سرویس مدیریت کتاب خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - فاطمه سلیمانی، نویسنده: برای همه آدم‌ها گاهی در برخورد با افراد دیگر موقعیت‌هایی طنز به وجود می‌آید. من هم طبیعتاً از این قانون مستثنی نیستم. مثلاً گفتگو با یک مدیر فرهنگی بسیار جوان.- شما مؤسسه سام یادتون هست؟ تلفنی سفارش کتاب می‌گرفتند؟ - چه سالی؟ - نود، نود و یک.- خیر. من بچه بودم اون موقع. بعد از چنین گفت‌وگویی احساس کردم که به عصا و عینک نیاز دارم… کتاب خریدن از مؤسسه سام یکی از بهترین خاطرات کتابی من است. یک خانم خوش اخلاق که با حوصله سفارش‌ها را ثبت می‌کرد و با حوصله خریداران را راهنمایی می‌کرد. بعد از ثبت سفارش، کتاب‌ها در کمتر از نصف روز به دست سفارش‌دهنده می‌رسیدند.
اگر کتاب‌ها در انبار ِخود مؤسسه موجود بود که هیچ، وگرنه یک مبلغ جزئی بابت هزینه تهیه کتاب به مبلغ کتاب اضافه می‌شد. در غیر این صورت ارسال کتاب هزینه‌ای نداشت. آخرین باری که با خانم خوش‌اخلاق صحبت کردم روزی بود که دنیای سام به پایان رسید. سام تبدیل به یک سایت فروش کتاب شده بود. سایتی که هیچ‌وقت پیدایش نکردم. در آن زمان خرید اینترنتی کتاب و کلاً کار با سایت و فضای مجازی برای من یکی از سخت‌ترین کارهای دنیا بود. هیچ علاقه‌ای به دنیای مجازی نداشتم. هیچ‌وقت مثلاً یاهومسنجر و امثال آن را امتحان نکردم.
من آدمِ دنیاهای واقعی بودم. علاقه‌ای به سیستم نداشتم. باید با یک شخص حقیقی مواجه می‌شدم نه سیستم. چون پشتیبان‌ها هیچ‌وقت حوصله پاسخگویی نداشتند. نهایت کاری که از آن‌ها برمی‌آمد ثبت نواقص سایت بود. بنابراین دوباره برای خرید کتاب به دنیای کتابفروشیها بازگشتم. به دنیای بوی کاغذ. اما بعد از مدتی سر که چرخاندم دیدم من هم مثل خیلی‌های دیگر در دنیای مجازی و دنیای الکترونیک غرق شدم. هنوز و همیشه قدم زدن در فضای آکنده از کتاب برایم لذت‌بخش است و هیچ‌وقت زیر بار خواندن کتاب الکترونیک نرفتم و نخواهم رفت. اما خرید غیرحضوری کتاب، با توجه به مشغولیت‌های دنیای مدرنِ شهری تبدیل به یک ضرورت شد. و یک سبک زندگی. سایت‌های فروش کتاب یکی بعد از دیگری با پیشنهادهای جذاب وارد عرصه‌ی رقابت می‌شدند.
برخی با تخفیف‌های قابل توجه. برخی با ارسال رایگان. برخی با تنوع آثار و… اگر برایتان پیش آمده باشد که به خاطر یک کتاب تمام کتابفروشیهای راسته انقلاب را گشته باشید و آن کتاب را به جای کتابفروشیها در یک سامانه فروشِ کتاب پیدا کرده باشید احتمالاً در دفعات آینده به جای زیرپا گذاشتن پیاده‌روهای خیابان انقلاب، کتاب را در سامانه‌های مجازی جست‌وجو می‌کنید. البته اگر دغدغه کتاب و دنیای مرتبط با آن را داشته باشید با این خریدها دچار عذاب وجدان خواهید شد. چون این دنیای مجازی کتاب‌ها، کار را به جایی رساند که حیات کتابفروشیها به خطر افتاد. مخصوصاً که به علاوه فروشگاه‌های مجازی تعداد زیادی از ناشران در سایت خودشان هم کتاب را به مشتری‌ها عرضه می‌کردند و می‌کنند. بعدها نمایشگاه مجازی کتاب هم به این آسیب دامن زد.
کتاب‌فروش‌ها همه از برپایی نمایشگاه سالانه کتاب گله دارند چون به نظرشان خریدهای عمده اهل کتاب در اردیبهشت‌ماه باعث کم‌رونق شدن کتابفروشیها در طول سال می‌شود. حالا اضافه کنید به این وضعیت نمایشگاه مجازی را که دسترسی به همه کتاب‌های بازارِ کتاب را برای دورترین روستاهای کشور هم فراهم کرده. قطعاً کتابفروشان از این وضعیت راضی نخواهند بود. اما آیا می‌شود در جامعه شهری امروز و دنیای الکترونیک مخاطب را وادار کرد که فقط از کتابفروشیها خرید بکند؟ آیا همه کتابفروشیها همه‌ئ کتاب‌های مورد نظر یک فرد را موجود دارند؟ به علاوه این، اضافه کنید کتابفروشان غیر تهرانی را که مشتری قابل توجهی ندارند و بعضی از کتاب‌هایشان حتی سال‌ها خاک می‌خورد. چاره کار چیست؟ آیا راه حلی هست که هم مشتری منتفع شود وهم فروشنده؟ یک ماجرای دو سر سود؟ بله. مسئولین خانه کتاب به این مشکل فکر کردند و یک راه چاره پیدا کردند. راه‌اندازی سامانه فروش کتاب که عرضه‌کنندگان آن کتاب‌فروشانی از سراسر کشور هستند.
قبل از توضیح نحوه عملکرد این سامانه لازم به ذکر است که سامانه کتابفروشیها به تازگی ارتقا پیدا کرده و تبدیل به سامانه «بازار کتاب» شده است. بنابراین قابلیت‌های سامانه جدید را بررسی می‌کنیم. در مرحله اول هر شخص با کد ملی اختصاصی در بدو ورود به سامانه می‌تواند از یک‌میلیون ریال اعتبار یارانه کتاب استفاده کند؛ البته تا سقف خرید چهار میلیون ریال. اگر کسی پیش از این در سامانه فروش کتاب عضو بوده، عضویت و اعتبارهای سامانه قبلی به این سامانه منتقل می‌شود. بعد از جست‌وجوی کتاب مورد نظر، کتاب‌فروشی‌هایی که کتاب مورد نظر را موجود دارند نمایش داده می‌شوند. بعد از آن کاربر می‌تواند کتاب مورد نظر خودش را از کتاب‌فروشی دلخواه انتخاب کند.(ممکن است قیمت کتاب بین کتابفروشیهای مختلف براساس سال چاپ مختلف باشد. یا کاربر ترجیح بدهد از کتابفروشیهای واقع در شهر خودش خرید کند. یا کسی علاقه داشته باشد از کتابفروشان غیرتهرانی حمایت کند.)نکته قابل توجه و مهم در این خرید مجازی هزینه ارسال است. در بازار کتاب هزینه ارسال به همه جای کشور فقط هشتاد هزار ریال است که مابقی آن توسط یارانه وزارت ارشاد پرداخت می‌شود.
اکثر سامانه‌های فروش بخشی برای امتیاز دادن مشتریان در نظر گرفته شده. در سامانه جدید فروش کتاب هم امکان امتیازدهی به خرید، برای راهنمایی سایر خریداران وجود دارد. مثلاً کتابفروشیهای که کتاب را دیر تحویل اداره پست بدهد یا بسته‌بندی مناسبی نداشته باشد باید امتیاز پائینی بگیرد و بالعکس. در سامانه بازار کتاب قابلیتی وجود دارد برای گزارش خرابی کتاب. البته تا هفت روز. این امکان تا حدود زیادی خیال خریدار را از کیفیت کتاب مطمئن می‌کند. گرافیک سامانه بازار، گرافیک جذابی است و مخاطب را در گشت‌وگذار مجازی خسته نمی‌کند. در صفحه اول به جز دسته‌بندی‌های معمول، پرفروش‌ها و تازه‌های نشر هم نمایش داده می‌شود. تازه‌های نشر یکی از مهم‌ترین اخبار حوزه کتاب است که نیاز به یک مرجع مشخص دارد.
اگر همه تازه‌ها وارد سامانه بازار کتاب بشوند راهنمای خوبی برای مراجعان خواهد بود. پشتیبانی سامانه در ساعات اداری پاسخگوی کاربران خواهد بود. به جز تماس تلفنی امکان پیام کتبی توسط تیکت هم در سایت وجود دارد. در اولین مراجعه به این سامانه و البته همه سایت‌های خرید، مراجعه به بخش راهنمای کاربران، فرایند خرید را ساده‌تر می‌کند.همان‌طور که در ابتدا اشاره شد نمایشگاه مجازی کتاب یکی از اتفاقاتی بود که کتابفروشان به آن اعتراض داشتند. اما در نمایشگاه کتاب سال ۱۴۰۲ از سوی خانه کتاب امکانی فراهم شد تا کتابفروشان هم بتوانند کتاب‌های خودشان را در بستر نمایشگاه کتاب به فروش برسانند. مخاطبان کتاب هم از این اتفاق استقبال زیادی کردند به‌صورتی که بسیاری از کتابفروشان چنین حجم فروشی را هرگز تجربه نکرده بودند.
بیش از یک‌دهه از آخرین فعالیت مؤسسه «سام» می‌گذرد. مؤسسه‌ای که گویا من تنها مشتری‌اش بودم چون هیچ‌کس آن را به خاطر نمی‌آورد. گاهی هم گمان می‌کنم سام توی خواب‌های من بوده. بعد از راه‌اندازی سامانه کتاب کمتر جای خالی سام را احساس می‌کنم و دیگر بعد از خرید مجازی دچار عذاب وجدان نمی‌شوم چون از همینجا که پشت سیستم نشسته‌ام می‌توانم از دورافتاده‌ترین کتابفروشیها کتاب بخرم و به ادامه حیات‌شان کمک کنم. انگار که مثلاً رفته باشم زاهدان و توی کوچه‌پس‌کوچه‌هایش چشمم به یک کتاب‌فروشی قدیمی افتاده باشد و از در کتاب‌فروشی وارد شده باشم و همانجا چند جلد کتاب خریده باشم. راه‌اندازی سامانه بازار کتاب یک اتفاق مبارک در دنیای کتاب است. اتفاقی که هم کار را برای خریداران کتاب راحت کرده و هم به ادامه حیات کتابفروشان کمک می‌کند. و البته در دنیای رقابت چاره‌ای جز بهتر بودن نیست.»
نظر شما