سرویس بین‌الملل خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - الهه شمس: کتاب «چگونه بزرگ می‌شویم» (How We Grow Up) که در سال ۲۰۲۵ توسط انتشارات مارینر به بازار نشر عرضه شده است، محصول جدید روزنامه‌نگار و پژوهشگر برجسته، مت ریچتل، تلاشی نظام‌مند برای واکاوی پدیده نوجوانی در بستر مشکلات و تحولات معاصر است. ریچتل با بهره‌گیری از جدیدترین یافته‌های روان‌شناسی رشد و علوم اعصاب، سعی دارد ورای دیدگاه‌های ساده‌انگارانه به موضوع سلامت روان نوجوانان نزدیک شود. او نوجوانی را نه به‌عنوان بازه‌ای صرفاً سنی، بلکه به‌مثابه تجربه‌ای بافت‌مند و سرشار از پیچیدگی تحلیل می‌کند که در آن مسائل زیستی، ذهنی و فرهنگی در هم تنیده‌اند.

در فصل‌های ابتدایی کتاب، نویسنده زمینه شکل‌گیری بحران سلامت روان نوجوانان را بررسی می‌کند. ریچتل علت موج‌های اخیر اضطراب و افسردگی را تک‌عاملی نمی‌بیند و معتقد است پدیده‌هایی همچون استفاده روزافزون از تلفن‌های هوشمند تنها یکی از عوامل مؤثر هستند؛ این موضوع در بخشی از متن با اشاره به سیطره ورود زودهنگام بلوغ و محیط‌های دیجیتال پرتنش بر زندگی نسل جدید دنبال می‌شود. به زعم او، فشارهایی که نوجوانان امروز تجربه می‌کنند واکنشی طبیعی به دنیای سرشار از داده و سرعت است که ذهن نیمه‌رسیده نوجوان را با چالش‌هایی فراتر از ظرفیت قبلی بشر مواجه می‌کند.

ریچتل در ادامه، با استناد به پژوهش‌های اخیر علمی، مفهوم «مغز اجتماعی» را توضیح می‌دهد و نشان می‌دهد چگونه نیاز آمیخته نوجوان به پیوند با همسالان و تجربه‌گری، از منظر تکاملی مزیت‌محور و ضامن بقا در جوامع انسانی بوده است. بخش‌هایی از کتاب به نمونه‌هایی عینی از گذشته و حال، همچون تأثیر آثار ادبی بر شکل‌گیری هویت نوجوان، تجربه‌های شخصی برخی نوجوانان معاصر و واکنش‌های خانواده‌ها به اختلالات روانی رایج، اختصاص یافته است.

ساختار و محتوای کتاب

کتاب «چگونه بزرگ می‌شویم» از یک ساختار چندلایه بهره می‌برد: هر فصل با تمرکز بر یک موضوع یا فرد، پدیده نوجوانی را از زاویه‌ای تازه می‌کاود. نویسنده کوشیده است بین روایت علمی و بیان روایی توازن برقرار سازد. مطالعه کتاب نشان می‌دهد که برخلاف آثار صرفاً آموزشی یا جامعه‌شناسانه، ریچتل تحلیل‌های زیست‌شناختی و فرهنگی را با روایت‌های کوتاه ترکیب می‌کند.

بخش‌هایی از کتاب به تاریخچه علم نوجوانی پرداخته است؛ از جمله اشاره به جی. استنلی هال و تلاش او برای ارائه نخستین تعریف علمی از این دوره. بخش دیگری با مرور تغییرات اخیر در سن بلوغ و پیامدهای عصبی آن، کنش نوجوانان را نه‌تنها ساخته محیط، که نتیجه تداخل پرشتاب عوامل زیستی و فناوری می‌داند.

در یکی از فصل‌ها، به صورت مشخص به تجربه نسل‌های مختلف نوجوانان در دنیای دیجیتال امروز و تفاوت‌های آنان با نسل‌های پیشین پرداخته می‌شود. ریچتل مخاطب را تشویق می‌کند تا آثار تلفن‌های هوشمند، شبکه‌های اجتماعی، و نقش الگویی والدین و مربیان را از زاویه‌ای غیر خطی و مبتنی بر فروبستگی میان محیط و مغز تحلیل کند.

از دیگر نکات برجسته کتاب، تأکید بر لزوم توجه والدین و سیاستگذاران به ماهیت متغیر چالش‌های نوجوانان معاصر است: نویسنده با تکیه بر روایت‌های واقعی از نوجوانان و والدین، به خلأهای عاطفی، بحران هویت، و نیاز به ابزارهای عملی برای عبور سالم‌تر از این دوره حساس می‌پردازد. ریچتل به جای دادن راه‌حل‌های کلیشه‌ای، زمینه‌ای برای گفتگوی بین‌نسلی و هم‌فکری فراهم می‌آورد.

درباره نویسنده

مت ریچتل چهره‌ای شناخته‌شده در حوزه سلامت و علم است که سابقه روزنامه‌نگاری در نیویورک تایمز و کسب جایزه پولیتزر، به آثار او اعتباری مضاعف بخشیده است. او پیش از این با نگارش سری یادداشت‌های تحقیقاتی پیرامون بحران سلامت روان نوجوانان (Inner Pandemic) جوایز معتبری دریافت کرد؛ همین پروژه بستر نگارش کتاب حاضر را فراهم آورد.

ریچتل نه تنها نگاهی ژورنالیستی و مبتنی بر شواهد به نوجوانی دارد، بلکه در روایتگری نیز از مهارت بالایی برخوردار است و این رویکرد در کتاب «پرونده‌ای مرگبار» و «دفاعی زیبا» نیز آشکار بودند. او در این کتاب با بهره‌گیری از مصاحبه‌ها، تجارب عینی نوجوانان امروز، مرور علمی منابع تاریخ‌نگاری نوجوانی و تعامل مستقیم با پژوهش‌های عصب‌شناسی، درسنامه‌ای پویا و قابل استناد برای تمامی فعالان و دغدغه‌مندان حوزه تربیت و سلامت نوجوانان فراهم آورده است.

نگاهی به نقدها و جایگاه کتاب در ادبیات معاصر نوجوانی

کتاب بلافاصله پس از انتشار با بازخوردهای مثبت مواجه شد. منتقدان، از جمله دکتر ویوک مورتی (جراح کل ایالات متحده)، خواندن آن را برای والدین، معلمان و حتی سیاستگذاران «ضروری» دانستند. کرکس ریویوز آن را کتابی قابل توصیه برای والدینی توصیف می‌کند که در حل مسائل نوجوانان احساس تنهایی می‌کنند. نقد نشریه Library Journal توجه به همدلی انسانی را در کنار دقت علمی کتاب ستوده و آن را اثری هم‌ردیف با آثار موفق حوزه علم نوجوانی، نظیر «نسل مضطرب» جاناتان هایت دانسته است.

کتاب از این زاویه مورد تحسین قرار گرفته که فارغ از قضاوت اخلاقی یا تصویرسازی کلیشه‌ای، نوجوانان را به عنوان بخشی پویا، مشارکت‌جو و تأثیرگذار در جامعه به رسمیت می‌شناسد. اشارات مستقیم به جایگاه نوجوان در شکل‌دهی آینده اجتماعی و بازتعریف هویت جمعی، به این اثر ابعاد و لایه‌هایی پژوهشی و عملی افزوده است.

«چگونه بزرگ می‌شویم» را می‌توان مجموعه‌ای جامع و پژوهش‌محور دانست که ضمن وفاداری به روایت انسانی و پرهیز از جزم‌اندیشی، راهکارهایی مستند برای درک عمیق‌تر مسائل و فرصت‌های رشد نوجوانان عصر جدید ارائه می‌کند؛ کتابی که نه فقط برای والدین و نوجوانان، بلکه برای هر خواننده علاقه‌مند به تحولات جامعه معاصر، آموزنده و الهام‌بخش است.

منابع: بارنز اند نابلز، آمازون و نیویورکر