مصحح «کشکول مدام دیّری» به خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در بوشهر گفت: بنا به گفته سدیدالسلطنه، مورخ جنوبی، سید عبدالقاهر موسوی حسینی متخلص به «مدام» فرزند سید مهدی موسوی در سیزدهم ذی‌الحجه سال ۱۲۶۵ ه.ق برابر با هشتم آبان ۱۲۲۸ ه.ش در خانواده‌ای که از سادات بحرین بودند، در بوشهر متولد شده است. از گزارش سدیدالسلطنه معلوم می‌شود که این خانواده از بحرین به بوشهر نقل مکان کرده‌اند. حال اینکه از بحرین مستقیم به بوشهر آمده یا مثلِ «آل» های دیگرِ بوشهر به بصره یا نجف یا همدان و … رفته و در ادامه به بوشهر آمده‌اند، بر کسی معلوم نیست.
بشیر علوی ادامه داد: مدام دیّری شاعری بوده که در عربی، فلسفه، تاریخ، شعر، نویسندگی، خطابه و نجوم مهارت داشته و به این مهارت‌ها بارها در شعر خود اشاره کرده است. او در سفری که به هندوستان داشته، خود و جایگاه و ارزش علمی خود را به آن خطه شناسانده است. گفته شده که جمعی از بزرگان هند، سال‌ها پیش به بندر دیّر آمده و به دنبال مدام دیّری و نشانه‌ای از وی بوده‌اند. حال ببینید! که شاعری نظیر مدام و صدها دانشمند دیگر داریم که این چنین در محاق تاریخی رفته‌اند و کمترین اطلاعاتی از آنها موجود است. بی‌شک اگر سدیدالسلطنه‌ای از بندرعباس نمی‌آمد و اطلاعاتی در مورد مدام و دیگر دانشمندان این مرز و بوم ثبت و ضبط نمی‌کرد، آن وقت همین اندک اطلاعات هم در اختیار نداشتیم!
وی تاکید کرد: خوشبختانه سدیدالسلطنه، مدام دیّری را دیده و این اطلاعات را از خودِ او گرفته است. مدام از جمله شاعرانی است که در دوره ناصری می‌زیسته و نهضت مشروطه و تب و تاب آن را درک کرده است. او در قالب‌های قصیده، غزل، مثنوی و دیگر قالب‌های شعری مهارت داشته و شعر می‌سروده است.
به گفته این استاد دانشگاه، بنا به گزارش سدیدالسلطنه، مدام دانش‌آموخته علوم شریعت و طریقت بوده و اطلاعات ارزشمندی داشته است. او این علوم را در بوشهر آموزش دیده بوده اما اینکه نزد چه کسی، کجا و در چه مدرسه یا مکتبی، همچنان بر ما نامعلوم است. از آنجا که سدید هیچ وقت در مورد علم و سواد کسی اغراق و بزرگ‌نمایی نمی‌کند اگر در مورد مدام دیّری این گزارش را ارائه کرده، یعنی به درستی به وی و سوادش یقین داشته و وی را در حد و اندازه این توصیف و تعریف دانسته است. فارغ از این سخنِ سدیدالسلطنه، اگر در دیوان مدام دیّری جست‌وجو کنید، با انبوهی از علوم نقلی و عقلی و علوم مختلف از فلسفه، منطق، کلام و عرفان، نجوم، موسیقی، شطرنج و … مواجه خواهیم شد. همین آشنایی وی با این علوم، نشانه سواد و دانش وی است.
علوی با بیان اینکه اطلاعات ارائه شده از سوی سدیدالسلطنه در مورد مدام دیری هرچند زیاد نیست، ولی راه‌گشاست، افزود: به کمک همین اطلاعات اندک، مردم متوجه شدند که شاعری به نام سیدعبدالقاهر در دیّر بوده و تعدادی شعر و کتاب دارد که هرچند جست‌وجوها ابتدا برای یافتن اشعار این شاعر نتیجه‌بخش نبود اما در سال ۱۳۷۹ وقتی خانه‌ای کاه‌گلی در گوشه حسینه قاهری‌ها خراب شد، صندوقچه‌ای درآمد که آثار مدام در آن جای گرفته بود.
وی در خصوص آثار مدام دیّری توضیح داد: او به غیر از کشکول آثار دیگری هم داشته که یکی دیوان اشعارش است که سال ۱۳۸۳ با کوشش علی هوشمند، شاعر و مدیر نشر شروع منتشر شد. البته به یقین همه اشعار مدام نیست؛ به‌ویژه دوبیتی‌های مدام که در آن نسخه وجود ندارد، چون مدام دیّری چند تا از دوبیتی‌های خود را در کشکول آورده است که در دیوانش، هیچکدام از آنها را ذکر نکرده است. دیگری هم به مجموعه مثنوی به نام «یوسف و زلیخا» بوده که به تقلید از یوسف و زلیخای نظامی سروده بوده اما از این مثنوی هیچ اثری نیست و شاید از بین رفته است.
علوی درباره تخلص این شاعر جنوبی هم بیان کرد: سدیدالسلطنه در خصوص تخلص مدام و تغییرات تخلصی وی گفته مدام مدتی به خواهش جمال خان دشتی، «قریشی» تخلص کرده است و سرانجام به همان تخلص قبلی خود، مدام، برگشته است.
وی یادآور شد: از معاصران مدام دیری می‌توان به ملا حسن کبگانی، فایز، معتقد اهرمی، محمد خان دشتی و فاضل جمی اشاره کرد اما عجیب این است که هیچکدام در آثار خود نامی از مدام نبرده‌اند تا جایی که هیچ اطلاعاتی از وی در دیوان هم‌عصران وی یافت نمی‌شود. در دیوان و کشکول مدام نیز هیچ گونه اطلاعاتی از این افراد دیده نمی‌شود. بر خلاف اینکه در دیوان مدام، سخنی از ممدوحان و افراد سرشناس دوره خودِ مدام است، در کشکول وی هیچ سخنی از این موضوع نیست.
علوی سپس به معرفی کشکول مدام دیری پرداخت و گفت: مدام کشکول را برای یادداشت‌های شخصی و مورد نیاز خود نوشته و در آن از متونی استفاده کرده که مورد علاقه و نیاز خود بوده است. انواع دعاها و مناجات‌ها و اشعار اخلاقی و عرفانی و زیارت‌نامه‌ها و تفسیرها همگی از متونی است که سیدعبدالقاهر مأنوس آنها بوده و آن متون را برای دل خود یادداشت کرده است.
این نویسنده و پژوهشگر ادبی یادآور شد: تصحیح کشکول مدام دیری در ۲۶۰ صفحه از سوی انتشارات آرون اردیبهشت امسال راهی بازار کتاب شده است. این کتاب روز گذشته در آیینی در دانشگاه فرهنگیان بوشهر با حضور جامعه ادبی استان و دانشجویان این دانشگاه رونمایی شد.
به گزارش ایبنا، تصحیح کشکول مدام دیری تازه‌ترین اثر منتشر شده بشیر علوی است که راهی بازار کتاب شده است. این نویسنده و پژوهشگر ادبی تاکنون آثار متعددی نظیر «نیلوفران خونین»، «نقد چهارجانبه در شعر معاصر» و «ترجمان صبح» و «نیم‌قرن شعر بوشهر»، «بی‌بی‌فطوم بلادی»، «فایز مفتون»، «شناختنامه شعر زنان بوشهر» و… را منتشر کرده است.
نظر شما