به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در رشت، «صنعت نوغان گیلان در مسیر جاده ابریشم» نوشته عباس پناهی دانشیار پژوهشکده گیلان شناسی دانشگاه گیلان، سیدحسین حسینیمقدم دانشیار دانشکده کشاورزی دانشگاه گیلان و نادیا ره پژوهشگر مطالعات ایرانشناسی توسط انتشارات دانشگاه گیلان در ۲۸۲ صفحه منتشر شده و پنجرهای پیش روی علاقهمندان به تاریخ گیلان و صنعت نوغانداری گشوده که میتوان گفت با مطالعه این کتاب، نگاهی جامع به این فعالیت دیرپای اقتصاد کشاورزی استان به دست میآید.
کتاب دارای ۱۲ فصل است؛ فصل اول: نقش جغرافیای گیلان در تولید ابریشم، فصل دوم: ابریشم گیلان در سفرنامههای سیاحان خارجی، فصل سوم: سرآغاز تولید و تجارت ابریشم ایران و گیلان، فصل چهارم: ابریشم گیلان از دوره باستان تا عصر صفوی، فصل پنجم: تولید و تجارت ابریشم گیلان در دوره صفویه، فصل ششم: تولید و تجارت ابریشم گیلان در دوره قاجاریه، فصل هفتم: مسیرهای تجارت خارجی ابریشم ایران – گیلان از عصر صفویه تا پهلوی، فصل هشتم: تولید و تجارت ابریشم گیلان در دوره پهلوی، فصل نهم: تأثیر ابریشم بر روابط خارجی ایران از عصر صفویه تا پهلوی، فصل دهم: وضعیت صنعت ابریشم پس از انقلاب در ایران، فصل یازدهم: نقش فرهنگ و تخصص گیلانیان در صنعت ابریشم و فصل دوازدهم: برخی اسناد رویدادهای تاریخی ابریشم در گیلان.
نویسندگان در مقدمه کتاب نوشتهاند: تولید و تجارت ابریشم در ایران پیشینهای به ژرفای تاریخ این سرزمین دارد. در گذشته تولید و تجارت تخم نوغان، پیله ابریشم در دوره های تاریخی مختلف زمینهساز رقابتهای مهم سیاسی و نظامی در شمال ایران بود به طوری که ابریشم در دوره صفویه به عنوان کالایی استراتژیک مورد توجه حکومت مرکزی قرار گرفت. پرورش گسترده کرم ابریشم و تولید پیله و نخ ابریشم در گیلان به حدود ۱۴ قرن پیش باز میگردد. در دوره صفویه دیپلماتها و بازرگانان اروپایی از مسیر دریایی کاسپین وارد ایران شدند و دیری نپایید که ابریشم به دلیل درآمدزایی مورد توجه حاکمان داخلی و خارجی قرار گرفت.
نویسندگان در مقدمه کتاب با اشاره به آشوبهای داخلی پس از سقوط صفویان، این آشوبها را موجب وارد آمدن خسارتهایی جدی به ابریشم گیلان دانستهاند و به دوره رکود کامل تولید و تجارت ابریشم در دوره قاجاریه اشاره کردهاند و نوشتهاند: از دوره ناصری به دلیل سرعت گسترش مدرنیته و همچنین سفرهای متعدد شاه و درباریان به اروپا، تحولات مدرنیته در ایران آغاز شد و این اتفاق بر صنعت ابریشم ایران نیز تأثیرگذار شد و به دستور میرزا تقی خان امیرنظام تعدادی از هنروران ابریشم کاشان برای آموزش علمی ابریشم بافی راهی استانبول شدند، در گیلان نیز مدارس ابریشم زیر نظر استادان فرانسوی تأسیس شد و کارخانه ابریشم کشی امین الضرب در رشت راهاندازی شد. این تلاشها سبب شد تا در اواخر دوره قاجاریه تمایل به مدرنیزاسیون در زمینه ابریشم نیز تأثیرگذار باشد تا جاییکه آموزش نوغانداری جزو برنامه آموزشی نخستین موسسه آموزش کشاورزی کشور (مدرسه فلاحت در کرج) قرار گرفت.
نویسندگان کتاب «صنعت نوغان گیلان در مسیر جاده ابریشم» هدف از نگارش این کتاب را بررسی سیر تاریخ تولید و تجارت ابریشم گیلان از کهنترین دوران تا عصر حاضر و همچنین تبیین ویژگیهای فرهنگی و توانمندیهای فنی مردم گیلان در دورههای تاریخی ذکر کردهاند و آسیب شناسی وضعیت گذشته و حال صنعت ابریشم را در احیای این صنعت در آیندهای نزدیک موثر خواندهاند.
بر اساس آخرین دادههای آماری؛ در حال حاضر بیش از ۹ هزار خانوار در گیلان به پرورش کرم ابریشم مشغولند و سالانه حدود ۴۹۳ تن پیله ابریشم تولید میکنند.
صنعت نوغانداری و پرورش کرم ابریشم علاوه بر یک فعالیت اقتصادی کشاورزی به عنوان یک میراث کهن فرهنگی خطه گیلان محسوب میشود و این استان با برخورداری از آب و هوای مناسب برای پرورش کرم ابریشم یکی از مراکز مهم صنعت نوغانداری در کشور به شمار میرود، پرورش کرم ابریشم و تولید فرآوردههای ابریشمی از جمله کسب و کارهایی است که به واسطه سرمایهگذاری کم و طی دوره کوتاه (۴۰ روزه) برای به بار نشستن تخم نوغان در کنار فعالیتهای کشاورزی مردم این منطقه میتواند نقش برجستهای در افزایش درآمد خانوادهها داشته باشد.
با پرورش هر جعبه تخم نوغان به طور متوسط ۳۵ کیلوگرم پیلهتر ابریشم تولید میشود و از هر پنج کیلوگرم پیلهتر نیز پس از فرآوری یک کیلوگرم نخ ابریشم خام به دست میآید. نوغانداری از فعالیتهای مهم مردم گیلان است که از اوایل دهه ۸۰ به دلیل بالا بودن هزینههای تولید، واردات بیرویه پیله و نخ ابریشم، مهاجرت روستاییان به شهر، از بین رفتن توتستانها به صنعت زیانده تبدیل شد و این موارد دلیلی شد تا نوغانداران تمایلی برای ادامه این حرفه نداشته باشند اما طی سالهای اخیر با سیاستهای حمایتی دولت پرورش کرم ابریشم دوباره جان گرفته و مسیر رونق را طی میکند.
شهرستانهای لنگرود، شفت، لاهیجان، فومن و صومعهسرا به ترتیب رتبه اول تا پنجم تولید پیلهتر ابریشم در گیلان را به خود اختصاص دادهاند.
نظر شما