سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): ۱۷ مرداد، روزخبرنگار فرصتی است که ارتباط بین اهالی رسانه و کتاب و کتابخوانی تبیین و بررسی شود. اینکه خبرنگاران تا چه میزان وقت آزاد خود را به مطالعه کتاب در حوزه‌های مختلف ازجمله متون تخصصی خود اختصاص می‌دهند، موضوعی است که باید مورد سنجش قرار بگیرد. به نظر می‌رسد در روزهای گسترش رسانه‌های اجتماعی، مطالعه امری موثر در بهبود فعالیت حرفه‌ای خبرنگاران است تا از این مسیر نه تنها دانش تخصصی خود را به روز نگه دارند بلکه قدرت روایت‌گری خود را در مواجهه با رویدادها و موضوعات ارتقا بخشند.

مدیر یکی از کتاب‌فروشی‌های شیراز در گفت‌وگو باخبرنگار ایبنا با اشاره به نقش فرهنگی رسانه‌ها، از کاهش حضور خبرنگاران در فضای کتاب‌فروشی‌ها سخن گفت و بیان کرد: در واقع، در حوزه خبرنگاری مشتریان محدودی داریم. البته این‌طور نیست که هیچ خبرنگاری به سراغ کتاب نیاید، اما به‌طور کلی، میزان مراجعه خبرنگاران به کتاب‌فروشی‌ها پایین است.

بهاره کمالی سروستانی ادامه داد: خبرنگارانی که در حوزه فرهنگ فعالیت می‌کنند، طبیعتاً بیشتر با کتاب در ارتباط هستند، اما متأسفانه این گروه هم در شیراز چندان پرشمار نیست. تعداد خبرنگارانی که به‌طور جدی به مطالعه در زمینه‌های مرتبط با کار خود می‌پردازند، محدود شده است.

وی گفت: از سویی دیگر در حال حاضر، کتاب‌هایی که در زمینه رسانه و خبرنگاری منتشر می‌شود، بسیار محدود شده‌اند. پیش‌تر، ناشران تخصصی مختلفی در این حوزه فعالیت می‌کردند و کتاب‌های متنوعی منتشر می‌شد، اما امروز بسیاری از آن‌ها دیگر تجدید چاپ نمی‌شوند.

این فعال حوزه کتاب در پایان گفت: یکی از عوامل این کاهش، دسترسی گسترده به اطلاعات در فضای مجازی است. وقتی بیشتر محتواها به‌صورت رایگان در اینترنت موجود است، طبیعتاً میزان مراجعه برای خرید کتاب تخصصی کاهش می‌یابد. این وضعیت به مرور باعث افت تقاضا و در نتیجه توقف چاپ کتاب‌های تخصصی شده است.

تمایل خبرنگاران فقط به کتاب‌های تئوریک نیست

از سویی فریدون قاسم‌زاده، مدیر کتابفروشی «دانش»، دیدگاه متفاوت‌تری دارد. او در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا، گفت: خبرنگاران اگرچه وقت کم‌تری برای کتاب‌خواندن دارند، ولی وقتی کتابی درباره جریان‌شناسی رسانه یا تحلیل سیاسی منتشر می‌شود، بعضی‌ها از آن استقبال می‌کنند.

او ادامه داد: آثار مرتبط با مستندنگاری گاهی مورد توجه خبرنگاران قرار می‌گیرند.

او تأکید می‌کند: نباید انتظار داشت همه خبرنگاران به کتاب‌های تئوریک علاقه‌مند باشند. آنچه آن‌ها را جذب می‌کند بیشتر روایت‌ها، خاطرات خبرنگاران جنگ یا سفرنامه‌های تحلیلی است. برای همین، کتاب‌هایی از جنس تجربه‌محور معمولاً فروش بهتری دارند.

پیشنهادهایی به خبرنگاران برای مطالعه

در این رهگذر، علی آذری که افزون بر فعالیت در حوزه سینما، در کتاب و کتابخوانی پیشینه طولانی دارد در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا در شیراز کتاب‌هایی را برای مطالعه به خبرنگاران معرفی کرد.

او کتاب «سیمای جنگ» نوشته مارتا گلهورن مجموعه‌ای از گزارش‌های جنگی که نزدیک به پنجاه سال از زندگی حرفه‌ای نویسنده را به عنوان یک خبرنگار آمریکایی در بر می‌گیرد را معرفی کرد و گفت: گلهورن که یکی از بزرگترین خبرنگاران جنگی قرن بیستم محسوب می شود، در این کتاب از مناطق مختلف جنگی، از جمله جنگ داخلی اسپانیا، جنگ جهانی دوم، جنگ ویتنام و آمریکای مرکزی گزارش می دهد.

ویژگی نوشته گلهورن همدلی عمیق او با مردم آسیب دیده از جنگ، صرف نظر از ایدئولوژی سیاسی آن‌هاست. او هزینه‌های انسانی جنگ‌ها را با تمرکز بر رنج و انعطاف پذیری افرادی که در آشفتگی جنگ گرفتار شده‌اند، به تصویر می‌کشد. به همین دلیل این کتاب اغلب به عنوان یک کتاب درخشان ضد جنگ توصیف می‌شود. گزارش‌های واضح و صریح گلهورن، بی‌رحمی و بیهودگی جنگ را آشکار می‌کند. تعهد وی به گفتن حقیقت آنگونه که او آن در واقعیت هست، در سراسر کتاب مشهود است.

وی با اشاره به کتاب دیگری که مطالعه آن برای خبرنگاران مفید است، گفت: زمانی که رمان در کمال خونسردی، نوشته ترومن کاپوتی، برای اولین بار در سال ۱۹۶۶ به انتشار رسید، این نویسنده، آن را «اولین رمان با داستان واقعی» نامید. نکته قابل توجه درباره این رمان، در میان خیل عظیم کتاب‌های داستانی، توانایی منحصر به فرد کاپوتی در آمیزش حقایق با مهارت‌های داستان سرایی است.

وی به کتاب اخبار نوشته آلن دوباتن نیز اشاره کرد و گفت: آلن دوباتن نویسنده کتاب اخبار می‌گوید که این تأثیر زیادی بر حس ما دارد که چگونه زندگی خودمان را رهبری کنیم. آلن دوباتن در کتاب خیره کننده خود، که بیست و پنج خبر باستانی را شامل می شود - از جمله سقوط هواپیما، قتل، مصاحبه مشهور و رسوایی سیاسی - آنها را به تجزیه و تحلیل های غیرمعمول شدید با هدف کمک به ما در هدایت اخباری که روزانه منتشر می شود بیان کرده است. او سوالاتی را مطرح می کند که چرا داستان های فاجعه بار غالباً اینقدر پرطرفدار می شوند؟ چه چیزی زندگی عاشقانه افراد مشهور را بسیار جالب می کند؟ چرا ما از تماشای بی اعتنایی سیاستمداران لذت می بریم؟ چرا اغتشاشات در سرزمین های دور دست اغلب خسته کننده است؟ و...

آذری ادامه داد: او این مسائل را مطرح می کند تا پاسخی به این سوالات بیابد که «ما از خبر چه می خواهیم؟» و «خبر چه سودی به حال ما دارد؟» بعد از خواندن این کتاب، به هیچ وجه نگاه ما به اخبار هنرمندان، رسوایی های سیاسی، اخبار پیچیده ی اقتصادی، شرایط جوی و تصادفات نگاه سابق نخواهد بود.

کتاب واقع نگری، اثری نوشته هنس، اولاً و آنا روسلینگ نیز اثری دیگری است که آذری پیشنهاد می دهد. او گفت: این اثر اولین بار در سال ۲۰۱۸ به چاپ رسید. استاد بهداشت جهانی و پدیده سخنرانی های TED، هانس روسلینگ به همراه دو همکار همیشگی خود، آنا و اولاً، در این کتاب به ده عاملی می‌پردازد که باعث می شوند درک نادرستی از شرایط حقیقی جهان داشته باشیم.

به گزارش ایبنا؛ روز خبرنگار، فرصتی است برای نگاه دوباره به جایگاه رسانه و روزنامه‌نگاری در جامعه. اما شاید بهتر باشد این روز، تلنگری هم برای خود خبرنگاران باشد تا با بازگشت به کتاب و مطالعه نظری، کیفیت حرفه‌ای کار خود را ارتقا دهند.