سرویس مدیریت کتاب خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) – میلاد محمدی، مدیر انتشارات کیمیای خاموش: اصولاً پیش‌بینی آینده در کشورهای در حال توسعه و جهان سوم کار دشواری است، زیرا به قول «پوپر» همه چیز آبستن اتفاق و تیتر خبری یک روزنامه است، ولی اگر بخواهیم به‌عنوان مسئول یک بنگاه اقتصادی کوچک نیز برای ثبیت وضعیت مالی برنامه‌ریزی کنیم چاره‌ای جز پیش‌بینی آینده نداریم.
در این بین اما پیش‌بینی این است که صنعت نشر در سال آینده درگیر مشکلات فزاینده‌ای خواهد بود که احتمالاً خیلی از فعالان این صنف را ناچار به اخذ تصمیمات سخت و خلاف میلشان خواهد کرد. ازجمله این مشکلات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد؛
۱. تورم افسارگسیخته
با توجه به ساز و کار شکل گرفته بازار نشر و توزیع کتاب در ایران، این کالای فرهنگی رسوب زیادی در مراکز پخش و کتابفروشی‌ها دارد و به‌اصطلاح کالای دیرفروشی است، به تبع آن روال تسویه‌های طولانی‌مدت حاکم بر این صنعت برای ناشران که تقریباً تمام هزینه‌های تولید کتاب را به‌صورت نقدی پرداخت می‌کنند ریال بالقوه دارای ریسک‌های زیادی است. البته که همه افراد جامعه می‌دانند، تورم جزو لاینفک اقتصاد ماست ولی اگر تورم با نرخی بالاتر و غیرقابل پیش‌بینی بر اقتصاد کشور سایه بیفکند بخش زیادی از اصل و سود خیلی از تولیدکنندگان ازجمله ناشران از بین می‌رود.
برای مثال فرض کنید ناشری با سرمایه‌گذاری اولیه‌ای، یک‌هزار نسخه کتاب با قیمت تمام شده x ریال چاپ و قیمت پشت جلد آن را ۳x تعیین می‌کند و با ارائه تخفیف حدوداً ۳۵ تا ۴۰ درصدی به مراکز پخش و پرداخت حق‌التالیف ۵ تا ۲۰ درصدی و همچنین هزینه پیش‌تولید کتاب مثل حروفچینی و ویراستاری، طراحی جلد و … عملاً به شرط فروش تمام نسخه‌های تولیدی بین ۲۰ تا ۴۰ درصد ریالی سود می‌کند.
حال اگر تورم، نرخی بالاتر از پیش‌بینی ناشر را داشته باشد (به شرط آنکه تمام چک‌های دریافتی ناشر پاس شود و پول وی بعد از مدتی بین ۶ ماه تا یک‌سال به او برگردد) نه‌تنها عملاً سودی نکرده بلکه حتی قادر نیست همان کتابی را که یک‌بار دیگر در همان تیراژ مجدداً چاپ کند، هرچند در عمل، ریالی سود کرده و حتی مالیات این سود کاذب را نیز پرداخته. این اتفاق عملاً موجب شده حجم زیادی از کتاب‌های ناشران تمام شود. شاید ارزش ریالی کتاب‌های داخل انبار ایشان زیاد شده باشد ولی قطعاً تعداد و تنوع عناوین کاهش چشمگیری داشته است.
۲. بروکراسی‌های اداری طاقت‌فرسا
خبر لغو معافیت‌های مالیاتی، اعمال تعرفه‌های عجیب در قبوص آب و برق و گاز، اعمال جریمه‌های سنگین و مسدود کردن بدون اطلاع حساب برخی همکارن از طرف اداره بیمه، به‌روزرسانی چندین باره سامانه‌های مربوط به ناشران و به طبع آن طولانی شدن فرآیندهای اخذ مجوز، لزوم مشارکت و به‌کارگیری صنف در تدوین و برنامه‌ریزی‌های دولتی و نمایشگاه‌ها و … برخی از موضوعاتی است که باید به آن توجه کرد.
۳. جعل و کپی گسترده کتاب
ناشر به امید پیدا کردن سلیقه بازار در پروژه‌های مختلف که غالباً به چاپ‌های بعدی نمی‌رسد، سرمایه‌گذاری می‌کند و اگر بخت یار او باشد بعد از چند عنوان بالاخره یکی از عناوین وی مورد اقبال بازار قرار می‌گیرد. ناشر اینجا هم نفس راحت نمی‌کشد و متاسفانه ناشران کتاب‌ساز و به اصطلاح پخته‌خوار با اعمال تغیرات جزئی و کم‌هزینه در بخش‌هایی از کتاب در خلا نبود قانون کپی رایت، کاملاً قانونی، کتاب‌ها را بازتولید کرده و عملاً به ناشر اصلی امان نفس کشیدن نمی‌دهند.
در کنار این گروه، شیادان دیگری تقریباً در همه جای کشور به تکثیر این کتاب دقیقاً به همان شکل و شمایل ناشر اصلی اقدام می‌کنند و ایشان نیز چون هیچ هزینه پیش تولید کتاب را پرداخت نمی‌کنند، می‌توانند تخفیف‌هایی به شبکه توزیع کتاب بدهند که خود ناشر قادر به ارائه آن نیست و گاهی از ناشر اصلی هم بیشتر می‌فروشند!
در کنار این موارد، در مراکز دانشگاهی بدون هیچ ترسی کتاب‌های ناشران دانشگاهی کپی و تکثیر می‌شود، گویی این کتاب‌ها خود به خود خلق شده‌اند و مولف و ناشر بی‌نوا هیچ حق و حقوقی در خلق یک کتاب ندارد. متاسفانه عدم برخورد جدی از طرف ارگان‌های دخیل با افراد ناسالم صنف، شرایط بازار نشر را کاملاً بهم ریخته و ناجوانمردان این صنف شرایط بسیار بهتری از نجیب‌زادگان پیدا کرده‌اند!
۴. عرضه فایل‌های ناشران در فضای مجازی
از سوی دیگر شمار کانال‌ها و سایت‌هایی که به بهانه‌های گوناگون به عرضه و گاهی فروش فایل‌های ناشران اقدام می‌کنند از دست در رفته و ناشران ناامید دیگر حوصله‌ای برای پیگیری‌های طاقت فرسا و بی‌نتیجه ندارند.
۵. کرونا و سایر مشکلاتی که تا امروز ادامه دارد
با شیوع بیماری کرونا و وقفه‌های طولانی در کسب و کارها، ذائقه خرید مردم تغییر کرد و بخش زیادی از مشتریان این صنف با مراجعه به فضای مجازی کتاب‌های مورد نیاز خود را تهیه کردند و این برای غالب کتابفروشی‌های محلی و کتابفروشی‌های تخصصی حکم تیر خلاص را داشت.
در کنار این موضوع چون اکثر سایت‌ها هزینه‌های سربار مثل کتابفروشان ندارند و صرفاً کتاب را براساس سفارش تهیه می‌کنند، می‌توانند با ارائه تخفیف‌های بیشتر رقیبان قدیمی خود را مغلوب کنند و تاثیر چشمگیری در کاهش فروش کتابفروشی‌ها و متعاقباً پاس نشدن چک‌های ایشان دارند.
از طرف دیگر پاس نشدن چک تعداد زیادی از کتابفروشان، تمام زنجیره تولید و توزیع کتاب را دچار لطمه کرده و تاثیرات ماندگاری در این صنف برای خود کتابفروشان و مراکز پخش و ناشران داشته است.
۶. نمایشگاه‌های کتاب ۵۰ درصدی
برگزاری نمایشگاه‌های سازمانی و راه‌اندازی غرفه‌های کتابفروشی در ایستگاه‌های مترو و مکان‌های عمومی بدون نظارت اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران عملاً بسترهای مناسبی برای توزیع کتاب‌های کپی و قاچاق را فراهم می‌کند.
۷. بساط‌گستران
همچنین بساط‌گستران در سطح شهر به‌خصوص در خیابان انقلاب که مرکز نشر ایران است، با زد و بند و قلدری بدون هیچ نظارتی به فروش کتاب اقدام می‌کنند. آن‌ها با سه تکنیک ارائه تخفیف، کتاب بدون سانسور و عرضه عناوینی که در کتابفروشی‌ها یافته نمی‌شود، عملاً سودی می‌برند که بهترین مغازه‌داران انقلاب فکرش را هم نمی‌کنند.
در این زمینه باید گفت در کل، شرایط برای این صنف در سال آینده به گونه‌ای پیش خواهد رفت که هر روز کتابفروشان و ناشران شریف در تنگنای بیشتری قرار می‌گیرند و شرایط برای دزدان و نامردان این صنف بهتر خواهد شد، در نتیجه میل به سرمایه‌گذاری سالم و قانون‌مند در این صنف هر لحظه کاهش پیدا می‌کند.
۸. برهم خوردن توازن تولید محتوا در تقابل هوش مصنوعی:
اصولاً تولید محتوا سرچشمه تولید کتاب است، سپس با حرف چینی و ویراستاری و ترجمه، تصویر سازی و طراحی جلد و … کم کم کتاب شکل بهتری پیدا می‌کند و آماده چاپ می‌شود
و پس از چاپ نیز نسخه های صوتی آن میتواند برای گروه از مخاطبان جذاب باشد.
از سوی دیگر تکامل روز افزون هوش مصنوعی با استفاده از تکنولوژی machin learning در حوزه های گوناگون خصوصاً تولید محتوا ، باعث کاهش چشمگیر هزینه ها این امر شده و گوی سبقت را از بخش زیادی از مبتدیان و حتی نیمه حرفه ای ها این صنعت ربوده است .
در حوزه ترجمه، ویراستاری، تصویر سازی پیشرفت ها به قدری سرعت دارد که پیش بینی در این زمینه غیر ممکن است و هر آن امکان دارد با عرضه ویرایش جدید یکی از نرم افزارهای این حوزه، کار برای طیف گسترده ای از فعالین نایاب شود!
برای مثل تصویر تیتر خبر با استفاده از یک هوش مصنوعی کاملاً رایگان و پیش پا افتاده، طی چند دقیقه طراحی شده!! حال تصور کنید اگر قرار بود این طرح توسط انسان طراحی شود چقدر زمان بر و پرهزینه میشد.
در حوزه تبدیل متن به صوت نیز هوش مصنوعی دست آورد های دارد که با کمی شاخ و برگ دادن به آن میتواند تمام استادیو های تولید کتاب صوتی را منحل کند!
با استفاده از نرم افزار های گوناگون و حدوداً چند دقیقه صوت از هر شخصی می‌توان هر آهنگی را با صدای آن شخص شبیه سازی کرد.
در حوزه ترجمه نیز اوضاع برای مترجمان آنقدر خوب نیست و هوش مصنوعی با استفاده از همان تکنولوژی machin learning سنگر به سنگر در حال فتح است و جلو میآید ، برای مثال شما میتواند انتخاب کنید که کتاب را به سبک نجف دریابندری ترجمه کنید و یا محمد قاضی و یا هر مترجم دیگری
حدود یک سال Spotify یکی از بزرگترین کمپانی های تولید پادکست ، قابلیتی را به پادکست های خود اضافه کرد که شما میتواند با استفاده از آن پادکست ها را با صدای نریتور های اصلی به زبان دلخواه خودتان گوش کنید.
فارغ از مباحث حقوقی، در نسخه های جدید هوش مصنوعی اگر به اندازه کافی به آن اطلاعات بدهید می‌توانید خروجی دقیق تر و بی نقص تر تحویل بگیرد.
نظر شما