی که خارج استان چاپ می شود علیرغم اینکه در تیراژ بالا چاپ میشود خیلی زود به چاپهای بعدی میرسد.
مترجم و کارشناس فرهنگی اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در تبیین علل عدم رغبت نویسندگان به چاپ آثار خود توسط ناشر بومی اظهار کرد: در وهله اول باید دید اثر تولید شده توسط چه کسی و در چه سطحی است؟ یک تعداد هم به مسائل اقتصادی، اعتبار ناشر و نویسنده برمی گردد.
چرا همه هزینههای تولید کتاب را نویسنده متقبل میشود
کریم عظیمی ججین ادامه داد: در کل ناشر بومی کار خاصی نمیکند تمامی هزینه چاپ و نشر و کارهایی چون ویراستاری، طراحی جلد و تبلیغ و فروش را نویسنده متقبل میشود و تنها شابک و فیفا گرفتن بر عهده ناشر است. این نگاه تجاری ناشران بومی به صنعت چاپ، نه به نفع فرهنگ و نه به سود مولف و مترجم است.
وی تصریح کرد: اینجا یک سوال پیش میآید یک نویسنده و یا مترجم و پژوهشگر سالها فکر و زمان خود را صرف میکند تا اثری را پژوهش و ترجمه و یا داستان و شعری را خلق کند، پس انتظار دارد آن اثر به دست خواننده برسد و خوانده شود. چرا باید خالق اثر فکر و تخصص خود را یک هزینه بزرگی است بگذارد و در کنارش هزینههای دیگر را نیز متقبل شود؟
این مترجم و مدرس کارگاه داستان و رمان در اردبیل ادامه داد: ناشر خودش هم از چاپ کتاب منفعت میبرد و هم سهم کاغذ و وام دارد. پس اینجا به پدید آورنده بیشتر ظلم میشود و او و کارش دیده نمیشود.
عظیمی ججین یادآور شد: عمده علتی که سبب میشود ناشران بومی کار از نویسندگان محلی چاپ نکنند، بحث فروش کتاب است. سیستم توزیع در اردبیل معیوب است. ناشران تهرانی به شبکه توزیع کتاب متصل هستند، یکسری موسسات و بنگاههای توزیع کتاب وجود دارد که ناشران بومی نمیتوانند به آنها وصل شوند، در نتیجه مولف مجبور است خودش کتابهایش را بغل کرده به کتابفروشیها ببرد و یا در خانه انبار کند.
ضرورت ایجاد اتحادیه توزیع و علاج کار ناشران محلی
نویسنده و نمایش نویس اردبیلی پیشنهاد کرد: به نظرم برای خروج از این بنبست در استانها باید ناشران یک اتحادیه داشته باشند و کارش این باشد که در حمایت از مولف و ناشر کتابهای آنان را توزیع کنند و با اتصال به بنگاههای پخش کتاب، آنها را به دست مخاطب برساند. این طوری هم انگیزه نویسنده بالا میرود و به نوشتن آثار فاخر متمرکز میشود و هم ناشر بومی شناخته شده و چرخه صنعت چاپ و نشر محلی به بهرهوری میرسد.
چاپ و نشر کتاب در استان اردبیل به کودکی میماند که برای قدم برداشتن نیاز به دستگیری دارد و برای پی بردن به مشکلات این نوپا و دلیل عدم رغبت نویسندگان بومی در واگذاری آثارشان به آنان برخی از نظرات این صنف را از نظر می گذارنیم.
یکی از انتشارات با سابقه استان اردبیل که خواست نامش ذکر نشود، عقیده دارد: حیات و ممات کتاب به کیفیت چاپ، کیفیت جلد، کاغذ مورد استفاده در کتاب و طراحی جلد بستگی دارد چرا که همه آنها در ذهن مخاطب تاثیرگذار است.
این ناشر بیان کرد: جایی که نویسنده خودش صفر تا صد کار کتاب را خودش انجام میدهد و ناشر تنها آن را چاپ میکند و دست نویسنده میدهد، معلوم است نویسنده دیگر سراغ این ناشر بومی نخواهد رفت.
ناشران با موانع وزارتخانهای و محدودیتهای استانی مواجهاند
وی بیان کرد: در کل مشکلات نشر کتاب در استان اردبیل دو بخش دارد؛ موانع وزارتخانهای و محدودیتهای استانی و ما با اطاله زمان صدور مجوز کتاب روبهرو هستیم و این صدور مجوز برای کتابهای زبان ترکی بیشتر از سایر کتب است.
این ناشر به ایجاد محلی برای عرضه تازههای کتاب در مرکز استان تاکید کرد و گفت: ناشران استان اردبیل به دلیل بالا بودن هزینه شرکت و نبود توجه کافی در نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران که بزرگترین جای تبلیغ و ترویج کتاب است حضور نمییابند پس لازم است جای خالی این مکان به نوعی پر شود.
نویسنده تمایز و برند بودن را ترجیح میدهد
مدیر مسئول انتشارات نیکان امروز نیز به خبرنگار ایبنا گفت: اینکه چرا بسیاری از نویسندگان و پدیدآورندگان آثار ترجیح میدهند کتابها و آثارشان توسط ناشران شناختهشده به چاپ برسد، یک اتفاق طبیعی است و این گرایش دلایل مختلفی دارند و در سایر صنفها نیز این گرایش و اقدام وجود دارد.
وی یادآور شد: ناشران شناختهشده به طور کلی از اعتبار و شهرت بیشتری در بین مخاطبان و منتقدان برخوردارند. این امر میتواند به افزایش فروش کتاب و دیده شدن نویسنده کمک کند. برخی ناشران در ارائه خدمات و محصول متمایز هستند و خوانندگان به علت همین تمایز و برند بودن ترجیح میدهند آثار این ناشران را در اولویت خرید کتابشان قرار دهند و طبیعی است در بسیاری از نویسندگان هم گرایش همکاری به این ناشران بیشتر باشد.
به گفته این نویسنده و ناشر، ویژگی دیگر ناشران شناخته شده و متمایز با ناشران شهرستانی، داشتن شبکههای توزیع گستردهای در سطح ملی یا حتی بینالمللی است که کتابهای نویسنده به راحتی در دسترس مخاطبان بیشتری قرار میگیرد.
ناشران استانی پشتوانه مالی و حمایتی میخواهند
احدزاده ادامه داد: ناشران شهرستانی شبکه توزیع کتاب هم ندارند و عموماً کتبهای چاپ شده را بلافاصله در اختیار صاحب اثر قرار میدهند که صاحب اثر هم در به در دنبال کتابفروشی ها بوده تا کتابش را از این طریق عرضه کند و تاکنون فرایندی ناموفق بوده است.
به گفته مدیر نشر نیکان امروز، ناشران تهران و شاید در حد محدودی ناشران برخی مراکز استانی که پشتوانه مالی و حمایتی خوبی دارند، از شبکههای اطلاع رسانی و معرفی کتاب بهتری برخوردارند در حالیکه ناشران شهرستانی از این لحاظ با کمبودهایی مواجه هستند.
به عقیده این ناشر، تفاوت کیفیت چاپ کتاب ناشران متمایز و شناخته شده تهرانی با توجه به برخورداری و یا دسترسی به سیستمهای بهروز طراحی و چاپ کتاب، از نظر کیفی نیز در سطح بالاتری قرار دارند چرا که آنان پشتوانه اقتصادی خوب ویراستاران باتجربه و حرفهای، طراحان حرفهای و سایر متخصصان صنعت نشر را در اختیار دارند که میتوانند به بهبود کیفیت کتاب و جذابیت آن برای مخاطبان کمک کنند.
متقاضیان ناشران محلی خواهان تیراژ کم هستند
احدزاده اضافه کرد: اما باور ظرفیتهای استانی و کمک به تقویت توانمندی و ناشران استانیها میتواند آنها را هم در دستیابی به تمایزی که صحبت شد سوق دهد. همین استقبال ضعیف از ظرفیت ناشران شهرستانی سبب شده آنها حتی در تامین هزینههای یک دفتر چند متری هم عاجز بمانند و همین توان ضعیف مالی این ناشران باعث شده خروجی با کیفیت و خواننده پسند کم باشد.
وی یادآور شد: قسمت اعظمی از مراجعه کنندگان به انتشارات شهرستانی متقاضیانی هستند که خواهان تیراژ کم و عمدتاً برای رفع نیاز سریع سازمانی و شغلیشان بدنبال داشتن اثری در قالب کتاب هستند که در عدم تقویت ناشران شهرستانی دخیل است.
این گزارش شاید به برخی از عوامل موجود در پاسخ به سوال چرا نویسندگان آثارشان را به ناشران مستقر در تهران میسپارند؟ پاسخ داده باشد. ممکن است برخی دیدگاهها و عوامل روانی و دیده نشده موجود باشد که تحقیق و پژوهش علمی را می طلبد و انتظار میرود این مشکل دغدغه مسئولان امر قرار گیرد و توان خود را در حمایت از ناشر بومی و نویسنده خودش به کار گیرد تا هم سطح فرهنگ یک ملت افزایش یابد و هم شاهد افزایش سرانه درآمد استانی و ملی از قبل تولید و فعالیتهای فرهنگی باشیم.
نظر شما