به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، میراث دیداری شنیداری ملل، اقوام و گروه‌ها، بخش مهمی از هویت تاریخی بشر محسوب می‌شود، بر همین اساس، یونسکو با تعیین روز «میراث دیداری شنیداری»  توجه جهانیان را نسبت به اهمیت، شناسایی و حفاظت از این میراث جلب کرد؛ بنابراین 27 اکتبر در تقویم یونسکو  روز جهانی میراث دیداری شنیداری اعلام شده است و امسال نیز وبیناری با همین محوریت در کشور قطر برگزار شد.

به بهانه برگزاری وبینار «روز جهانی میراث دیداری و شنیداری» به سراغ صدیقه خانی، کارشناس و کتابدار اداره کل فراهم‌آوری کتابخانه ملی ایران رفتیم و از او درباره نحوه نگهداری منابع دیداری و شنیداری، استفاده از تجربیات داخلی و خارجی و مزیت‌های عضویت کتابخانه‌های ملی دنیا در آرشیوهای صدا و دیداری-شنیداری‌(یاسا) پرسیدم. خانی معتقد است: «حضور در وبینارهای داخلی و خارجی حتی به صورت مجازی بسیار مفید است و این مشارکت می‌تواند باعث استفاده از تجربه کشورهای دیگر در بخش فراهم‌آوری منابع غیرکتابی به ویژه منابع دیداری و شنیداری شود.»
 
از شرایط و پیشرفت‌های کتابخانه ملی قطر در زمینه منابع دیداری و شنیداری بگویید؟
 کتابخانه ملی قطر بیش از دو سال است، به عضویت انجمن بین­‌المللی آرشیوهای صدا و دیداری -شنیداری (یاسا) درآمده است و برای حفظ و نگهداری منابع دیداری و شنیداری خود از مزایای عضویت در این انجمن‌بین‌المللی بهره می‌­برد. کتابخانه ملی قطر در حال حاضر استانداردهای لازم در زمینه حفظ و نگهداری از منابع دیداری و شنیداری را ترجمه کرده و آن را در اختیار سایر کشورهای عرب زبان قرار داده است. 

براساس آنچه در این وبینار مجازی مطرح شد؛ کتابخانه ملی قطر قصد دارد منابع دیداری و شنیداری خاورمیانه را با محوریت کشورهای عربی جمع‌آوری کند. این منابع از روش‌های مختلفی مانند مبادله، اهدا، خرید و امضاء تفاهم‌­نامه‌های همکاری تهیه می‌شوند.

کتابخانه ملی قطر براساس تفاهم‌نامه‌ای که با کتابخانه بریتانیا در حوزه حفاظت، فهرست­‌نویسی، ذخیره‌سازی و آماده‌سازی منابع دیداری و شنیداری امضا کرده؛ در قالب طرح «بنیاد مشارکت قطر» با کتابخانه بریتانیا همکاری می‌کند. مشارکت‌ بین­‌المللی با کشورهای موفق در حوزه منابع دیداری و شنیداری، می‌­تواند باعث ارتقاء کمّی و اطلاع از استانداردهای روز برای نگهداری از منابع دیداری و شنیداری شود.
 
عضویت در یاسا چه مزیتی برای کتابخانه‌های ملی دارد؟
عضویت در انجمن بین‌المللی آرشیوهای صدا و دیداری-شنیداری (یاسا) یکسری امتیازات پایه برای اعضای این انجمن به همراه دارد و از مزیت­‌های آن می‌توان به دریافت تخفیف در کنفرانس‌های سالیانه این انجمن اشاره کرد. استفاده از استانداردهای یاسا برای همه کشورها رایگان است، اما برای بهره‌مندی از یکسری ارتباطات بین‌المللی، دریافت اطلاعات و ارتباط با متخصصان حوزه منابع دیداری و شنیداری کشورهای مختلف و همچنین تعامل و مبادله کارشناس میان اعضای یاسا، کشورها باید عضو این انجمن شوند. 

عضویت در انجمن بین‌المللی یاسا چه آثاری برای کتابخانه ملی ایران به دارد؟
عضویت در انجمن بین‌المللی آرشیوهای صدا و دیداری-شنیداری (یاسا) زمینه ارتقاء منابع دیداری و شنیداری کتابخانه‌ها و مراکز آرشیوی اعضای این انجمن می‌شود، اعضای این انجمن می‌توانند تجریبات خود را  در این زمینه با یکدیگر به اشتراک بگذارند، به تبادل منابع دیداری و شنیداری با یکدیگر اقدام کنند و استانداردهای به‌روز را در مراکز خود پیاده‌سازی کنند. داشتن اطلاعات به‌روز، بهبود عملکرد در بخش حفظ و نگهداری از منابع دیداری و شنیداری و سیاست­‌گذاری‌ کارآمد‌‌ در این زمینه، از دیگز مزیت‌های عضویت در این انجمن بین‌المللی است.

تبادل اطلاعات برای گردآوری بهتر منابع دیداری و شنیداری مرتبط با ایران و اسلام  در سطح منطقه و جهان، اعزام کارشناس به خارج از کشور و پذیرفتن کارشناس از سوی کشورهای عضو انجمن یاسا و پیاده‌کردن فرآیندها و تجریبات این انجمن در اداره کل فراهم‌­آوری منابع غیرکتابی کتابخانه ملی؛ از مزایای مهم عضویت کتابخانه ملی ایران در این انجمن است. 

یاسا برای حفظ و نگهداری از منابع دیداری و شنیداری چه استانداردهایی دارد؟ 
 انجمن بین‌المللی یاسا چند استاندارد بین‌المللی منتشر کرده است که کشورهای عضو یا حتی کشورهایی که عضو این انجمن نیستند، می‌توانند به صورت رایگان از آن‌ها استفاده کنند. به‌عنوان مثال این انجمن در مبحث دیجیتال­‌سازی منابع شنیداری، ذخیره‌سازی و نگهداری منابع، حفاظت از منابع ویدئویی و رعایت حقوق مالکیت معنوی در نشر و توزیع این منابع، دستورالعمل­‌ها و استانداردهایی را منتشر کرده که کشورهای عضو یاسا در قالب pdf  می‌توانند به متن این استانداردها دسترسی پیدا کنند. 

ارتباط کتابخانه ملی ایران با کتابخانه‌های دنیا در حوزه منابع دیداری و شنیداری چگونه است؟‌
در بخش منابع دیداری و شنیداری این تعامل هنوز وجود ندارد و یکی از برنامه‌های آتی کتابخانه ملی در بخش فراهم‌آوری منابع دیداری و شنیداری؛ تعامل با خارج از کشور در حوزه مبادله و حتی خرید این منابع در حوزه‌های ایران­‌شناسی، اسلام و فرهنگ ایرانی اسلامی است.

برای ارتقاء منابع دیداری و شنیداری کتابخانه ملی چه باید کرد؟
در بخش داخلی می‌توان با ناشران بزرگی که در این زمینه  به صورت تخصصی کار می‌کنند، تفاهم‌نامه همکاری منعقد کرد تا منابع تولیدی آن‌ها در اختیار کتابخانه ملی قرار بگیرد و کتابخانه ملی نیز  در قبالش می‌تواند با ارائه یکسری امتیازات مانند سازماندهی و معرفی منابع دیداری و شنیداری این ناشران، سهم فروش آن‌ها را در بازار افزایش دهد؛ زیرا با قرار گرفتن نام  منابع  دیداری و شنیداری این ناشران در فهرست کتابشناسی کتابخانه ملی، فروش منابع دیداری و شنیداری و اعتبار ناشران این منابع در بازار افزایش پیدا می‌کند. 

راهکار دیگر این است که از طریق ارتباط با کتابخانه‌های فعال در بخش گردآوری منابع دیداری و شنیداری داخلی، نسخه دیجیتال منابع دیداری و شنیداری را مبادله کرد. در بخش خارجی نیز می‌‌توان از طریق امضاء تفاهم­‌نامه همکاری، منابع دیداری و شنیداری را میان کتابخانه‌ها و مراکز مختلف مبادله کرد و حتی در برخی شرایط، منابع را از راه اهدا دریافت کرد.

در کتابخانه ملی برای حفظ و نگهداری از منابع دیداری و شنیداری چه الزاماتی وجود دارد؟
در مخازن کتابخانه ملی به دلیل استاندارد بودن شرایط محیطی، امکان نگهداری از منابع دیداری و شنیداری برای مدت طولانی و بدون خطر آسیب‌دیدگی وجود دارد. یکی از روش­‌ها برای حفظ و نگهداری منابع دیداری و شنیداری، دیجیتال‌سازی­ است؛ البته در صورت دیجیتال‌سازی­‌ باز هم اصل منبع به دلیل داشتن ارزش تاریخی، حفظ می‌­شود.

البته منابع دیداری و شنیداری از نوع آنالوگ به شرایط خاصی برای نگهداری نیاز دارد؛ به‌عنوان مثال محیط این منابع باید حتی‌الامکان عاری از گرد و غبار باشد و رطوبت و دمای مخزن برای نگهداری از این منابع؛ باید در حد استاندارد‌های مشخص شده، حفظ شود.

آیا کتابخانه ملی برنامه‌ای برای دیجیتال‌سازی منابع دیداری و شنیداری دارد؟‌
کتابخانه ملی برنامه‌هایی برای تبدیل منابع دیداری و شنیداری به منابع دیجیتال دارد. در حال حاضر سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با در نظر گرفتن تمهیدات مالی و فراهم کردن تجهیزات لازم؛ مقدمات ورود به مرحله دیجیتال‌سازی این منابع را تأمین کرده است. 
 
منابع دیداری و شنیداری کتابخانه ملی چه تنوعی دارند و  چگونه تامین می‌شوند ؟
کتابخانه ملی ایران اکنون منابع دیداری و شنیداری خود را بیشتر از طریق واسپاری و اهدا دریافت می‌کند. البته در برخی موارد منابع کتابی خریداری شده ازسوی کتابخانه ملی ممکن است منابع دیداری و شنیداری نیز همراه خود داشته باشد. 

البته براساس مصوبه جلسه 205 شورای عالی انقلاب فرهنگی که 14 آذرماه سال 1368 برگزار شد، هر ناشر داخلی که منابع غیرکتابی با شرط تولید انبوه و دسترس‌پذیری عمومی را وارد بازار کند، موظف است دو نسخه از این منابع را به کتابخانه ملی واسپاری کند. اکنون منابع غیرکتابی مانند آلبوم­‌های موسیقی که در داخل ایران تولید می‌شود از طریق واسپاری وارد کتابخانه ملی می‌شود. 

منابع دیداری و شنیداری کتابخانه ملی ایران شامل آثار شنیداری مانند صفحه‌­های گرامافون، کاست‌های صوتی، نوار کارتریج، لوح فشرده آلبوم­‌های موسیقی؛ آثار دیداری مانند میکروفیش، میکروفیلم، اسلاید، ترانسپرنسی؛ آثار دیداری وشنیداری شامل فیلم، فیلم­ استریپ، نوار ویدیو یا نوار حلقه، ویدیو کارتریج، کاست­‌های ویدیویی، لوح­ فشرده فیلم‌ها، نرم‌افزارها، پایگاه­‌های اطلاعاتی و منابع چند رسانه‌ای است. میکروفیش و نوارهای کاست صدا، بیشترین نوع منبع دیداری و شنیداری کتابخانه ملی هستند.

در دوره مدیریت جدید برنامه­‌ای برای ارتقاء منابع دیداری و شنیداری دارید؟‌
در زمینه منابع دیداری وشنیداری، در صدد تدوین آیین‌نامه‌ای برای فراهم‌­آوری منابع غیرکتابی از‌جمله منابع دیداری و شنیداری هستیم. درصورتی که این آیین‌نامه به تصویب مراجع ذیربط برسد؛ دسترسی به منابع مراکز دولتی و خصوصی همچنین همکاری­‌ بیشتر‌ در این زمینه امکان‌­پذیر خواهد شد.