به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در مشهد، محمدحسین پاپلی‌یزدی، جغرافی‌دان، محقق، پژوهشگر و نویسنده ایرانی شامگاه یکشنبه در سلسله جلسات «یکشنبه‌ها با کتاب» که به همت کتابفروشی چشمه‌دلشدگان در شعبه دوم این مجموعه در برج آرمیتاژ مشهد برگزار شد، گفت: رمان‌ها نقش مهمی در تحولات اجتماعی داشته و دارند و این موضوع را در قرن ۱۸ و ۱۹ بسیار دیده‌ایم. رمان‌ها اغلب بازتابی از شرایط اجتماعی، سیاسی و اقتصادی دوران خود هستند. نویسندگان از طریق شخصیت‌ها، روایت‌ها و فضاهای داستانی، نابرابری‌ها، ظلم‌ها، تبعیض‌ها و دیگر مسائل اجتماعی را به تصویر کشیده‌اند. نظیر بینوایان اثر ویکتور هوگو که نقدی بر فقر و بی‌عدالتی در فرانسه بود و وقتی او از زندان آزاد شد و مردم از کتابش استقبال بی‌نظیری کردند. به دنبال رمان بینوایان، دولت وقت قانونی برای مسائلی که ویکتور هوگو در رمانش آورده، وضع کرد.

برخی رمان‌ها زمینه‌ساز جنبش‌های اجتماعی بوده‌اند

وی افزود: این رمان‌ها به خواننده اجازه می‌دهند تا از دریچه دید شخصیت‌هایی با تجربه‌ها، طبقات، قومیت‌ها یا جنسیت‌های متفاوت دنیا را ببینند. این تجربه ذهنی، به پرورش همدلی، تساهل و درک متقابل کمک می‌کند. برخی رمان‌ها آن‌قدر تاثیرگذار بوده‌اند که زمینه‌ساز جنبش‌های اجتماعی یا تحولات فکری شده‌اند. در ایران، رمان‌هایی مانند بوف کور اثر صادق هدایت، به طرح مفاهیم مدرنیته، هویت، اضطراب و بحران‌های فرهنگی پرداختند.

وی افزود: در بسیاری از برهه‌های تاریخی، رمان‌ها تصویری زنده از زندگی مردم در دوره‌های مختلف، از جمله جزئیات فرهنگی، باورها، زبان و روابط اجتماعی ارائه داده‌اند. رمان‌ها ابزار مهمی برای بازاندیشی در مورد جایگاه زنان، اقلیت‌ها و نقش‌های اجتماعی بوده‌اند. رمان‌ها نه تنها محصول فرهنگ‌اند، بلکه از عوامل مهم شکل‌دهی و تحول فرهنگ و جامعه نیز محسوب می‌شوند.

پاپلی یزدی گفت: عبدالله کوثری که از مفاخر کشور است و آثارش سه بار کتاب سال شده، هم آثار یونان باستان نظیر آیسوخولوس را ترجمه می‌کند و هم رمان‌های آمریکای لاتین را، ما از طریق همین ترجمه رمان‌ها می‌فهمیم وجه مشترکِ ما و آن ملت‌ها چیست، آمریکای لاتین تا چندسال قبل سرزمین کودتاها بود متاسفانه ما اطلاعات‌مان از رمان‌های چینی و ژاپنی و.. کم است.

این نویسنده گفت: صمد بهرنگی تئورسین فداییان خلق بوده در «ماهی سیاه کوچولو» ماهی می‌خواهد بگوید من در برکه‌ای گیر کردم، آن ماهی دنبال آزادی است. وطن و مملکت بدون آزادی قفس و زندان است، سعدی می گوید «سعدیا حب وطن گرچه حدیثی است صحیح.. نتوان مرد به سختی که من اینجا زادم». پس برخی از افراد که مدام دم از وطن می‌زنند باید به خاطر بیاورند که فردوسی می‌گوید پادشاه اگر «خدا» و «داد» را قبول نداشته باشد، خلع می‌شود.

او با اشاره به اینکه در «شازده حمام» بالاترین اعتیاد را «قدرت» می‌داند، گفت: یعنی از نگاه من قدرت از هروئین و شیشه و.. بدتر است، قدرتمندان با نصیحت قدرت را کنار نمی‌گذارند. صدام حسین به کشورش خدمات زیادی کرد اما قلدر بود، پس وطن بدون آزادی به بن‌بست می‌رسد.

پاپلی یزدی با اشاره به رمان «ماهی سیاه کوچولو» ادامه داد: این ماهی هم برای رسیدن به آزادی و دریا راه می‌افتد، اول خانواده‌اش مخالفند، او به حرف آنان گوش نمی‌دهد، در مسیر یکی نصیحت‌اش می‌کند و می‌گوید باید مسلح شوی، یک ماهی بزرگتر او را می‌خورد، نجات پیدا می‌کند و در نهایت به دریا که می‌رسد یک مرغ ماهی خوار او را می‌خورد!

این چهره ماندگار ایران گفت: در این اثر ماهی به هر شکلی می‌خواهد به دریا برسد اما در «شازده حمام» در بسیاری از داستان‌ها نظیر داستان «زری سلطان» وقتی این دختر از طرف برادران و خانواده‌اش به اشتباه متهم می‌شود و ۱۱ ماه تحت شکنجه قرار می‌گیرد، زری در نهایت راه درس خواندن را انتخاب کرد، مادرِ مادربزرگش به او کمک کرد که کنکور بدهد و به شیراز رفت و بعد زن یکی از اساتید دانشگاه شد و به آمریکا رفت و فوق تخصص شد و بعد تمام اعضای خانواده‌اش یعنی همان‌هایی که او را زده بودند را با پول خودش به آمریکا برد.

رسیدن به آزادی با صلح و آشتی امکان‌پذیر می‌شود

وی اظهار کرد: من در کتاب «شازده حمام» راهِ زری را نشان دادم، راه رسیدن به آزادی از مسیر صلح، آشتی و دوستی می‌گذرد. پس اگر «شازده حمام» را می خوانید بدانید این کتاب، مسیر صلح را به ما نشان می‌دهد.

جلد یک «شازده حمام» امروز به چاپ ۵۲ رسیده است

این محقق و نویسنده گفت: کلاس دهم که بودم دبیر انشاء ما گفت خاطرات‌تان را بنویسید، من هم شروع کردم به خاطره‌نگاری، تا اینکه یک نفر یک روز به من گفت این خاطرات را چاپ کن، من هم اقدام به چاپ کردم، حقیقتاً فکر نمی‌کردم اینقدر مردم به خواندن خاطرات من علاقه‌مند شوند. من ادبیاتی نبوده و نیستم اما جلد یک «شازده حمام» امروز به چاپ ۵۲ رسیده است.

این استاد دانشگاه بیان کرد: همچنین اینکه تا الان ۷ پایان‌نامه و ۲ رساله دکتری برای این کتاب نوشتند. مرضیه نگهبان که جلد یک و دو «شازده حمام» را پایان نامه کرده، بیش از ۸۰ نظریه در پایان‌نامه‌اش از میان این کتاب بیرون کشیده، تفسیر افراد مختلف از اتفاقات «شازده حمام» برایم جالب است.

وی با اشاره به چالش‌هایی که موقع نوشتن با آنها مواجه بود، گفت: من چند سانسورچی داشتم، نخستین سانسورچی ذهن خودم بود، بعد مادرم که به من می گفت این را ننویس که فلانی ناراحت می‌شود.

او با اشاره به خاطرات جلد ۱ کتاب «شازده حمام» گفت: در این جلد نوشته‌ام که در سال ۱۳۲۷ در یزد به دنیا آمدم و سال ۴۶ به مشهد آمدم آن سال تنها ۵ شهر در ایران دانشگاه داشتند. کنکور هم سراسری نبود و باید برای آزمون به همان شهر می‌رفتی، کنکور هم تستی نبود و فقط یک رشته بود. خلاصه جغرافیا خواندم، در دوران دانشجویی مسئول آزمایشگاه جغرافیا بودم، در سربازی در دانشکده ادبیات بودم و بعد بورسیه دانشگاه فرانسه را گرفتم و دکترای علوم انسانی خواندم.

این جغرافی‌دان و پژوهشگر ایرانی گفت: یکی از نقاط عطف زندگی من، روزهای بعد از مرگ پدرم بود یعنی ۷۰ سال قبل، آن زمان خیلی‌ها مدرسه نمی‌رفتند، اما مادرم با هر سختی ای بود مرا به مدرسه فرستاد لذا مدرسه رفتن از نقاط عطف زندگی ام بود.

او در پاسخ به این سوال که کدام نویسنده ایرانی دوست دارد؟ گفت: من مرحوم باستانی پاریزی را بسیار دوست دارم، تاریخ را طوری نوشته که همه می‌توانند بخوانند، موقع نوشتن «شازده حمام» با خودم گفتم می‌خواهم خاطراتم را برای افراد کم‌سواد بنویسم، طوری بنویسم که مردم خسته نشوند، چون من با عشایر و مردم روستا زیاد در ارتباط هستم می دانم اگر پرحرفی کنی، آنان خسته می‌شوند.

استادهای اصلی من چوپان‌های روستاها بودند

محمدحسین پاپلی یزدی در خصوص فقر آموزش در کشور گفت: در زمان ما در ابتدایی معلمان خوبی داشتم، ما را کتک می‌زدند اما به ما زندگی یاد می‌دادند، در دبیرستان هم تنها ۳۰ درصد معلمان‌مان شاید به خاطر پایین‌بودن حقوق گاهی کم‌کاری می کردند، در دانشگاه مشهد اساتید خوبی داشتم، گردش‌های علمی بسیار خوبی هم رفتیم، در دانشگاه سوربن هم اساتید خوبی داشتم. اما استادهای اصلی من چوپان‌های روستاها بودند.

مسئله فرهنگ با آموزش جداست!

وی افزود: من سال‌ها به روستاها می‌رفتم تا بتوانم رساله دکترایم را بنویسم، بنابراین مسئله فرهنگ با آموزش جداست، نسل ما در کوچه بازی می‌کرد، من وقتی در حال دیپلم گرفتن بودم هنوز با لامپا درس می‌خواندم، برای همین من در این کتاب نوشتم ۳ هزار ساله‌ام است و باستانی پاریزی ۱۰ هزار ساله است. به یاد داشته باشید آموزش و تحصیل به تنها انسانیت نمی آورد. کسی که تقلب می‌کند، گرانفروشی می‌کند و.. «اخلاق» را زیر پا می گذارد، اخلاق در تمام دنیا در مقابل پول و ثروت عقب‌نشینی می‌کند.