سرویس استانهای خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): همایش کتابداران سیار نهاد کتابخانههای عمومی کشور در حالی در تهران برگزار شد که کتابداران سیار به طرح نقطهنظرات خود برای بهبود عملکردشان و انجام رسالت ترویج کتاب پرداختند. آنها از ایدههایشان گفتند، دغدغههایشان را مطرح کردند و تجربیاتشان را از سالها ترویج کتاب در نقاط محروم کشور به اشتراک گذاشتند.
کتابداران سیار در حالی از دغدغههایشان سخن به میان آوردند که امیدوارانه تلاش میکردند راهحلی برای جذب بیشتر عضو، ترویج بهتر کتاب و تحقق اهدافشان پیدا کنند.
کتابدار سیار قاصدک مهربانی ایلام ازجمله کتابدارانی بود که سعی کرد در سخنرانیاش نهتنها عارضههای موجود بر سر فعالیت کتابداران سیار را تشریح کند؛ بلکه راهحلهایی برای بهبود فعالیتها ارائه دهد.
قاسم ساجدی گفت: سازوکارهای کتابخانه سیار با کتابخانههای ثابت متفاوت است و امیدوارم جمعبندی مباحث به این منجر شود که کار کتابخانههای سیار بهعنوان ملموسترین کار فرهنگی کشور یاد شود.
وی با اشاره به چالشهای زیرساختی که کتابداران سیار با آن مواجه هستند، گفت: خیلی از کتابداران با مشکلات فضای کتابخانه سیار دست و پنجه نرم میکنند، ازجمله محدودیت فیزیکی قفسهها، از این رو ما نیاز به بازطراحی همه کتابخانههای سیار داریم.
او به فرسودگی کتابها نیز اشاره کرد و گفت: فرسودگی منابع کتابخانههای سیار بهخاطر جابهجایی در قفسهها دارد سریع اتفاق میافتد؛ چون نگهدارنده خوبی ندارند. یا مثلاً قفسهها طوری طراحی شده بود که درز داشته و روزهای بارانی نمیتوان ارائه خدمت داشت و یا دچار رطوبت میشود.
لزوم تدوین الگوی واحد
ساجدی با اشاره به اینکه باید به سمت الگوی واحد حرکت کنیم، به موضوع آموزش نیز اشاره کرد و گفت: برای آموزش کتابداران سیار بهنوعی دچار فقدان هستیم؛ یعنی کتابدار سیار در روز اول شروع به کار خیلی آموزش تخصصی نمیبیند.
وی با اشاره به مدیریت بحران در سفر نیز گفت: کتابداری که همیشه مسافت زیادی طی میکند؛ یعنی بیشتر از ۷۰ کیلومتر پیمایش دارد، ممکن است مشکلات فنی برای خودرواش ایجاد بشود که باید از قبل مورد آموزش قرار بگیرد.
وی با اشاره به بحث منابع نیز گفت: در حال حاضر مخاطب هدف ما شاید ۸۰ درصد کودک و نوجوان است و ما در این بخش فقر منابع داریم. این برای ما دشوار است زیرا بچهها از ما مطالبه کتاب دارند و از طرفی تعداد مناطقی که پوشش میدهیم زیاد است، سر سومین روز قفسهها خالی شده است.
وی با اشاره به اینکه میتوان به سمت تخصصیشدن برویم، گفت: اکثر کتابخانهها اگر بروند به سمت کتابخانه کودکونوجوان، بازدهی بیشتری خواهیم داشت.
وی گفت: بحث بعدی کتابدار پشتیبان است؛ چراکه اکثر همکاران فاقد این نوع کتابدار هستند و تمام کار با کتابداران سیار انجام میشود.
وی با اشاره به بحث فعالیتهای فرهنگی در کتابخانههای سیار گفت: درباره فعالیتهای فرهنگی باید یک نوع بازطراحی بشود که تنوع در این برنامهها دیده شود مثل برنامههای نقالی و… که اثربخش خواهد بود.
کتابدار سیار قاصدک مهربانی ایلام با اشاره به چالشهای کتابخانههای سیار مشارکتی نیز گفت: خودروی این کتابخانهها در اختیار ما نیست و خودرو بعد از خدمترسانی به محل اصلی برمیگردد و کتابدار دسترسی به آن ندارد و بعضاً اتفاق افتاده که ارگان مشارکتکننده، به خودرو نیاز داشته و مجبوریم خودرو را تحویل بدهیم.
در اینجا رحمان ابراهیمی مدیرکل توسعه کتابخانههای نهاد کتابخانههای عمومی کشور نیز نکاتی مطرح کرد و گفت: در حوزه منابع با بازطراحی کتابخانههای سیار میتوان به منابع کتابخانههای مادر دسترسی داشته باشیم و این موضوع به ما در حوزه متنوعسازی منابع کمک خواهد کرد، دراینرابطه صحبتهایی با مدیرکل حوزه منابع انجام شده که توجه ویژهای داشته باشند.
وی ادامه داد: در مورد بازطراحی کتابخانههای موجود نیز باید این موضوع در اولویت قرار بگیرد. در حال حاضر تعدادی از این کتابخانهها بازطراحی شده اما سرعت قابلتوجه نیست.
در ادامه نشست، منوچهر برزگر از استان تهران ابتدا به کارکردهای فرهنگی کتابداران کتابخانههای سیار اشاره کرد و گفت: کتابخانههای سیار را بهعنوان فرهنگدار میدانم؛ چراکه عضو کتابخانه وقتی وارد این کتابخانهها میشود و با کتابدار مواجهه پیدا میکند باید زندگیاش متحول شود.
وی یادآوری کرد که در ۱۳ یا ۱۴ سال پیش دستورالعمل کتابخانههای سیار را نوشته است و گفت: یکی از بارزترین بندها، حق و حقوق کتابداران سیار نسبت به ثابتها بود که ۱.۷ از حقوق کتابداران ثابت بیشتر باشد اما هیچوقت اعمال نشد.
وی، نگرانی خود را بابت تغییر مسیر شغلی کتابداران سیار ابراز کرد و گفت: باید کتابداران سیار ما طبق دستورالعملی مشخص، یک پله ارتقا نسبت به جایگاه فعلی خود داشته باشند تا از این مسیر، انگیزه ماندن آنها در شغل فعلیشان بیشتر شود.
کتابدار باید کتابخوان و مؤلف شناس باشد
نوبت به بهرام نجفی از کتابخانه سیار روزیطلب شهرستان شیراز رسید که صحبتهایش را ابتدا به ویژگیهای کتابداری اختصاص داد. او گفت: خود کتابدار باید کتابخوان باشد و باید و الزاماً کتابشناس، ناشر و مؤلف شناس نیز باشد. کتابدار اگر دولتآبادی، احمد محمود و… را بهخوبی نشناسد، به کتابدار منفعل تبدیل میشود که قدرت جذب عضو هم ندارد.
یونس پیرانی از استان اردبیل نیز به موضوع توجه به کودکان و نوجوانان اشاره کرد و گفت: اصل کار پایهسازی است و اگر از سطح مدارس و پایه اول ابتدایی شروع میکردیم، عملکرد به نسبت اثربخشی میداشتیم، کودکان بازهم در سنین بزرگسالی به کتابخانهها مراجعه میکردند.
حامد بیرانوند کتابدار سیار استان تهران نیز به مشکل دیگری در صحبتهایش اشاره کرد و گفت: هنوز کتابخانههای سیار تغییر کاربری نشدهاند و از این بابت دچار مشکلات فنی هستیم.
نوبت به صمد رهبریار از کتابخانه سیار قاصدک رشت رسید، او به موضوع بومی بودن ایدهها اشاره کرد و گفت: مثلاً یک ایده در یک استان اثربخش است و منجر به افزایش عضو میشود؛ اما ممکن است در یک استان اثربخش نباشد، ازاینرو هر ایده برای همان جغرافیا ارزشمند است.
وی به شاخصههای ارزیابی کتابداران کتابخانههای سیار اشاره کرد و گفت: شاخصهای عضویت، امانت و منبع سه شاخص ارزیابی عملکرد کتابداران است؛ اما این شاخصه عضویت و امانت دو شاخصه مهمتری برای ارزیابی عملکرد شده است که آسیبهایی ازجمله توجه به کمیت بهجای کیفیت دارد.
باید حق انتخاب برای کتابدار سیار بعد از طی چند سال خدمت مهیا شود
عباس رمضانزاده مسئول کتابخانه سیار شهرستان کاشمر نیز به مسائل شغلی کتابداران پرداخت و گفت: کتابدار سیار ۱۰ سال فعالیت برایش کافی است و باید بعدازاین مدت حق انتخاب داشته باشد که تبدیل به کتابدار ثابت شود و یا در همین وضعیت به خدمترسانی ادامه دهد.
او با ذکر پیشنهادی گفت: چرا ما یک الگوی ثابت برای کتابخانههای سیار تدوین نمیکنیم؟ در برخی استانها کتابخانه سیار یک مینیبوس است؛ اما در جای دیگر یک ون و در جای دیگر یک کامیونت است.
چالشهای ترویج کتاب در روستاها / برخی دهیاریها مقاومت میکنند
نوبت به رضا صفری از استان مرکزی که رسید، موضوع مقاومتهایی که در برخی روستاها پیش روی کتابداران وجود دارد را پیش کشید. او گفت: زمانی که به روستایی میرویم با چالشهایی متعددی مواجه میشویم.
وی با گلایه از دهیاریها و شوراهای روستا گفت: آنها شناختی از این عملکرد ندارند و همکاری نمیکنند، بارها اتفاق افتاده که یک ساعت و نیم رانندگی میکنیم و وقتی به یک روستا میرسیم، دهیاری برق نمیدهد یا برای شروع کار مقاومت دارند.
کتابداران دیگری هم به سخنرانی پرداختند و از موانع پیش رو برای بهتر شدن کارها حرف زدند. یک کتابدار از هزینههای تعمیر و نگهداری خودروها سخن گفت، آنجایی که زمان زیادی را باید صرف کند تا برای خودروهایشان قطعه پیدا کنند، کتابدار دیگری درباره مقاومت برخی ساکنان مناطق محروم حرف زد و اینکه ترویج کتاب با چه سختیهایی همراه شده است.
ادامه نشست با محمد خلج، دستیار ویژه دبیرکل نهاد کتابخانههای عمومی کشور دنبال شد.
او به موضوع عرق داشتن اشاره کرد و گفت: آنچه در نهاد کمرنگ است، عرق سازمانی است. باید دراینرابطه فرهنگسازی کنیم و باید بدانیم این نهاد، خانه ماست.
پایانبخش این بخش از همایش، سخنرانی آزاده نظربلند دبیرکل نهاد کتابخانههای عمومی کشور بود که به دغدغهها و طرح مسئلههای کتابداران سیار پاسخ داد و گفت: بحثهای مربوط به بازطراحی باید در دستور کار قرار بگیرد و علاوه بر نوسازی ناوگان، باید برای تعمیرات و نوسازی برنامهریزی شود، معاینه فنی و بحثهای تردد باید موردتوجه قرار بگیرد.
نظربلند ادامه داد: آنچه انتظار است ایجاد شبکهای از کتابداران سیار پویا و فعال است که باید بهصورت برنامهریزیشده در نقاط و شهرهای مختلف فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی داشته باشند.
وی ادامه داد: برخی از مسائلی که مطرح شد حاصل مسائل ۱۰ یا ۱۲ ساله است که در عرض یک تا دو ماه قابلحل شدن نیست و حل هرکدام از مشکلات باید با تغییرات ساختارها انجام شود که در حال برنامهریزی هستیم.
در ادامه مراسم از استیکر کتابخانههای سیار نیز رونمایی شد.
نظر شما