به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، پرویز شهدی از مترجمان باسابقه و متبحر کشورمان است که نزدیک به ۱۰۰ عنوان ترجمه را در کارنامه دارد. شهدی تاکنون آثار گوناگون و برجستهای را از مشاهیر ادبیات کلاسیک جهان از جمله داستایفسکی و بالزاک و نیز کلاسیکهای مدرن نظیر آلن روب گریه و ایتالو کالوینو به فارسی ترجمه کرده است. «برادران کارامازوف»، «رستاخیز»، «بیگانه» و «بارونِ درختنشین» از جمله ترجمههای پرویز شهدی هستند. این مترجم پیشکسوت، این روزها دو ترجمه جدید در آستانه انتشار دارد و دیدگاههایی درباره وضعیت امروز ترجمه ادبی که در ادامه میخوانید:
«همیشه طغیانگر» و «آدمکش» را به ناشر سپردهام
شهدی در گفتوگو با ایبنا به پایان ترجمه دو اثر جدیدش با نامهای «همیشه طغیانگر» و «آدمکش» اشاره کرد و توضیح داد: کتاب «همیشه طغیانگر» را به نشر «بهسخن» سپردهام که در مرحله دریافت مجوز است. این اثر به زندگی و شخصیت مارینا ایوانوونا تسوتایوا، شاعر و نویسنده روسِ نیمه اول قرن بیستم، اختصاص دارد. کتاب «آدمکش» نیز یک رمان پلیسی روانشناسانه به قلم مارگارت اتوود است. نویسنده در این اثر تنها به روایت یک جنایت و گرهگشایی از پرونده قتل اکتفا نکرده و زوایای پنهان روابط و درونیات شخصیتها را به زیبایی نشان داده است.
شهدی همچنین در پاسخ به این پرسش که چه معیارهایی برای ترجمه آثار ادبی دارد، با بیان اینکه همواره در طول زندگی کاری، به علاقه شخصی خود توجه داشته، تاکید کرد: معیار اصلی من در ترجمه همیشه علاقه شخصی بوده و تا اثری را به طور کامل نخوانم و برایم جذابیت نداشته باشد ترجمهاش را قبول نمیکنم.
داستایفسکی و اگزوپری
مترجم «برادران کارامازوف» همچنین در این باره که از بین ترجمههایش و نویسندگانی که آثارشان را به فارسی ترجمه کرده، کدامها را از همه بیشتر دوست دارد، گفت: من تمام ترجمههایم را بسیار دوست دارم ولی در رأس آنها باید به آثار داستایفسکی اشاره کنم و خوشحالم که توانستم هشت کتاب به قلم این نویسنده بزرگ را ترجمه کنم.
شهدی درباره دلیل علاقهاش به داستایفسکی گفت: زندگی، آثار و اندیشه این نویسنده توانسته من را تحت تأثیر قراردهد و کمک کرده تا به عنوان یک خواننده و نه فقط یک مترجم، گمشده خود را در زندگی پیدا کنم. شخصیت شگفتانگیز داستایفسکی برایم جذاب است و افتخار میکنم توانستهام ترجمههای خوبی از آثار این نویسنده از جمله «جنایت و مکافات» و «برادران کارامازوف» ارائه دهم.
این مترجم همچنین با اشاره به آثاری که از آنتوان دو سنت اگزوپری ترجمه کرده است، یعنی «شازده کوچولو»، «دژ»، «زمین آدمها»، «خلبان جنگ»، «پیک جنوب» و «مجموعه داستانهای آنتوان دوسنت اگزوپری»، گفت: از میان این آثار، ترجمه داستان پیچیده و پرتعلیق «دژ» برایم بسیار لذتبخش بود. اگزوپری در این کتاب به شکل نمادین به باطن معناهای عمیق زندگی پرداخته است.
بهتر است که آثار ادبی، هر ۶۰ تا ۷۰ سال یکبار، دوباره ترجمه شوند
شهدی درباره منطقی بودن یا نبودن ترجمه همزمان چندین مترجم از یک اثر ادبی عنوان کرد: خود من به عنوان یک مترجم وقتی به سراغ ترجمه یک اثر کلاسیک میروم این حقیقت را درنظر میگیرم که این کتاب پیش از این بارها ترجمه شده و ممکن است اکنون نیز مترجمی آن را در دست داشته باشد. باید توجه داشت که با اینکه مترجمان باید اصل مهم امانتداری نسبت به اثر اصلی نویسنده را مورد توجه داشته باشند ولی هر مترجم از مفهوم اصلی سخن نویسنده یک برداشت منحصر به فرد دارد. میتوان آثار غیرادبی را ترجمه تحتاللفظی کرد ولی شاهکارهای ادبی نویسندگان بزرگ جهان چندلایه هستند و مترجم باید بتواند با مطالعه دقیق به آن لایهها دسترسی یابد. به عنوان نمونه من در ترجمه «جنایت و مکافات» نکتههایی را مطرح کردم که شاید دیگران به آنها توجه نداشتند. از جمله اینکه چرا آلت قتل تبر بوده، یعنی وسیلهای دستوپاگیر، سنگین و غیرمنطقی و دریافتم نویسنده با این انتخاب قصد داشته ارتباطی بین قطع سر درختان و قطع سر آدمیان برقرار کند. همچنین اسم قهرمان اصلی به نوعی با شخصیت وی که یک طغیانگر است ارتباط دارد و سونیا از شخصیتهای محوری داستان نیز با اینکه ناچار به خودفروشی برای نجات جان کودکان میشود نامش به معنای نجیب و پاک است که اشاره به اصالت و پاکی ذاتی این دختر دارد.
این مترجم درباره ضرورت ترجمه دوباره آثار ادبی، عنوان کرد: با توجه به احتمال بالای تغییر اصطلاحات و واژههای هر زبان در بازه زمانی ۶۰ تا ۷۰ سال بهتر است برای بازترجمه آنها اقدام شود. به عنوان نمونه مشفق همدانی حدود ۷۰ سال پیش چندین اثر از داستایفسکی از جمله «برادران کارامازوف» را ترجمه کرده که با توجه به تغییرات طبیعی زبان و ایجاد تحول در اصطلاحات، بازترجمه من منطقی بوده است.
وی همچنین با تأکید بر اینکه بهتر است ترجمه از زبان اصلی انجام شود، گفت: البته درباره برخی زبانها که مترجم متبحر آن در ایران کم است چارهای جز ترجمه از زبان واسطه فرانسه یا انگلیسی نداریم.
بانوان مترجم، خوش میدرخشند
از پرویز شهدی درباره وضعیت امروز ترجمه ادبی در ایران نیز سوال کردیم. مترجم «جنایت و مکافات» با اذعان بر رشد کمی و کیفی ترجمه آثار ادبی عنوان کرد: در سالهای اخیر شاهد ارائه تعداد بهوفور ترجمههای صحیح و استاندارد از شاهکارهای کلاسیک جهان، به ویژه به قلم بانوان جوان، هستیم که نویدبخش آیندهای روشن است.
شهدی همچنین به معضل رونویسی بعضی مترجمان از ترجمههای دیگران اشاره کرد و گفت: البته مترجمانی نیز هستند که با زبان مبدأ یا مقصد به طور کامل آشنایی ندارند و به رونویسی آثار دیگران میپردازند.
نظرات