مریم چهرقانی، دکترای علم‌اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه تهران در گفت‌و‌گو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، درباره استفاده از تجربه کشورهای پیشرفته برای ارائه خدمات کتابخانه‌ها به سالمندان اظهار کرد: کشورهای پیشرفته زودتر از ایران به استقبال سالمندی رفته‌اند و تجربیات ارزشمندی دارند. اشتراک‌گذاری تجربه از سوی سالمندان که دنیایی از تجربه دانش، آگاهی و تجربه هستند؛ اندوخته ارزشمندی است که این کشورها به آن رسیده‌اند. پس بهتر است این دانش پنهان سالمندان از سوی کتابخانههای عمومی ثبت و با دیگران به اشتراک گذاشته شود.
چهرقانی با اشاره به اینکه سالمندان باید تشویق شوند تجربیات خود را ثبت و ضبط کنند و با دیگران به اشتراک بگذارند، عنوان کرد: کتابخانه‌ها می‌توانند سالمندان را به ثبت داستان خود در قالب مستند تشویق کنند. این مراکز با آموزش مهارت‌های داستان‌نویسی و خاطره‌نویسی می‌توانند سالمندان را تشویق به ثبت تجربه‌های زیستی و تاریخی خود برای جامعه کنند.کتابخانههای عمومی بهتر است، تجربیات سالمندان به‌ویژه آن‌هایی که در زمان جنگ و انقلاب درگیر بودند را ثبت و ضبط کنند.
وی با بیان اینکه کتابخانههای عمومی مکان مناسبی برای جمع‌آوری دانش پنهان سالمندان و ثبت و ضبط آن‌ها است، گفت: کتابخانههای عمومی می‌توانند پایگاهی برای جمع‌آوری تاریخ شفاهی هر منطقه از طریق سالمندان آن‌ها باشند و این تجربیات را ثبت، ضبط و حتی منتشر شود. برای رسیدن به این هدف، می‌توان از کمک سالمندان و نیروهای داوطلب محلی و کتابداران برای ثبت تجربیات این گروه سنی نیز استفاده کرد.
این دکترای علم اطلاعات و دانش‌شناسی گفت: استفاده از تخصص، تجربه و مهارت‌های سالمندان در کتابخانههای عمومی نیز نکته مهمی است و این مراکز با اطلاعاتی که از پیشینه، تخصص و دانش فرد سالمند عضو کتابخانه دارند، می‌توانند، نقش یک هاب یا درگاه را برای اتصال افراد و اعضای کتابخانه به یکدیگر را بازی کنند. زیرا یک فرد سالمند، یک شاهد عینی برای پاسخ به سوال اعضای دیگر کتابخانه یا یک محقق و پژوهشگر در یک زمینه خاص با مهارت و تجربه لازم است.
چهرقانی درباره ارائه خدمات کتابخانههای عمومی به سالمندان اظهار کرد: کتابخانههای عمومی در بخش ارائه ماموریت‌های خود وظیفه دارند بدون توجه به اینکه مخاطبانشان از کدام گروه سنی، جنسی، نژادی، قومی، زبانی و سطح سوادی هستند، بتوانند به آن‌ها از نظر از فضا، امکانات و منابع، خدمات ارائه کنند. کتابخانههای عمومی برای ارائه خدمات به سالمندان باید یکسری برنامه و خدماتی که مبنای آن‌ها آگاهی‌رسانی، آموزش و نحوه آفرینش است، به سالمندان ارائه دهند و هدف این خدمات باید این باشد که زندگی سالمندان ارتقاء پیدا کند.
وی درباره خدماتی که کتابخانههای عمومی می‌توانند به سالمندان ارائه کنند، گفت: ایجاد باشگاه کتابخوانی، جمع‌خوانی کتاب، ارائه مشاوره‌های روانشناسی، برگزاری نمایشگاه کتاب با موضوع خاص، آموزش مهارت‌های جدید زندگی امروزی مثل استفاده از اینترنت و پیام‌رسان‌ها و گذاشتن پیام صوتی و تصویری برای ارتباط با فرزندان سالمندانی که از آن‌ها دور هستند یا استفاده از شبکه‌های اجتماعی ازجمله خدمات، مهارت‌ها و آموزش‌هایی است که کتابخانههای عمومی می‌توانند به سالمندان ارائه کنند.
چهرقانی با بیان اینکه سالمندان در آینده نه‌چندان دور مخاطبان عمده و مهم کتابخانههای عمومی خواهند شد، عنوان کرد: سالمندان افرادی پخته، با تجربه و دارای وقت آزاد بسیار هستند و این زمان آزاد زیاد نیاز به برنامه‌ریزی دارد.کتابخانههای عمومی به‌عنوان یک پاتوق و محل اجماع، می‌توانند سالمندان را از انزوا و تنهایی نجات دهند و در عین حال اوقات فراغت این گروه را پرکنند. نگاهی به آمارها نشان می‌دهد, طی 40 سال گذشته جمعیت سالمند ایران دوبرابر شده است و پیش‌بینی می‌شود طی 20 سال آینده همین جمعیت دو برابر می‌شود و اگر برای مواجه شدن با این جمعیت برنامه‌ای نداشته باشیم با چالش رو‌به‌رو می‌شویم و کتابخانههای عمومی یکی از مراکزی هستند که باید آماده ارائه خدمات به این قشر شوند.
این دکترای علم اطلاعات و دانش‌شناسی گفت: کتابخانههای عمومی باید فضایی مناسب از نظر، امکانات ساختمان مانند پله و راهرو با عرض مناسب، میز و صندلی متناسب برای این گروه و حتی رنگ و نور مناسب برای مطالعه این گروه را فراهم کنند؛ همچنین قفسه کتاب‌ها باید برای استفاده آن‌ها دارای ارتفاع پایینی باشد و تجهیزاتی مانند ذره‌بین برای بزرگ نشان دادن کلمات کتاب‌ها، چراغ مطالعه مناسب و نگهدارنده‌های کتاب در آن‌ها برای استفاده وجود داشته باشد.
این دکترای علم اطلاعات و دانش‌شناسی درباره منابعی که کتابخانههای عمومی می‌توانند در اختیار سالمندان قرار دهند، اظهار کرد: منابع موجود در کتابخانههای عمومی برای سالمندان باید آنان را با فرآیند و مشکلات سالمندی آشنا کنند و اطلاعات لازم را در اختیار آنان قرار بدهد. این منابع می‌تواند روزنامه‌هایی باشد که اطلاعات روز را در اختیارشان قرار می‌دهد.
چهرقانی با اشاره به اهمیت هدایت سالمندان به سمت سبک زندگی اثر‌بخش و شاد گفت: به‌عنوان مثال تهیه منابع مرتبط با سفر ارزان‌قیمت و ارائه اطاعات مرتبط با جاذبه‌های گردشگری و راه‌‌های دسترسی به آن‌ها از مکان‌هایی که مورد علاقه این گروه برای سفر است و البته در نزدیکی آن‌ها قرار دارد؛ می‌تواند روحیه حضور در اجتماع را در آن‌ها تقویت کند.
وی با بیان اینکه منابع کتابخانه‌ای برای سالمندان باید مهارت‌های جدیدی را به آن‌ها آموزش بدهد، گفت: منابع کتابخانه‌ای در ارتباط با بهداشت جسمی، سلامت فردی و کنترل بیماری‌ها، منابعی که باعث تقویت روحیه سالمندان می‌شود، همچنین منابع سرگرم‌کننده مانند؛ بازی‌های فکری و جمعی که سالمندان بتوانند، گروهی از آن‌ها استفاده کنند، برای استفاده سالمندان در کتابخانه‌ها مفید خواهد بود.
چهرقانی با بیان اینکه کتاب‌های مورد نیاز سالمندان باید با خط درشت نوشته شود و دارای فاصله خطوط مناسبی باشد،گفت: علاوه بر کتاب‌های چاپی و متنی، کتاب‌های گویا، منابع ویدئویی با زیر‌نویس درشت، کتاب‌های مصور و منابعی که سبک جدیدی از زندگی را به آن‌ها آموزش می‌دهد، مانند آموزش استفاده از تلفن‌های هوشمند، کامپیوتر و امکان جست‌وجو در موتور‌های جستجو می‌تواند به آن‌ها در ارتباط با زندگی در دنیای جدید کمک کند.
این دکترای علم‌اطلاعات و دانش‌شناسی درباره وجود یک کتابخانه تخصصی برای سالمندان یا فراهم کردن امکانات در کتابخانههای عمومی در سطح شهر برای آنان گفت: بهتر است در سطح شهر و در هر محله‌ای کتابخانه‌هایی با امکانات و منابع مناسب برای استفاده سالمندان وجود داشته باشد. زیرا سالمندان از اجتماعات محلی اسقبال می‌کنند و کتابخانه تخصصی در یک نقطه شهر فقط برای استفاده سالمندان همان منطقه کارایی دارد و ممکن است دسترسی سالمندان مناطق دیگر به آن کتابخانه مقدور نباشد.
وی درباره اختصاص بخش جداگانه به سالمندان در کتابخانههای عمومی گفت: انزوا مهم‌ترین مشکل در سالمندان است و جداکردن و ایزوله کردن آنان از مخاطبان دیگر کتابخانه‌ها و اختصاص بخش جداگانه برای آن‌ها در کتابخانه‌ها، راهکار مناسبی نیست. کتابخانه‌ها باید نگاه ویژه‌ای به سالمندان و فعالیت برای آن‌ها داشته باشند.
یکشنبه ۶ شهریور ۱۴۰۱ - ۱۰:۲۰
نظر شما