به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، دکتر فردین قریشی، استاد دانشگاه تهران در پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی که باحضور اساتید، دانشجویان و کارکنان پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی برگزار شد، درباره «تبیین شکست جنبش‌های اجتماعی در ایران» سخن گفت. تلاش وی در این سخنرانی بر آسیب‌شناسی جنبش‌های اجتماعی ایران معاصر متمرکز بود.

قریشی عنوان کرد که کشور ما به خاطر مشکلات عدیده ساختاری، ناکارآمدی‌های متعدد، وفور رنج و شیوع فساد و سوء مدیریت همواره مستعد تکوین جنبش‌های مختلف اجتماعی است. اما عموم جنبش‌های اجتماعی در ایران، یا در مرحله تاسیس و یا در مرحله استقرار با شکست مواجه شده‌اند و نتیجه این جنبش‌ها در بسیاری از عرصه‌ها، برعکس انتظارات آنها بوده است. جنبش مشروطه‌خواهی نهایتاً به حاکمیت دیکتاتوری انجامید. جنبش نهضت ملی به توسعه حضور قدرت‌های خارجی در کشور ختم شد.

وی افزود: انقلاب اسلامی به سمت توسعه نسبی مناسبات سرمایه‌دارانه و حرکت به سمت اشکالی از اقتدارگرایی سوق یافت. جنبش دوم خرداد به پوپولیسم انجامید و حرکت‌های اعتراضی اخیر نیز با شکست در مراحل اولیه، به توسعه یأس و ناامیدی و فکر مهاجرت و ترک کشور منتهی شدند.

قریشی در تبیین و ریشه‌یابی شکست جنبش‌های اجتماعی، این ایده را طرح کرد که ریشه ناکامی جنبش‌های جامعه ما، در بیگانگی نظری نسبی آنها با واقعیات کشور، عاریتی بودن ایدئولوژی‌های آنها و علاقه‌مندی حاملان این جنبش‌ها به یونیورسالیسم نظری بوده است. جنبش‌های ایران عموماً متاثر از ایدئولوژی‌های روز غرب بوده‌اند. عدم تناسب آنها با شرایط ایران راز شکست این جنبش‌ها است.

وی افزود: موفقیت یک جنبش اجتماعی در کارآمدی فکری آن در شناخت دقیق وضعیت موجود و طرح راهکارهای واقع‌بینانه است که در جنبش‌های اجتماعی ایران کمتر دیده شده است. در این چارچوب راز شکست مشروطه در تکیه آن بر لیبرالیسم، راز شکست نهضت ملی در تکیه آن بر ناسیونالیسم سکولار، راز عدم تحقق اهداف انقلاب اسلامی در تاثر نسبی آن از مارکسیسم در شکل پیروی از اقتصاد بسته و مبارزه با امپریالیسم بدون فراهم بودن شرایط آن و راز شکست جنبش های اخیر، در تکیه آن‌دو بر سکولاریسم و فمنیسم بوده است.

هرگاه نظام سیاسی و نیروهای اجتماعی خواهان غلبه بر مشکلات موجود هستند، راهکار آن در تکوین شناخت علمی، تجربی و تاریخی جامعه و طرح اندیشه‌ها و استراتژی‌های رشد متناسب با مقتضیات ایران است. اگر انقلاب اسلامی در قیاس با جنبش‌های دیگر، موفقیت نسبی بیشتری داشته است، راز آن در تکیه کمتر به ایدئولوژی‌های عاریتی و تلاش برای دستیابی به استقلال نظری و احیای خودآگاهی بوده است.