به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، دروزیها یکی از اقلیتهای مذهبی مهم و تاریخی خاورمیانه هستند که جمعیت قابل توجهی از آنها در سوریه زندگی میکند. این گروه دینی که ریشه در اسلام اسماعیلی دارد، دارای عقاید و سنتهای خاص خود بوده و به دلیل مذهب بسته و سری خود، معمولاً اطلاعات دقیق درباره آموزههایشان در دسترس عموم نیست. در این گزارش، به بررسی تاریخچه، عقاید، پراکندگی جغرافیایی و جایگاه اجتماعی دروزیها در سوریه پرداخته میشود.
خاستگاه و تاریخچه
دروزیها در قرن یازدهم میلادی و در زمان خلافت فاطمیان مصر، به ویژه در دوران حکم «حاکم بأمرالله»، شکل گرفتند. این فرقه مذهبی شاخهای از اسماعیلیه بود که آموزههای خاص و سری خود را داشت. دروزیها معتقدند پیامبرشان حاکم ناصرالدین بود و بر خلاف بسیاری از فرقههای اسلامی، دروزیها تصمیم گرفتند دین خود را به غیرمومنین معرفی نکنند و از انتشار آن خودداری کنند. این مذهب در ابتدا در مصر رواج داشت اما پس از فشارهای سیاسی و دینی، بسیاری از پیروان دروزی به مناطق کوهستانی سوریه، به ویژه جبلالدروز (کوههای دروزینشین) مهاجرت کردند. این مناطق به دلیل صعبالعبور بودن، به پایگاه امنی برای حفظ هویت و مذهبشان تبدیل شدند.
عقاید دینی و ساختار مذهبی
دروزیها به توحید مطلق معتقدند و آموزههایشان ترکیبی از اصول اسلامی، فلسفه یونان باستان، عرفان و برخی باورهای محلی است. آنها بر تناسخ روح (باززایی مجدد) باور دارند و عقیده دارند روح پس از مرگ در جسم دیگری حلول میکند. ساختار اجتماعی دروزیها بر دو طبقه استوار است: «عقال» که شامل عالمان و دانشمندان دینی میشود و «جهال» که مردم عادی و بیاطلاع از آموزههای عمیق دینی هستند. متون مقدس آنها به شدت سری است و تنها عقال به آن دسترسی دارند. وفاداری به جامعه و حفظ اسرار دین برایشان اهمیت ویژهای دارد. به همین دلیل دروزیها معمولاً از ازدواج بیرون از جامعه خود اجتناب میکنند.
پراکندگی جغرافیایی
دروزیها در خاورمیانه در مناطقی از سوریه، لبنان، اسرائیل و اردن زندگی میکنند، اما یکی از مراکز اصلی آنها در استان السویداء در جنوب سوریه است. این منطقه کوهستانی و صعبالعبور به حفظ هویت و امنیت آنان کمک کرده است. همچنین جمعیت قابل توجهی در کوههای لبنان و مناطق جولان در اسرائیل حضور دارند. زندگی در کوهستان به دروزیها امکان میدهد که نسبت به تغییرات سیاسی و نظامی حساس منطقه تا حدی مستقل و محافظت شده باقی بمانند.
نقش سیاسی و اجتماعی در سوریه
در سوریه، دروزیها به طور سنتی سیاستهای محافظهکارانه و بیطرفانه را دنبال کردهاند. این گروه مذهبی در برابر تحولات سیاسی بزرگ کشور اغلب تلاش کردهاند که به عنوان یک اقلیت کوچک و آسیبپذیر از منازعات دور بمانند و امنیت مناطق تحت کنترل خود را حفظ کنند. با این حال، دروزیها در ارتش و ساختار سیاسی سوریه حضور دارند و برخی از شخصیتهای دروزی در سمتهای مهم دولتی فعالیت کردهاند. در دوره بحران سوریه از سال ۲۰۱۱، استان السویداء به نسبت سایر مناطق کشور آرامتر باقی مانده و دروزیها با تشکیل نیروهای محلی به دفاع از سرزمین و جامعه خود پرداختند.
چالشها و وضعیت معاصر
دروزیها در سوریه همانند دیگر اقلیتها با چالشهایی از جمله تهدید گروههای افراطی و فشارهای سیاسی مواجه بودهاند. خطر تروریسم و جنگ داخلی، امنیت آنها را به خطر انداخته است. همچنین مهاجرت جوانان به کشورهای دیگر و تغییرات جمعیتی، نگرانیهایی درباره حفظ هویت و فرهنگ دروزی به وجود آورده است. با این حال، دروزیها تلاش کردهاند هویت مذهبی و فرهنگی خود را حفظ کنند و در برخی موارد، جنبشهای مدنی و فرهنگی در مناطق دروزینشین مانند السویداء به منظور حفظ امنیت و توسعه اجتماعی فعال شدهاند.
دروزیها با سابقه تاریخی بیش از هزار سال، جامعهای با عقاید مذهبی منحصر به فرد و ساختار اجتماعی قوی هستند. حضور آنها در سوریه و به ویژه استان السویداء، اهمیت جغرافیایی و فرهنگی قابل توجهی دارد. در دوران پرتنش کنونی، حفظ هویت و امنیت این اقلیت، یکی از چالشهای اساسی آنها است. شناخت بهتر و دقیقتر دروزیها میتواند به درک عمیقتر از تنوع فرهنگی و دینی در خاورمیانه کمک کند.
منابع:
تاریخ مذاهب اسلامی – محمدجواد مشکور
فرقههای اسلامی – علیاصغر فیاض
اسماعیلیه در تاریخ اسلام – فرهاد داعینژاد
نظر شما