سرویس استانهای خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): در معرفی جلد پنجم و در آخرین جلد از مجموعه سرزمین ملایر به شرح زندگی، اقدامات و خدمات ۴۴ فرمانروای قاجاری و منسوب به دربار قاجار رسیدیم، در این جلد به زمان تشکیل دولت قاجاریه توسط آقامحمدخان و پیش از ساخت شهر کنونی تا زمان کودتای رضاخان در سال ۱۲۹۹ خورشیدی پرداخته شده است.
کتاب پنجم از مجموعه پنج جلدی تاریخ و جغرافیای تاریخی سرزمین ملایر، (سرزمین ملایر در دوره قاجارها) نام دارد که چکیده مطالب مندرج در آن به شرح زیر است:
قاجارها از جمله ترکهای آسیای مرکزی بودهاند که همراه با سپاهیان مغول به ایران تاختهاند و در خدمت مغولان و از جمله پاسداران سرزمینهای متصرفی آنها از ترکستان تا سوریه و مصر بودهاند.
با وجود این، آنها نیز مانند سایر مهاجمانی که در فرهنگ ریشهدار و قوی ایرانی ذوب و مستحیل شدهاند، رنگ ایرانی به خود گرفته و گاهی برخی از قلم به دستان آنها ایرانیتر از ایرانیان اصیل و از جمله مدافعان سرسخت فرهنگ ایرانی شدهاند.
شادروان عمادالدین دولتشاهی یکی از همین قاجار زادهها است که اوستا شناس است و بخشهایی از اوستا را تفسیر کرده که ابراهیم پورداود در فهم آنها درمانده است.
شهر ملایر سکونتگاهی نسبتاً نوپدید است که تاریخ بنانهی آن به ۱۲۲۴ قمری برابر با ۱۱۸۸ خورشیدی باز میگردد، زمانی که مریم بیگم، دختر شیخ علی خان زند یکی از چهار زن عقدی فتحعلی شاه قاجار میبیند هوسرانی شوهرش حد و حدود و انتهایی ندارد و حرمسرای شاه آنقدر شلوغ شده که دیگر جایی برای امثال او وجود ندارد، از شاه اجازه میخواهد که با فرزند چهار سالهاش شیخعلی میرزا به ملایر و نزد خویشاوندانش از خاندان زند بازگردد.
اینجاست که به دستور شاه قاجار فرمان حکومت ملایر به نام این پسربچه چهار ساله صادر و به برادر بزرگترش محمدعلی میرزا دولتشاه حاکم کرمانشاه ماموریت داده میشود که در سرزمین ملایر و در نزدیکی دهکده باستانی چوبین ساختمانهایی را به عنوان مقر حکومتی برای او بنا نهد.
چنین است که نخستین بناهای شهر کنونی ملایر توسط دولتشاه بنیان گذاشته میشود و تا زمان حکومت رضاشاه پهلوی این شهر را دولتآباد ملایر میگفتند.
سه فصل اول کتاب به شرح زندگی سه قاجاری موثر در بنیانگذاری، استقرار حکومت و رشد و توسعه اولیه شهر یعنی محمد علی میرزا دولتشاه، برادرش شیخ علی میرزا ملقب به شیخ الملوک و برادرزاده مشترکشان سلطان عبدالمحمد میرزا سیفالدوله اختصاص دارد.
در فصل چهارم به شرح زندگی، اقدامات و خدمات ۴۴ فرمانروای قاجاری و منسوب به دربار قاجار، از زمان تشکیل دولت قاجاریه توسط آقامحمدخان و پیش از ساخت شهر کنونی تا زمان کودتای رضاخان در سال ۱۲۹۹ خورشیدی پرداخته شده است.
اولین حاکم میرزا محمدولی خان قاجار دولو نیای خاندان تاج بخش در ملایر است که ضمن مقبولیت در میان قاجارها به نفع آقامحمدخان کنار میرود و به تاج بخش معروف میشود و آخرین آنها سیفالدوله است که در سال ۱۲۹۹ و همزمان با روی کار آمدن رضاخان از دنیا میرود.
فصلهای پنجم و ششم به دو سفر ناصرالدین شاه به ملایر و اهمیت نظامی دشت ملایر و اقدامات تاثیرگذار فوج ملایری و فرماندهان شجاع و لایق آن در ماموریتهای گوناگون از شرکت در جنگهای ایران و روسیه گرفته تا ماموریتهای داخلی در برقراری نظم و امنیت و برخورد با عوامل مخل امنیت مردم میپردازد.
فصل هفتم کتاب مختص بررسی پیشینه حدود ۳۵ خاندان قدیمی در شهر تازه تشکیل شده و مهاجرپذیر ملایر در دوره قاجارها است که تعدادی از آنها مانند خاندانهای تاج بخش، دهقان، سنجری، شیخالملوکی و عضدی از بازماندگان خود قاجارها در ملایر هستند.
فصل ششم و آخرین فصل کتاب نیز به شرح بناهای تاریخی بازمانده از دوران قاجار در جای جای سرزمین ملایر اختصاص دارد.
نویسنده در پایان یادآور میشود که این پنج جلد کار پژوهشی در مورد ملایر نتوانسته آن چیزی که واقعاً میخواسته، باشد، زیرا بین وضع موجود تا وضعیت آرمانی فاصله زیاد است، امید که مقبول طبع اصحاب تاریخ و فرهنگ این کهن بوم و برقرار گیرد.
نظر شما