به‌گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): چاپ دوم «خاطرات ریمون آرون؛ پنجاه سال اندیشه‌ی سیاسی» در دو جلد و ۹۹۹ صفحه به‌همت انتشارات هرمس به چاپ رسیده است. این اثر فیلسوف، جامعه‌شناس، مورخ و دانشمند علوم سیاسی شهیر فرانسوی که عبدالحسین نیک‌گهر مترجم پرسابقه، ترجمه آن را به‌عهده داشته، از منظر خود آرون، تنها یک زندگینامه‌ی خودنویس به‌معنای متداول کلمه نیست، بلکه به‌مثابه‌ی خلاصه‌ای از یک زندگی پرفراز و نشیب علمی یک فیلسوف و جامعه‌شناس، در طول نیم قرن از حضور فعال در صحنه‌ی بین‌المللی در دوران پر از ایدئولوژی‌ها، می‌تواند در نظر گرفته می‌شود.

عبدالحسین نیک‌گهر مترجم، مقدمه‌ی کتاب را با افتخار شاگردی ریمون آرون در دانشگاه سوربن در دهه‌ی ۱۹۶۰ آغاز می‌کند. تصویر آرون که در ذهن مترجم از این خاطره باقی مانده، تصویر استادی جدی و دقیق است که برای آموزش اندیشه‌های سیاسی به کلاس می‌آمد. آرون در خاطرات خود در این کتاب، نه‌تنها تجربیات فردی، که دیدگاه‌های فلسفی و جامعه‌شناختی‌اش درباره‌ی جنگ، قدرت، دولت، آزادی، دموکراسی و توتالیتاریسم را بازگو می‌کند. این خاطرات در واقع تصویری منسجم از سیر تحول فکری او طی پنجاه سال فعالیت حرفه‌ای است.

از مهم‌ترین بنیان‌های اندیشه‌ی آرون، تأکید او بر مرز میان دانش و سیاست است که همچون وبر، بر عبور نکردن از آن تأکید داشت. از نگاه آرون، نمی‌توان در عین حال دانشمند و سیاست‌ورز بود، بی‌آنکه به یکی از این دو خیانت نکرد. با این‌حال، این بدان معنا نبود که استاد دانشگاه نقشی در نقد سیاست ندارد. آرون خود با نگارش مقالات و سرمقاله‌هایی در نشریاتی چون فیگارو و کمانتر کوشید تا در مقام روشنفکری مسئول، سیاست‌های داخلی و خارجی دولت‌ها را از منظر عقلانیت نقاد بررسی کند.

مهم‌ترین آثار او نظیر «جامعه‌شناسی معاصر آلمان»، «درآمدی بر فلسفه تاریخ» و «ا فیون روشنفکران» بازتاب همین نگاه انتقادی و پخته‌اند. او با صراحت نسبت به «ذوب‌شدگی» روشنفکران در ایدئولوژی‌های تمامیت‌خواه هشدار می‌دهد و نقد خود از مارکسیسم را نه از موضع دشمنی، بلکه از منظر آگاهی تاریخی و فلسفی صورت می‌دهد.

یکی از محورهای کتاب، بازتاب رابطه‌ی پرکشمکش میان ژان پل سارتر و ریمون آرون است؛ دو روشنفکر تأثیرگذار فرانسوی که راه‌شان از دوران دانشجویی در دانشسرای عالی آغاز و نهایتاً در بزنگاه‌های سیاسی و فلسفی از یکدیگر جدا شد. در طول زمان، سارتر چپ‌گرایی رادیکال، و آرون، لیبرالی محافظه‌کار گردید. کتاب خاطرات، با نثری پخته و مملو از ظرافت، این جدال را از منظری تاریخی روایت می‌کند که بازه‌ی آن از ترک مناظره‌ای رادیویی پس از مقایسه‌ی دوگل با هیتلر توسط سارتر، تا انتقاد تند آرون از گزارش سفر سارتر به اتحاد جماهیر شوروی، نیز هجونامه نیش‌دار سارتر در مه ۱۹۶۸ گسترده است. اما در پایان، خواننده با نوعی آشتی نمادین میان این دو روشنفکر مواجه می‌شود، جایی که هر دو از پناهجویان ویتنامی حمایت می‌کنند و آرون، در یادبودی از سارتر، از او با عنوان «رفیق کوچولوی من» یاد می‌کند.

از جمله وجوه کمترشناخته‌شده آرون، نظریه‌پردازی‌اش در حوزه‌ی روابط بین‌الملل است. برخلاف آرمان‌گرایان، آرون روابط بین‌الملل را عرصه‌ای برای کنش نمادین «سرباز» و «دیپلمات» می‌دانست و با الهام از وبر و کلاوزویتس، تحلیل‌هایی واقع‌گرایانه و روش‌شناسانه از سیاست جهانی ارائه می‌داد. کتاب «جنگ و صلح» میان ملت‌ها نقطه‌ی اوج این تلاش فکری است که در آن، آرون کوشیده تا میان منطق قدرت، واقعیت‌های سیاسی و داوری اخلاقی تعادل برقرار کند. دیدگاه او، در عین بدبینی ژرف، از امید به کنش‌گری روشنفکرانه و تأثیر عقلانیت بر تصمیم‌های سیاسی خالی نیست.

به باور نیک‌گهر، نفوذ آرون تنها به نوشته‌هایش محدود نماند. شاگردان و هم‌نسلانش، همچون پیر بوردیو، ریمون بودون، آندره گلوکسمان و هنری کیسینجر، هر یک در مقام نظریه‌پرداز یا کنشگر سیاسی تحت تأثیر آرای او قرار گرفتند. البته رابطه‌ی او با برخی از این شاگردان، به‌ویژه بوردیو، پرتنش بود و استعفای آرون از مرکز جامعه‌شناسی اروپا در پی مخالفت بوردیو با او، نشان از درگیری‌های گاه تلخ در فضای فکری فرانسه دارد. تأسیس فصلنامه‌ی کمانتر در سال ۱۹۷۸ نیز گامی دیگر در راستای تثبیت میراث آرون بود. این نشریه تبدیل به محملی برای بازتاب نگاه لیبرال و ضدایدئولوژیک او شد که در دل بحران‌های ایدئولوژیک دهه‌ی ۱۹۷۰، ندای عقل و اعتدال را نمایندگی می‌کرد.

آرون در کتاب «دموکراسی و خودکامگی» با تحلیل‌هایی هم‌راستا با آرای هانا آرنت، ماهیت رژیم‌های تمامیت‌خواه را به‌دقت کالبدشکافی می‌کند. ویژگی‌هایی نظیر انحصار ایدئولوژیک، کنترل رسانه‌ها، تسرّی ایدئولوژی به همه‌ی عرصه‌های اجتماعی و سیاسی و عدم امکان تمایز میان خطای شغلی و خطای ایدئولوژیک، از مهم‌ترین شاخص‌هایی هستند که او برای شناخت نظام توتالیتر برمی‌شمارد. برخلاف سارتر که تا مدت‌ها در دفاع از شوروی سکوت یا حتی مداهنه کرد، آرون از همان آغاز منتقد نظام شوروی و حزب کمونیست فرانسه بود. او از نظر سیاسی، مدافع نوعی لیبرالیسم محافظه‌کارانه بود، اما هرگز در دایره‌ی مدهای فکری روزمره محصور نماند.

تربیت سیاسی، وسوسه‌ی سیاست، استاد دانشگاهی معذب، سال‌های پیشکسوتی، و سال‌های تعلیق، پنج بخش این کتاب را تشکیل می‌دهند.

چاپ دوم «خاطرات ریمون آرون؛ پنجاه سال اندیشه‌ی سیاسی» در دو جلد و ۹۹۹ صفحه به‌همت انتشارات هرمس به چاپ رسیده است.