به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - آرش باستانی؛ کتاب «تقسیم هند: داستان استقلال هند و ایجاد پاکستان در سال ۱۹۴۷» نوشته‌ی بارنی وایت اسپانر، یک مطالعه‌ی جامع و تحلیلی در مورد یکی از مهم‌ترین وقایع تاریخی قرن بیستم است.

این کتاب پس از مقدمه مترجم به پیشگفتار، ژانویه: پایان کار راج، فوریه: یک پیروزی برای حزب کنگره؟، مارس: مخالفت مسلمانان، آوریل: یک مسئله حل ناشدنی، می: نقشه و ضد نقشه، ژوئن: قانونی برای استقلال هند، ژوئیه: کویوس رِجو، اوت: شرافتمندانه‌ترین عمل ملت بریتانیا؟، سپتامبر: تلی از خاکستر، اکتبر: ملل تقسیم‌شده، نوامبر: ایوس رلیجو و دسامبر: یک میراث مشکوک می‌پردازد. پایان‌بخش کتاب نیز به شرح عکس‌ها، پی‌نوشت‌ها، کتابشناسی و نمایه اختصاص دارد.

شادی که به تلخ‌ترین تجربه ممکن تبدیل شد

بین ژانویه تا اوت ۱۹۴۷، تنش‌های سیاسی، مذهبی و اجتماعی در هند به مستقل شدن این کشور از بریتانیا و تولد کشوری جدید به نام پاکستان انجامید. با تشکیل دولت دموکراتیک در دهلی؛ این دوره شاهد پایان نود سال حکومت بریتانیایی‌ها و قدرت تاثیربرانگیز مهاراجه‌های تحت حمایت بریتانیا بود. این دوران همچنین شاهد تشکیل شتاب‌زده پاکستان به شکل کشوری دوپاره بود، که دو پایتختش حدود دو هزار کیلومتر فاصله داشتند.

از سپتامبر تا دسامبر ۱۹۴۷، شادی و سرور حاصل از رسیدن به استقلال به تلخ‌ترین تجربه ممکن تبدیل شد؛ حدود یک میلیون نفر کشته و تعداد بی‌شماری از مردم خانه و معاش خود را از دست دادند. پیامدهای اتفاقات این ماه‌ها تا هفتاد سال بعد در جنوب آسیا احساس می‌شود: سه جنگ، هزاران عملیات تروریستی، قطبی شدن دو کشور در طول جنگ سرد و فقیر ماندن میلیون‌ها نفر به دلیل هزینه کردن و سرمایه‌گذاری‌های هنگفت در حوزه‌های نظامی.

این اثر به دقت به بررسی رویدادها و شخصیت‌های کلیدی مرتبط با استقلال هند و تقسیم آن به دو کشور هند و پاکستان می‌پردازد. کتاب با زبانی روان و دسترسی به اسناد و شواهد تاریخی، تصویری واضح و عمیق از این دوران پرتلاطم ارائه می‌دهد. اسپانر در این کتاب به تحلیل عوامل مختلفی که به تقسیم هند و ایجاد پاکستان منجر شد، می‌پردازد. او به بررسی پیچیدگی‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی که در آن دوران وجود داشته است می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه این تقسیم تأثیرات عمیقی بر مردم و تاریخ منطقه گذاشته است.

نقش کلیدی مهاتما گاندی، جواهر لعل نهرو و محمدعلی جناح

یکی از جنبه‌های قابل توجه کتاب، توجه آن به نقش شخصیت‌های کلیدی مانند مهاتما گاندی، جواهر لعل نهرو، و محمدعلی جناح است. اسپانر به توصیف نقش این رهبران در روند استقلال و تقسیم می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه تصمیمات و اقدامات آن‌ها به شکل‌گیری هند و پاکستان کمک کرد. علاوه بر این، «تقسیم هند» به تحلیل تأثیرات اجتماعی و انسانی تقسیم هند می‌پردازد. اسپانر به بررسی پیامدهای این تقسیم برای میلیون‌ها نفری که مجبور به ترک خانه‌ها و زندگی‌های خود شدند، می‌پردازد و به تصویر کشیدن رنج‌ها و چالش‌هایی که این جابجایی‌ها به دنبال داشته است.

کتاب همچنین به بررسی پیامدهای طولانی‌مدت تقسیم برای منطقه و جهان می‌پردازد. اسپانر تأکید می‌کند که چگونه این تقسیم تا به امروز بر روابط بین هند و پاکستان و همچنین بر تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی تأثیر گذاشته است. در نهایت، «تقسیم هند» یک کتاب تاریخی جذاب و آموزنده است که به خوانندگان امکان می‌دهد تا درکی عمیق‌تر از یکی از مهم‌ترین وقایع تاریخ معاصر به دست آورند. این کتاب برای علاقه‌مندان به تاریخ جنوب آسیا و کسانی که به دنبال فهم بهتر تحولات سیاسی و اجتماعی منطقه هستند، انتخابی ایده‌آل است.

کشفی که هم هولناک و هم جذاب بود

اسپانر می‌گوید: «من این کتاب را از دریچه نگاه یک سرباز نوشته‌ام. این کتاب قرار نیست تاریخ کامل و دقیقی درباره استقلال هند و تولد پاکستان باشد. چنین تحقیقی نیاز به یک عمر مطالعه، نگارش کتاب‌های بسیار دارد و باید بر عهده مورخان حرفه‌ای گذاشته شود. در عوض، من به عنوان فردی که نقش کوچکی در دست‌درازی‌های بریتانیا به گوشه و کنار دنیا ایفا کرده است.

قصد دارم تفکر و فشارهایی که سیاستمدارها، مدیران و سربازهای دو طرف در هفتاد سال پیش تجربه کرده‌اند را واکاوی کنم و ببینم اقدامات آن‌ها چه اثراتی بر مردم شبه قاره هند بر جای گذاشته‌اند. ناگزیر، با توجه به سبقه من، درکم از بازیگران بریتانیایی این تراژدی در مقایسه با همتایان هندی و پاکستانی‌شان بهتر است. چیزی که کشفش برای من هم هولناک و هم جذاب است که چه اتفاقی افتاد، وقتی که آن پوسته بی‌نهایت نازک، که نشان‌دهنده حاکمیت و قدرت راج بود، فروریخت؟

خواندن این کتاب بسیار جذاب است اما در همین ابتدای کار به خواننده هشدار می‌دهم که قصه‌ای بسیار خشن و بهت‌آور را پیش روی دارد، چرا که انسان‌های بی‌شماری در موقعیت‌های هولناک این کتاب جان خود را از دست دادند؛ از همان سطرهای آغازین کتاب با صحنه‌هایی روبرو می‌شوید که لرزه بر اندامتان می‌اندازد؛ پس کمربندهایتان را محکم ببندید!»

وارثان کشور مستقل هندوستان

محمدعلی جناح اعلام کرد که مسلک لیگ دیگر در مجلس موسسان هیچ نقشی ایفا نخواهد کرد. کمیته اجرایی مسلم لیگ روز قبل از آن در کراچی تشکیل جلسه داده بود، یعنی همان روزی که اَتلی طی نامه‌های به ویول گفته بود قصد دارد او را تعویض کند. مسلم لیگ رسماً به این نتیجه رسیده بود که قاعدتاً بعد از رفتن ویول مجلس موسسان نیز منحل می‌شود و طرح هیئت دولت برتیانیا نیز در نهایت شکست می‌خورد. کنگره فکر می‌کرد رسیدن به یک راه‌حل قطعی، مثل همیشه، بسیار بعید بود. رهبرانشان، وارثان کشور مستقل هندوستان، به اندازه فرمانفرمای عزل شده خسته و ناامید بودند. گاندی هفتادوهشت ساله و والابای پاتل هفتادودوساله بود؛ جواهرلعل‌نهرو فقط پنجاه‌وهشت سال داشت اما مانند بسیاری دیگر از رهبران ارشد حزب کنگره، سال‌های زیادی از بیست‌وپنج سال گذشته را در زندان گذرانده بود و از بیماری و داغ از دست دادن عزیزانش رنج می‌برد. آن‌ها حالا به این فکر می‌کردند که اصلاً ممکن بود روزی به هدفشان برسند؟

برخی مورخان می‌گویند تقصیر بریتانیا بود

در بخشی از کتاب به تقسیم هند اشاره شده و بحث درباره اینکه چه کسی مقصر اصلی تقسیم هند بود و درباره اینکه آیا می‌شد از تقسیم اجتناب کرد یا نه بسیار پیچیده‌تر از این حرف‌هاست. چیزی که مهم است این است که اول باید قبول کنیم اتفاقات اوت تا نوامبر ۱۹۴۷ یک تراژدی بودند، یک تراژدی هولناک، نه فقط از نظر خونریزی و فاجعه بشری، بلکه از نظر تبعاتی که به دنبال آوردند. آیا آن‌ها اجتناب‌پذیر بودند و چه کسانی مسئول بروز آن‌ها بودند؟ برخی مورخان می‌گویند تقصیر بریتانیا بود که سعی کرد به جای یک رابطه تجاری دوجانبه بر هند حکومت کند. این یک حقیقت آشکار است اما وقتی پای اتفاقات و شرایط سال ۱۹۴۷ به میان می‌آید این حقیقت کمک چندانی به ما نمی‌کند. با این حال، هیچکس نمی‌تواند این را رد کند که بریتانیا خیلی بیش‌تر از آنچه باید در هند می‌ماند در این کشور مانده بود، به طوری که ماندنش دیگر نه به نفع خودش بود و نه به نفع هندی‌ها.

وقتی تقسیم رخ داد، هند و پاکستان می‌توانستند با هم در یک ساختار فدرال سُست و نیم‌بند کار کنند، چیزی که بسیاری در ژوئن آن سال بهش دل بسته بودند. همه چیز درباره کشتارها در پنجاب، همچنین در کشمیر یا درباره جنگ‌های بعدی اجتناب‌پذیر بود. هماهنگی‌های دفاعی مشترک می‌توانستند جواب بدهند. رابطه بین دو کشور می‌توانست مثل رابطه انگلستان با اسکاتلند باشد، نه یک بن‌بست مسلحانه. مونتباتن، که از او شدیداً به خاطر هر کاری که در طول چهار سال و نیم فرمانفرمایی‌اش انجام داد انتقاد می‌شود، وقتی تصمیم گرفت فرماندار کل هر دو کشور شود قطعاً تصمیم درستی گرفته بود، چون با این کار یک ساختار پوشاننده و جامع به وجود می‌آمد. شاید اگر جناح رو به موت نبود این طرح موفق می‌شد.

آیا یک میلیون نفر کشته شدند؟

تعداد کشته‌ها در داستان استقلال هند و پیدایش پاکستان مساله مهمی است، برخی می‌گویند تعداد خیلی از این کمتر بود. مونتباتن تعداد کشته‌ها را صدهزار نفر و بعد دویست هزار نفر اعلام کرد، اما او داشت بی‌کفایتی خود را توجیه می‌کرد. افرادی که در میدان بودند، مردانی مانند سرهنگ دوم میچل از نیروی مرزی پنجاب و گزارشگر بی‌بی‌سی، وینفورد وان-توماس، هر دو فکر می‌کردند که تعداد کشته‌ها در حدود یک میلیون نفر بود. و ایسمای نیز با آن‌ها موافق بود. برخی نیز آمار را پانصد هزار، ششصد هزار و هشتصدهزار نفر اعلام می‌کنند. رسیدن به یک رقم دقیق غیرممکن است؛ اما تعدادشان هر چقدر بود از زشتی و شرمساری این تراژدی کم نمی‌کند.

ژنرال سپهبد سر بارناباس ویلیام بنجامین وایت اسپانر، KCB، CBE (متولد ۱۹۵۷) یک افسر بازنشسته ارتش بریتانیا است که متعاقباً تا سال ۲۰۱۶ رئیس اجرایی اتحاد روستایی بود. او نویسنده و مدیر Burstock Ltd است و در اکتبر ۲۰۱۸ به عنوان رئیس هیئت مشورتیUK Fisheries Ltd منصوب شد.

کتاب «تقسیم هند: داستان استقلال هند و ایجاد پاکستان در سال ۱۹۴۷» نوشته‌ی بارنی وایت اسپانر با ترجمه سعید کلاتی در ۴۰۸ صفحه و قیمت ۴۵۰ هزار تومان از سوی کتابسرای تندیس منتشر شد.