سرویس مدیریت کتاب خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - نیروانا مهرآیین، متخصص حقوق بینالملل: صنعت نشر ایران که نقش حیاتی در انتقال دانش و توسعه فرهنگی جامعه دارد در دهههای اخیر همواره با چالشهایی مثل گرانی کاغذ چاپ، کاهش تیراژهای کتاب، تمایل نداشتن قشر جوان به مطالعه و تغییر الگوهای مصرفی فرهنگی روبهرو بوده است. در این خصوص نقش تحریمهای یک جانبه و اقتصادی ایالت متحده آمریکا نیز بیتاثیر نبوده و این صنعت را در بحرانی عمیق فرو برده است. تحریمهای اعمال شده علیه ما با هدف فشار بر ساختار اقتصادی کشور، نه تنها بعد اقتصادی کشور که تمامی ابعاد علمی، اجتماعی، فرهنگی ما را نیز تحت تاثیر قرار داده است.
یکی از نخستین پیامدهای تحریمها در صنعت نشر، اخلال در زنجیره تامین مواد اولیه است:؛ کمبود و گرانی مواد اولیه مانند کاغذ، جوهر و قطعات ماشینآلات چاپ که عمدتاً از خارج از کشور تهیه میشدند. اما محدودیتهای ناشی از تحریمها، همواره با نوسانات شدید نرخ ارز، واردات این اقلام را پر هزینه و در بیشتر موارد غیرممکن کرده است.
بسیاری از ناشران مجبور به استفاده از کاغذهای بی کیفیت یا مواد اولیه گران قیمت شدهاند که نه تنها هزینه تولید را به طرز چشمگیری افزایش داده، بلکه کیفیت محصولات فرهنگی را نیز کاهش داده است.
از دیگر موارد میتوان به ایجاد مانع در انتقال دانش و آثار ادبی بینالمللی به ایران اشاره کرد. در گذشته ناشران ایرانی میتوانستند با خرید حق نشر آثار جهانی، کتابهای ارزشمندی را برای مخاطبان داخلی منتشر کنند اما اکنون انتقال مالی به ناشران خارجی تقریباً غیرممکن شده است. این محدودیت باعث شده است تا بسیاری از آثار جهانی به شکل غیر رسمی یا با نقض قوانین کپیرایت وارد بازار شوند، که این مسئله نیز اعتبار صنعت نشر ایران را در سطح بینالمللی تحتالشعاع قرار داده است. بحران اقتصادی ناشی از تحریمها، مستقیماً قدرت خرید مردم را کاهش داده است که به وضوح در حوزه خرید محصولات فرهنگی قابل مشاهده است. همچنین بسیاری از ناشران مجبور شدهاند تیراژ کتابها را کاهش دهند یا از انتشار آثار جدید امتناع کنند. اما مشکلات مطرح شده بر اثر تحریمها، تنها به بعد اقتصادی در این حوزه محدود نمیشود بلکه در پس این بحران، از دست رفتن فرصتهای فرهنگی و کاهش سرمایههای اجتماعی به چشم میخورد. کتاب که یکی از اصلیترین ابزارهای توسعه فردی و اجتماعی است از دسترس بخش زیادی از جامعه خارج شده است.
برای مبارزه با مشکلات ناشی از تحریمها در صنعت نشر ایران، میتوان به راهکارهایی در سه سطح کوتاهمدت، میانمدت و بلندمدت توجه کرد که هم به کاهش وابستگیهای خارجی کمک میکنند هم شرایط را برای بازسازی و تقویت زیر ساختهای داخلی مهیا میسازند. دولت میتواند یارانه مستقیم برای تامین کاغذ، جوهر و سایر موارد مورد نیاز چاپ را به ناشران اختصاص دهد. همچنین حمایت از تولیدکنندگان داخلی کاغذ و کاهش هزینههای تولید آن میتواند قیمت این کالای استراتژیک را در بازار کاهش دهد. البته جلوگیری از واسطهگری و قاچاق کاغذ نیز نقش مهمی در کاهش هزینهها دارد. همچنین تقویت پلتفرمهای نشر الکترونیکی و کتابهای صوتی میتواند هزینههای چاپ و توزیع را کاهش داده و کتابها را با قیمت مناسبتری در دسترس مخاطبان قرار دهد. ایجاد سیاستهای حمایتی پایدار برای صنعت نشر، شامل کاهش مالیات بر چاپ و نشر و حذف تعرفههای سنگین بر واردات مواد اولیه و تقویت روابط فرهنگی با کشورهایی که تحت تاثیر تحریم نیستند، میتواند راهی برای بازگشت تعاملات بینالمللی باشد.
هرچند بحران ناشی از تحریمها در صنعت نشر ایران چالشی پیچیده است، اما با اتخاذ رویکردی چند جانبه میتوان آن را به فرصتی برای تحول تبدیل کرد. تمرکز بر توانمندیهای داخلی، بهرهگیری از فناوریهای نوین، سرمایهگذاری در آموزش و تکنولوژی چاپ، تقویت فرهنگ مطالعه در جامعه و نیز اصلاح سیاستهای فرهنگی و اقتصادی از جمله کلیدهای اصلی برای عبور از این بحران است. آینده نشر ایران نیازمند برنامهریزی هوشمندانه، حمایت همهجانبه و عزم ملی است.
نظر شما