سرویس بین‌الملل خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - الهه شمس: کتاب «صلح لینکلن؛ تلاشی برای پایان دادن به جنگ داخلی آمریکا» نوشته مایکل ورنبرگ، اثری است که در مارس ۲۰۲۵ توسط انتشارات ناف (Knopf) به بازار کتاب عرضه شد. کتاب به شکل جلد سخت مصور منتشر شده و در اندک زمانی موفق به کسب توجه اهل نظر شده است؛ از جمله قرار گرفتن در فهرست ده کتاب برتر سال ۲۰۲۵ به انتخاب لس‌آنجلس تایمز و دریافت امتیاز ۴.۴ از ۵ بر اساس ۵۴ نقد معتبر.
تمرکز این کتاب بر یک پرسش محوری اما بنیادین است: پایان واقعی جنگ داخلی آمریکا کجا و کی رقم خورد؟ نویسنده، برخلاف روایات تثبیت شده تاریخی، روایت‌هایی چندلایه و درهم‌تنیده از حوزه‌های نظامی، سیاسی و اجتماعی را به‌هم پیوند داده و تلاش می‌کند نشان دهد پایان این جنگ، بیش از آنکه لحظه‌ای مشخص داشته باشد، فرآیندی بغرنج و تدریجی بوده است. ورنبرگ به جای روایت ساده‌انگارِ تسلیم رابرت لی در ۹ آوریل ۱۸۶۵ در آپوماتوکس، پرسش‌های عمیق‌تری را مطرح می‌کند: آیا اعلام آزادی بردگان در گالوستون یا فرامین رئیس‌جمهور اندرو جانسون سرحدات این پایان‌اند؟ او ردّ این پایان را تا اوایل سال ۱۸۶۶، پس از مرگ لینکلن و تحولات Reconstruction، پی می‌گیرد و نشان می‌دهد که جنگ، از نظر حقوقی، اجتماعی و حافظه جمعی، هرگز پایان مطلقی نیافت.
ساختار کتاب از روایت سفر و تصمیم‌گیری‌های شخصی آبراهام لینکلن آغاز می‌شود؛ از جمله فصل توصیفی ورود تاریخی او به سیتی پوینت در کنار رود جیمز، اهمیت کشتی River Queen، و مذاکرات نافرجام با نمایندگان موتلفه. نویسنده در فصل‌های بعدی با تحلیل اسناد، سخنرانی‌ها و کنش‌های نظامی و سیاسی، توضیح می‌دهد چگونه امید به آتش‌بس همواره در تعارض با الزام به پایان قطعی و عدالت در مسأله برده‌داری قرار داشت. ورنبرگ به شکل سیستماتیک بخش‌هایی مانند تحلیف دوم ریاست‌جمهوری لینکلن، جزئیات مذاکرات Hampton Roads و سرانجام تسلیم ارتش‌های جنوب را تحلیل می‌کند و نتیجه می‌گیرد که نقطه پایان جنگ، بیش از هر چیز، به شکل روایت آن بستگی داشته است.
درباره نویسنده
مایکل ورنبرگ، استاد تاریخ دانشگاه براون، یکی از برجسته‌ترین پژوهشگران معاصر حوزه تاریخ آمریکا است که آثارش عمدتاً به موضوعات برده‌داری، رهایی و ساخت حقوقی-سیاسی ایالات متحده پرداخته است. کتاب پیشین او، «آزادی نهایی: جنگ داخلی آمریکا، لغو برده‌داری و متمم سیزدهم» تا مرحله نهایی جایزه لینکلن پیش رفت و حتی به منبع الهام اصلی فیلم «لینکلن» ساخته استیون اسپیلبرگ تبدیل شد.
ورنبرگ نویسنده‌ای است که در آثارش با وسواس پژوهشی، از تحلیل اسناد اصیل تا نقد روایت‌های رایج، فاصله‌گذاری با قطعیات تاریخ رسمی را جدی می‌گیرد. وی بارها در نشریات مهم مانند نیویورک تایمز، پولیتیکو و واشنگتن پست مقالات منتشر کرده و همواره تلاش داشته است پویایی بین اسطوره و واقعیت را در مهم‌ترین رخدادهای تاریخ آمریکا برجسته سازد. در «صلح لینکلن»، هم همین رویکرد تحلیلی را حفظ کرده و بیش از آنکه روایتگر تقویمی پایان جنگ باشد، پرسش از چیستی و چگونگی تفسیر پایانی برای یک جنگ داخلی فراگیر را دستور کار خود قرار داده است.
نقد متخصصان و جایگاه کتاب در گفتمان تاریخ آمریکا
استقبال منتقدان از کتاب «صلح لینکلن» تلفیقی از تحسین و تأمل بوده است. این اثر از همان نخستین انتشار، در نشریات معتبری همچون وال‌استریت ژورنال، آسوشیتدپرس، Kirkus Reviews و Publisher’s Weekly با نگاه موشکافانه بررسی شد.
منتقدان اثر، مانند آلن سی. گولزو و اریک فونر، بر این نکته تاکید دارند که کتاب، روایت بازسازی (Reconstruction) و دشواری‌های پایان جنگ را با رویکردی نقادانه اما مستدل شرح می‌دهد و نشان می‌دهد که شیوه‌های جمعی حل تعارضات اجتماعی و سیاسی، همواره با هزینه‌های جانی و اخلاقی سنگینی همراه بوده است. تونی کوشنر و جان میچم، کتاب را اثری منحصر بفرد برای طرح دوباره پرسش‌های آشنا اما با رویکردی تازه و تحلیل‌گرایانه می‌دانند.
نکته شاخص در نقدها، تأکید بر اثرگذاری بلندمدت جنگ داخلی بر حافظه ملی و سیاست کنونی آمریکاست. ورنبرگ نشان می‌دهد اسطوره پایان جنگ در آپوماتوکس، بیشتر یک سازه نمادین است که در همه لایه‌های حقوقی، نژادی و حتی فرهنگی دهه‌های بعدی تداوم یافته و بازتعریف شده است. Kirkus Reviews در نقد ستاره‌دار خود، نثر تحلیلی و پژوهش قوی نویسنده را ستایش کرده و آن را کتابی دانسته که نه تنها تاریخ‌نگاران بلکه علاقمندان فلسفه و اخلاق جنگ باید آن را بخوانند. در عین حال، رویکرد کتاب برای پرسش از «پایان» به معنای واقعی، ثقل تازه‌ای به مطالعات تاریخ آمریکا افزوده است.
بخش‌ها و محتوای کلیدی کتاب:
کتاب «صلح لینکلن» را می‌توان بر مبنای محورهای اصلی و فصل‌هایش چنین صورت‌بندی کرد: فصل آغازین با روایت سفر تاریخی لینکلن در نوشهر سیتی پوینت و مذاکرات بی‌نتیجه‌اش با نمایندگان موتلفه شروع می‌شود. این فصل، بستر شکل‌گیری آخرین امیدها و موانع صلح را تصویر می‌کند؛ از جمله تحلیل نشست Hampton Roads.
در فصل‌های میانی، با واکاوی دست‌نوشته‌ها و اسناد نخستین، تحول تدریجی رویکرد لینکلن به پایان جنگ و معنای واقعی صلح بررسی شده است. شرح تحلیف دوم، پرداختن به مضمون عدالت (در ارتباط با برده‌داری) و واکنش سیاسی به تحولات نظامی از دیگر محورهاست. ورنبرگ با تشریح وضعیت جبهه‌ها و فضای سیاسی-اجتماعی واشنگتن، ماجرا را در بستر واقعی‌تر و چندلایه‌ای روایت می‌کند: جایی که حتی امضای متمم سیزدهم هنوز پایان واقعی شمار نمی‌رفت و آینده سیاسی و حقوقی جنوب همچنان در هاله‌ای از ابهام بود.
در بخش‌های انتهایی، با ورود به رخدادهایی چون تسلیم نظامی ارتش‌های موتلفه، اعلامیه‌های صلح و در نهایت، ترور لینکلن و شکل‌گیری دولت جانسون، مفهوم «پایان» در تاریخ آمریکا زیرذره‌بین قرار می‌گیرد. کتاب حتی امتدادهای حقوقی، هویتی و اسطوره‌سازی از جنگ داخلی را در سکانس‌های بعد از پایان رسمی جنگ دنبال می‌کند و از منظر خاطره جمعی، مساله ماندگار بودن خشونت و حل‌نشده بودن پرسش عدالت را می‌کاود.
ورنبرگ به جای اکتفا به گزارش تاریخی صرف، سؤال محوری کتاب را این قرار می‌دهد که چرا پایان جنگ‌ها، به ویژه جنگ‌های داخلی و فراگیر، همواره ناروشن و بحث‌برانگیز باقی می‌ماند؟ و چگونه این ناتمام ماندگی، حافظه و هویت ملی را شکل داده و بر سیاست و حقوق معاصر آمریکا سایه انداخته است.
منبع: نیویورکر و آمازون
نظر شما