به گزارش خبرگزای کتاب ایران(ایبنا): «تلنگر برای ایران» با زیر عنوان «مطالعه موردی سیاست‌گذاری تغییر رفتار در ایران و جهان» کتابی است به تالیف علیرضا نفیسی، محسن اشعاری و سعید طهماسبی که توسط نشر میلکان در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است. این کتاب بر یک پرسش محوری شکل گرفته است: دولت چگونه با کمک ابزارهایی که در دست دارد، در جهت تغییر رفتارهای روزمره شهروندان به نفع صلاح عمومی جامعه قدم برمی‌دارد؟

 پاسخ به این پرسش البته کار ساده‌ای نیست و خود نیازمند بررسی پرسش‌های دیگری است. از جمله مواردی که برای پاسخ به این پرسش باید به آن پاسخ داد مواردی مانند این است: رفتارهای ما چگونه شکل می‌گیرد؟ آیا انجام آن‌ها صرفا از روی آگاهی است یا عواملی مانند ترس از مجازات و یا کسب نفع بیشتر یا عواملی بسیار فراتر از این‌ها نیز در آن دخیل است؟ این اثر برای مواجهه با این پرسش‌ها ترکیبی از یافته‌های سیاستگذاران عمومی، اقتصاددانان رفتاری و روانشناسان را به کار می‌گیرد. یکی دیگر از موضوعات مورد توجه در این اثر واژه تلنگر است که در عنوان کتاب نیز آمده: واژه تلنگر را اولین بار، ریچارد تیلر، استاد علوم رفتاری و اقتصاد و برنده جایزه نوبل اقتصاد سال ۲۰۱۷ به همراه همکارش، سانستین در حوزه ادبیات عمومی به کار برند. آن‌ها در کتابی با همین عنوان درباره روش‌های بهبود تصمیم‌گیری در زمینه‌های مختلف مانند اقتصاد و سلامت بحث کرده و آن را مورد توجه قرار دادند.

کتاب از یک مقدمه و 4 فصل اصلی تشکیل شده است. نویسندگان در مقدمه به شکل کلی و برای ترقیب ذهن مخاطبان مفهوم سیاستگذاری را شرح می‌دهند و در ادامه هر کدام از فصول را به یکی از چالش‌های پیش روی سیاستگذاری عمومی و سیاستگذاری تغییر رفتار اختصاص داده‌اند.

«ابزارهایی برای سیاستگذاری تغییر رفتار» عنوان فصل نخست کتاب است. این بخش عمده توجه خود را بر چند پرسش قرار داده است: سیاستگذار برای تغییر رفتارهای روزمره شهروندان، چه ابزارهایی در اختیار دارد؟ هر یک از این ابزارها در چه شرایطی اثر بخش‌تر عمل می‌کنند و چه در شرایطی غیرکارآمد هستند یا حتی اثرات منفی دارند؟ برنامه اقدام خوب چه اجزایی دارد؟ همانطور که در این پرسش‌ها می‌بینیم، امروزه در کشور ما سندها و سیاست‌های متعددی وجود دارد که بی سرانجام مانده‌اند و اجرایی نمی‌شوند یا اگر هم اجرایی می‌شوند، اثربخشی لازم را ندارند، یکی از مهم‌ترین عوامل این امر را باید در نبود برنامه اقدام عملیاتی موثر جست و جو کرد. مولفان در این بخش بررسی می‌کنند که یک برنامه اقدام خوب باید چه اجزایی داشته باشد و از چه ابزارها و ایده‌هایی می‌توان برای طراحی آن استفاده کرد.

نویسندگان در بخش دوم کتاب با عنوان «تحلیل و ارزیابی سیاست‌های تغییر رفتار» با زاویه دیدی جدید به مبحث سیاستگذاری عمومی وارد می‌شوند. به عبارتی برای بررسی علل ناکارآمدی سیاست‌ها هم می‌توان به محتوای برنامه اقدام توجه و هم فرایند و چگونگی تدوین و ارزیابی آن‌ها را بررسی کرد. رویکرد بخش اول بررسی مسئله از دید محتواست و  فصل دوم از دید فرایند، به موضوع می‌نگرد. نویسندگان در این بخش در پی پاسخ به این پرسش‌ها هستند: از نظر فنی، روش تهیه سیاست‌های تغییر رفتار چگونه است؟ پس از اجرای سیاست، چگونه می‌توان داده‌های مربوط به عملکردش را جمع‌آوری و تحلیل بر اساس این ارزیابی، سیاست را اصلاح کرد؟

«مباحث نهادی در سیاستگذازی تغییر رفتار» عنوان فصل سوم کتاب است؛ همانطور که بسیاری از ما از تجربه زیسته‌مان دریافته‌ایم بخش مهمی از مسائل و چالش‌های سیاستگذاری در ایران ناشی از برنامه‌های اقدام و ناآگاهی از روش‌های تحلیل سیاست نیست، بلکه ناشی از کاستی‌های نهادی در سیاستگذاری و اجرای سیاست‌هاست چرا که این نهادها هنوز در کشور ما به خوبی شکل نگرفته‌اند. مولفان کتاب در بخش سوم این اثر درباره طراحی موثر ساختارهای رسمی، چگونگی استفاده از ظرفیت‌های بخش محلی، استفاده از مشارکت‌های مردمی و مرادوه با موسسه‌ها و نهادهای ذی‌نفع و زیر ساخت‌های نهادی لازم برای تحلیل و ارزیابی سیاست‌ها به بحث و تحلیل می‌پردازند.

فصل چهارم و پایانی کتاب «رهبری و اداره فرایند تغییر رفتار» نام دارد؛ مسائل نرم فرایند راهبری سیاست‌های تغییر رفتار از جمله مهم‌ترین موارد مورد توجه این بحث است و نویسندگان موضوعاتی مانند مدیریت جلسات، مدیریت منابع انسانی، انگیزش، مدیریت تغییر و رهبری را مورد توجه قرار داده‌اند. از آنجایی که نقصان مهارت‌های رهبری و اداره فرایند در میان دست‌اندرکاران سیاست‌های عمومی یکی دیگر از علل مهم ناموفق بودن سیاست‌گذاری‌هاست، توجه به رهبری امری غیر قابل اجتناب است، چرا که رهبری نامناسب فرایند از تدوین تا اجرا موجب ناهماهنگی و استفاده نامناسب از ظرفیت‌ها و منابع موجود خواهد شد.

یکی از ویژگی‌های کتاب این است که مباحث خود را به شکلی تدوین کرده است که می‌توان آن را اثری مناسب برای دانشجویان در نظر گرفت چرا که مطالب به شکل دسته‌بندی شده و همراه با نمودار و جدول ارائه شده‌اند و در پایان هر مبحث پرسش‌هایی نیز برای بحث و درگیری ذهنی با موضوع در اختیار خوانندگان قرار گرفته است. علاوه بر این نویسندگان برای ارجاعات مفاهیم نظری خود به نمونه‌های عینی و واقعی از تجربیات کشورها اشاره می‌کنند و همانطور که خود تاکید دارند معتقدند یادگیری بیشتر از طریق تامل عمیق در نمونه‌های تجربه شده در واقعیت به دست می‌آید.

کتاب «تلنگر برای ایران» نوشته علیرضا نفیسی، محسن اشعاری و سعید طهماسبی در 355 صفحه، شمارگان هزار نسخه و قیمت 87 هزار تومان توسط انتشارات میلکان منتشر شده است.