سرویس استانهای خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - مرجانه حسینزاده: سکونت در جوار بارگاه ملکوتی حضرت رضا (ع)، این دریای رحمت و رأفت، موهبتی ارزشمند برای ساکنان مشهدالرضا (ع) است. همسایگی با خورشید، علاوه بر برکات معنوی فراوان، رسالت فرهنگی عظیمی را نیز بر دوش اهالی این دیار قرار میدهد. این رسالت، با تعمیق شناختمان از این امام همام و نشر معارف رضوی، معنایی دوچندان مییابد.
شناخت ابعاد گوناگون شخصیت، سیره، معارف و فضائل حضرت ثامنالحجج (ع)، نه تنها در راستای تعالی ایمان و بصیرت فردی حائز اهمیت است، بلکه به عنوان چراغ راهی برای هدایت جامعه به سوی آرمانهای اخلاقی و انسانی نیز عمل میکند. در این میان، کتابها به عنوان ابزاری روشنگر و ماندگار، نقشی بیبدیل ایفا میکنند.
ادبیات غنی رضوی، با گنجینهای گرانبها از کتب ارزشمند در زمینههای تاریخ، سیره، کلام و ادب، ما را با زوایای مختلف زندگی پربار و آموزههای ارزشمند امام رضا (ع) آشنا میسازد. معرفی این آثار، به ویژه برای ما که در پناه این حریم امن سکنی گزیدهایم، ضرورتی اجتنابناپذیر است. این کتابها، سرچشمه الهام برای امروز و روشنگر راه آیندهاند. از این رو در سلسله نوشتارهای «چهارشنبهها با کتابهای امامرضایی» برآنیم تا کتب برگزیدهای را که در وصف امام هشتم (ع) به رشته تحریر درآمدهاند، معرفی کنیم. از زندگینامهها و تحقیقات تاریخی گرفته تا آثار ادبی و داستانی، هر یک میتوانند دریچهای نو به سوی گستره معارف رضوی بگشایند.
معرفی کتاب «دایرهالمعارف آستان قدس رضوی»
«دایرهالمعارف آستان قدس رضوی» اثری مرجع و جامع در حوزه معرفی حرم مطهر امام هشتم (ع) است که با رویکردی پژوهشی و شیوهای نظاممند تدوین و منتشر شده است. این اثر ارزشمند، حاصل یک دهه تلاش بیوقفه و کار گروهی بیش از ۱۵۰ پژوهشگر، نویسنده و صاحبنظر برجسته در حوزههای مختلف مرتبط با آستان قدس رضوی است.
هدف اصلی از تدوین این دایرهالمعارف، بررسی و شناساندن تمامی ابعاد و مواردی است که به نحوی با امام رضا (ع) و آستان مقدس ایشان ارتباط و پیوند دارند. این اثر تلاش میکند تا با ارائه اطلاعات دقیق و مستند، تصویری روشن و جامع از تاریخ، فرهنگ، هنر، معماری، معارف و فعالیتهای گوناگون مرتبط با حرم مطهر رضوی ارائه دهد.
یکی از ویژگیهای این اثر مرجع، ساختار نظاممند و ترتیب الفبایی مدخلها است. دایرهالمعارف شامل حدود ۸۲۰ مدخل یا مقاله است که به صورت الفبایی مرتب شدهاند. با این حال، به منظور تبرک و تکریم، مقاله مربوط به زندگانی حضرت امام رضا (ع) در ابتدای کتاب و به عنوان پیشانی «دایرهالمعارف آستان قدس رضوی» قرار گرفته است.
این اثر در دو جلد منتشر شده است: جلد اول شامل مدخلهای «الف» تا «س» و جلد دوم شامل مدخلهای «ش» تا «ی» است. مقالات دایرهالمعارف در محورهای موضوعی متنوعی تدوین شدهاند نظیر مکانها و بناهای حرم مطهر، اماکن وابسته، القاب و صفات حضرت امام رضا (ع)، موضوعات و مشاغل مرتبط با آستان قدس، شخصیتهای برجسته و رجال مؤثر در تاریخ آستان قدس، مکتوبات، نسخ خطی و آثار ادبی مرتبط با امام رضا (ع)، نفایس موجود در موزه آستان قدس رضوی، وقف و موقوفات، سازمانها و تشکیلات اداری آستان قدس رضوی
معرفی هر مدخل در این دایرهالمعارف، تنها به یک توصیف ساده محدود نمیشود، بلکه شامل شرح زمینه تاریخی موضوع و پیشینه آن از ابتدای شکلگیری حرم مطهر رضوی تا به امروز است. تمامی اطلاعات ارائه شده در این اثر، با روشی کاملاً علمی و به دور از قالبهای تبلیغی و جانبدارانه، صرفاً بر اساس اسناد و مدارک معتبر تاریخی و معاصر و یا مشاهده و مصاحبههای روشمند به دست آمده است.
«دایرهالمعارف آستان قدس رضوی» به عنوان اولین اثر با ساختار دایرهالمعارفی موضوعی در خراسان، گامی مهم در راستای مستندسازی و معرفی جامع حرم مطهر رضوی و مجموعه بزرگ مذهبی، تاریخی، فرهنگی و اقتصادی آستان قدس رضوی به شمار میرود. به علت فقر و کمبود اطلاعات در برخی از موضوعات، پژوهشگران، نویسندگان و ویراستاران این اثر، برای کشف یک سند، یک رویداد تاریخی یا یک مفهوم، مجبور به بازخوانی و قرائت انبوهی از اسناد و متون قدیمی بودهاند. به همین دلیل، بسیاری از کاوشها و مطالب ارائه شده در این دایرهالمعارف، برای اولین بار صورت گرفته و به دست آمده است.
از دیگر ویژگیهای این کتاب، تلاش برای ارائه اطلاعات گسترده در قالب مقالاتی موجز و مختصر است. با توجه به حجم انبوه اطلاعات جمعآوریشده در پروندههای علمی برخی مداخل، مقالات در ویرایشهای مختلف به حداکثر ایجاز و اختصار رسیدهاند تا خواننده بتواند به سرعت و به آسانی به اطلاعات مورد نیاز خود دسترسی پیدا کند.
کتابهای دایرهالمعارفی معمولاً به دو دسته تخصصی و عمومی تقسیم میشوند. «دایرهالمعارف آستان قدس رضوی» اثری است که در میانه این دو طیف قرار میگیرد. این اثر تلاش میکند تا با ارائه اطلاعات تخصصی در کنار اطلاعات عمومی، هم برای مخاطبان خاص و هم برای عموم مردم مفید و قابل استفاده باشد. در این دایرهالمعارف، اطلاعات عمومی و تخصصی به گونهای در کنار هم چیده شدهاند که از ساختار تخصصی اثر کاسته نشود و در عین حال، زبان و بیان به حدی ساده و روان باشد که عموم مردم نیز بتوانند از آن بهرهمند شوند.
یکی دیگر از ویژگیهای برجسته این اثر، استفاده از تصاویر متعدد در کنار مطالب است. وجود چند صد تصویر از بناها، اسناد، نفایس و آثار هنری موجود در آستان قدس رضوی، به غنای این دایرهالمعارف افزوده و به درک بهتر مطالب کمک میکند. این تصاویر، شکوه و جلال بارگاه مطهر رضوی و پهنه متنوع تشکیلات آستان قدس رضوی را به خوبی به نمایش میگذارند.
«دایرهالمعارف آستان قدس رضوی» را میتوان به عنوان یک نقشه راه برای پژوهشهای آتی درباره آستان قدس و حرم مطهر رضوی در نظر گرفت. مداخل کلی و معرفیهای ارائه شده در این کتاب، فتح بابی برای ورود بیشتر پژوهشگران به این حوزه و بررسی گستردهتر موضوعات مرتبط با آستان قدس رضوی است.
همچنین، این دایرهالمعارف که به همت بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی تهیه و تنظیم شده، به پژوهشگران و محققان کمک میکند تا متوجه شوند آستان قدس رضوی در کدام موضوعات اطلاعات کافی دارد و در کدام زمینهها با خلاء اطلاعاتی مواجه است. بنابراین، پژوهشگران میتوانند از این طریق به نیازهای پژوهشی جدید دست یابند و در جهت رفع کمبودها و توسعه دانش در این حوزه گام بردارند.
نظر شما