سرویس مدیریت کتاب خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، محمد حزبائی، روزنامه‌نگار و مترجم ادبیات عرب در سفرنامه حضورش در نمایشگاه کتاب بغداد در سال ۱۳۹۸ نوشته: «عراق در جهان عرب به کتاب‌خوان‌هایش مشهور است، مَثَل بسیار معروفی است در جهان عرب که کتاب‌ها را «مصر می‌نویسد، لبنان چاپ می‌کند و عراق می‌خواند». صنعت نشر عراق در طول ۲۰ سال اخیر با افت و خیزهای زیادی، مسیر تولید کتاب را گذرانده اما احیای صنعت نشر عراق به ویژه، بعد از سال ۲۰۰۳ و سقوط صدام، یک حقیقت انکارناپذیر است، هرچند حضور داعش در سال ۲۰۱۴ صنعت نشر این کشور را تضعیف کرد اما بعد از سقوط آن نشر عراق جان تازه‌ای می‌گیرد.
حجت‌الاسلام و المسلمین، رضا مختاری، کتابشناس، نسخه‌شناس و رئیس موسسه کتابشناسی شیعه معتقد است: «عراق قبل از دوره صدام، یک کشور فرهنگی بسیار فعالی بود و انتشارات زیادی در این کشور فعال بودند. به‌طوری که بسیاری از مجلات و روزنامه‌های فارسی در نجف، ۱۰۰ سال پیش یا همزمان با ایران در زمان قاجار تاسیس شدند اما بعد از سقوط صدام، دوباره کانون‌های فرهنگی بسیاری در این کشور فعال شدند.
تحّول نشر عراق در دوره سقوط صدام و بعد از آن
تائر جعفر العصامی، ناشر و نایب‌رئیس اتحادیه ناشران عراق درباره تحولات نشر عراق در دوره سقوط صدام و حمله آمریکا و داعش به این کشور می‌گوید: نشر عراق بعد از سال ۲۰۰۳ و سقوط صدام، یک آزادی در نشر پیدا کرد و کتاب‌هایی که تا آن زمان ممنوع بود، منتشر شد و به همین دلیل، مخاطبان زیادی در بازار نشر این کشور پیدا شدند، حتی پیشرفت خوبی در بخش توسعه کتابخانه‌ای حاصل شد.
داعش بسیاری از کتاب‌های عراق را از بین برد
العصامی معتقد است: بعد از ورود داعش، سال ۲۰۱۴ اتفاقات بدی در حوزه نشر رخ داد. در حمله داعش که حمله فرهنگی نیز محسوب می‌شد، بسیاری از کتاب‌های عراق سوزانده شد و خیلی از آثار عراق از بین رفت. این اتفاقات وضعیت بدی را به مدت دو سال در نشر ایجاد کرد. در مدت دو سالی که داعش در عراق بود، بسیاری از اماکن فرهنگی، دانشگاه‌ها و کتاب‌های عراق را ازبین رفتند اما بعد از تصرف شهرها از سوی ارتش عراق و ایجاد ثبات نسبی، نشر در عراق دوباره روی پای خودش ایستاد اما با آمدن کرونا بار دیگر وقفه‌ای در نشر عراق به وجود آمد اما بعد از کرونا دوباره نشر این کشور جان می‌گیرد تا اینکه سال ۲۰۲۱ نمایشگاه بین‌المللی بغداد مجدد برگزار می‌شود.
بازار نشر عتباب عالیات
نائب‌رئیس اتحادیه ناشران عراقی درباره فعالیت نشر عتبات در عراق می‌گوید: نشر عتبات در این کشور فعالیت کتابخانه‌ای و انتشارات قوی دارد. مثلاً «عتبة‌العلویه» نخستین‌بار با حضور در سی‌وششمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران این رویداد را تجربه کرد. واسطه حضور آن‌ها اتحادیه ناشران عراق بود؛ قبلاً تصور این بود که عتبات فقط محل توزیع و عرضه کتاب‌های قرآنی و دینی است اما انتشارات «عتبه‌العویه» که در نمایشگاه کتاب ۱۴۰۴ تهران دو غرفه داشت؛ در موضوعات مختلف فلسفی و تاریخی کتاب منتشر می‌کند و زائران می‌توانند بعد از زیارت عتبات از کتابخانه‌های آنجا استفاده کنند.
العصامی درباره حضور این کشور به عنوان مهمان ویژه سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران می‌گوید: وزارت فرهنگ، گردشگری و میراث فرهنگی عراق با اتحادیه ناشران این کشور به شکل مشترک در این نمایشگاه حاضر شده بودند، اتحادیه ناشران عراق سال دومی بود که در نمایشگاه کتاب تهران شرکت کرد و گفتوگوهای سال گذشته این اتحادیه با مسئولان ایرانی موجب شد تا عراق، مهمان ویژه نمایشگاه کتاب شود. این کشور امسال با پنج هیئت فرهنگی با موضوعات مختلف؛ کتاب‌های ترجمه شده به زبان عربی را در نمایشگاه عرضه کرد.
ترجمه ۱۵۰ عنوان کتاب از عربی به فارسی
نائب‌رئیس اتحادیه ناشران عراق با بیان اینکه آثار کودک و نوجوان و رمان در این کشور مخاطبان زیادی دارد؛، درباره همکاری با ناشران ایرانی می‌گوید: پارسال رایزنی‌ها دوکشور به این نتیجه رسید که تبادلات فرهنگی میان عراق و ایران شکل بگیرد.در همین زمینه قرار شد برخی کتاب‌های تاریخی و ادبی عراق به فارسی و تعدادی از آثار ادبی و تاریخی فارسی به عربی ترجمه شود. سال گذشته تقریباً ۳۶ عنوان کتاب و امسال نیز بیش از ۱۵۰ عنوان کتاب از طرف عراق در بخش‌های ترجمه عربی به فارسی انتخاب شد.
انعقاد قرارداد میان ایران و عراق با توجه به محوریت فرهنگی
العصامی درباره استفاده از ظرفیت نشرعراق و ایران و تعاملات مشترک می‌گوید: درخواست مهم کشور عراق سال گذشته ارائه شد وامسال این کشور مهمان ویژه نمایشگاه کتاب تهران بود. دومین درخواستمان این است که تعاملات فرهنگی دو کشور عراق و ایران طوری نباشد که عراق فقط کشور زیارتی قلمداد شود، زیرا عراق دارای تمدن و فرهنگ و تاریخ قدیمی و علم است و در این زمینه‌ها نیز می‌تواند تعاملات بیشتری شکل بگیرد، البته قراردادهایی در این زمینه قرار است میان دو کشور منعقد شود و اگر نیاز به پیشنهادات و مباحث فرهنگی باشد در این قراردادها گنجانده خواهد شد.
نائب‌رئیس اتحادیه ناشران عراق با بیان اینکه ناشران خصوصی عراق از سوی وزارت فرهنگ و گردشگری و آثار این کشور، حمایت نمی‌شوند و در واقع به شکل مستقل فعالیت می‌کنند، گفت: حتی نمایشگاه بین‌المللی کتاب بغداد که ماه نهم میلادی هر سال برگزار می‌شود و از ۳۶ کشور جهان در آن شرکت می‌کنند؛ ناشران عراقی با هزینه شخصی این نمایشگاه را برگزار می‌کنند.
به گفته نائب‌رئیس اتحادیه ناشران عراقی؛ اتحادیه ناشران این کشور ۲۰۰ ناشر دارد از این تعداد ۱۹ ناشر عراقی و۳ هزار و ۵۰۰ عنوان کتاب چاپ جدید در نمایشگاه کتاب تهران حضور پیدا کردند.
حمایت ایران از ترجمه کتاب‌های عربی به فارسی و برعکس
به گفته نایب‌رئیس اتحادیه ناشران عراق، وزارت فرهنگ ایران، از ترجمه آثار در عراق حمایت می‌کند؛ همچنین کتاب‌هایی که قرار است از زبان عربی به فارسی یا کتاب‌هایی که از فارسی به عربی ترجمه شود، از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران حمایت می‌شود.
فرصت برای دیده شدن در عراق هست، باید استفاده کرد
اشکوری، رئیس مجمع ذخایر اسلامی می‌گوید: فرصت برای دیده شدن در عراق وجود دارد فقط باید از آن استفاده کرد، بهتر است دولت یک مکان ثابت برای ارسال کتاب‌های چاپ شده ایران به زبان عربی در طول سال در عراق داشته باشد تا زمینه حضور ناشران ایرانی در طول سال در نمایشگاه‌های مختلف کشور عراق فراهم شود. دلیل این پیشنهاد این است که حضور فردی ناشران و تهیه غرفه از سوی آنان برای ناشران توجیه اقتصادی ندارد، دولت بهتر است فقط در تهیه غرفه در نمایشگاه‌های کتاب عراق ناشران را یاری کند تا کتاب‌های ایرانی در عراق دیده شوند.
ناشران حوزه مقاومت در بخش ترجمه آثار عربی موفق عمل کردند
حجت‌الاسلام والمسلمین علیرضا سبحانی‌نسب، مدیر انتشارات جمال که سابقه حضور در نمایشگاه کتاب بغداد را دارد و یک ناشر بین‌المللی است، درباره وضعیت نشر عراق می‌گوید: ناشرانی که در پنج سال اخیر در حوزه مقاومت در عراق کار می‌کنند توانستند در بخش ترجمه آثار عربی به فارسی با موضوعات کودک نوجوان و بزرگسال موفقیت‌های خوبی را کسب کنند؛ البته کتاب‌های فارسی قابلیت زیادی برای ترجمه به عربی دارند؛ زیرا مشتری این کتاب‌ها مسلمانی هستند که علاقه‌مند به ادبیات ایرانند و این آثار هماهنگ با معارف و فضای فکری آنان است و این زبان مخاطبان زیادی میان مسلمانان و اعراب دارد. پیش از عراق، لبنان در زمینه انتشار کتاب‌های عربی موفقیت‌های زیادی کسب کرد؛ به‌طوری که برخی آثار همزمان با انتشار به عربی ترجمه و سراسر جهان عرضه می‌شود؛ بنابراین ترجمه به زبان عربی حتماً اولویت دارد.
یک اَپ بین‌المللی برای عرضه آثار به عربی و انگلیسی نداریم
حجت‌الاسلام والمسلمین سبحانی‌نسب می‌گوید: در ایران باید برای ترجمه آثار فارسی به زبان‌های دیگر یک ویترین سامان یافته وجود داشته باشد؛ مثلاً ویترینی حمایت شده‌ای باید برای خرید کتاب‌های انگلیسی زبان حتی خرید اثار عربی در ایران و خارج کشور وجود داشته باشد و اما عرب‌ها تخفیف‌های مختلفی برای عرضه و فروش و خرید کتاب‌هایشان در سطح جهان دارند؛ البته در بخش آثار فارسی سکوهای اینترنتی فعالیت خوبی دارند این اتفاق در بخش کتاب‌های خارجی نیز باید رخ بدهد.
هنور هاب تعاملی خوبی میان ایران و عراق وجود ندارد
مدیر انتشارات «جمال» با اشاره به اینکه هنوزیک هاب تعاملی خوب میان ایران و عراق نداریم، می‌گوید: بخشی از آن به نبود سرمایه‌گذاری بلندمدت در عراق برمی‌گردد؛ مثلاً برنامه‌ریزی بلندمدت برای حضور آثار پُررنگ ایرانی در عراق وجود ندارد. او می‌افزاید: مثلاً ایران پنج سال از ناشران خصوصی برای حضور در نمایشگاه‌های کشورهای مختلف ازجمله عراق از ناشران و مترجمان و نویسندگان ایرانی برای ترجمه و انتشار کتاب‌هایشان پشتیبانی کند؛ البته مهم‌تر ازسرمایه‌گذاری برنامه‌ریزی است، باید شرایطی فراهم شود تا ناشران ایرانی و عراقی به ویژه در بخش خصوصی همدیگر را بشناسند.
سایت جامع فروش کتاب سازمان فرهنگ تاسیس شود
حجت‌الاسلام والمسلمین سبحانی‌نسب پیشنهاد داد: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی از طریق رایزنان و سفیران خود می‌توانند نقش مهمی در پیشبرد تعاملات حوزه نشر میان کشورهای مختلف داشته باشند، این سازمان با طراحی سایت جامعی برای عرضه کتاب ناشران ایرانی به زبان‌های مختلف، کتاب را رایگان دریافت کند و در کشورهای مختلف منتشر و عرصه کند.
نظر شما