خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) کتاب «دکتر سِملوایس» نوشته «لویی فردینان سلین» به تازگی از سوی «نشر نون» منتشر شده است. گفت‌وگویی انجام داده‌ایم با «نسیم موسوی» مترجم این داستان که در ادامه می‌خوانید.
 
در ابتدا درباره کتاب و مضمون آن توضیح دهید.
«دکتر سملوایس» نوشته لویی فردینان سلین، در مورد زندگی دکتر ایگناتس فیلیپ سملوایس پزشک مجارستانی الاصل است که در اتریش زندگی و کار می‏‌کرد. این کتاب در واقع رساله اخذ مدرک پزشکی لویی فردینان سلین بود. کتاب با یک ماجرای تاریخی شروع می‌‏شود؛ انقلاب کبیر فرانسه و به زمان تولد سملوایس در مجارستان می‏‌رسد. داستان با توصیفاتی از سبک زندگی مردم در مجارستان پیش می‌‏رود و بعد به ادامه تحصیل سملوایس و ماجراهای زندگی او در وین می‌پردازد. آنچه که به عنوان مضمون اصلی این کتاب مورد توجه است، کشف سملوایس است. او دریافته بود که عفونت از طریق دست آلودۀ پزشکان و ماماها به بیماران حین زایمان سرایت می‏‌کند. به همین جهت پزشکان و ماماها، باید قبل از هرگونه تماس با بیمار دست‏‌هایشان را ضدعفونی کنند. همین کشف منجر به مخالفت‏‌های دشمنان سملوایس و البته حمایت‏‌ها و همراهی‏‌های دوستانش شد.
 
سلین نویسنده‌ای شناخته شده در میان خوانندگان ایرانی است. آثارش از جمله (دارو دسته دلقک‌ها) خیلی مورد استقبال قرار گرفت. آنچه که در آثار او مورد توجه است؛ زبان تند و تیز، بُرنده، مطنطن، پر از نقطه گذاری و علامت گذاری است... به شکلی که نوعی هول و هراس در خواننده ایجاد می‌کند... اما کتاب حاضر (دکتر سملوایس) گویی هم به لحاظ زبانی و هم از منظر موضوع با آثار دیگرش تفاوت دارد...در واقع نوعی طمانینه در زبان اثر دیده می‌شود... درباره این موارد نظر شما چیست؟ سبک نوشتار، زبان و ...
سلین نویسنده بزرگی است که سبک خودش را دارد. او خیلی راحت و بی‏‌پرده با مخاطبش صحبت می‏‌کند و گاهی با زبان بی‌پروا و تند و تیز کوچه و بازار، آنچه در ذهن دارد و حتی آنچه بر سرش آمده را با مخاطبش در میان می‏‌گذارد. از آثار بزرگ او که چنین ویژگی‏‌هایی دارند می‌‏‏توان به «سفر به انتهای شب» و «مرگ قسطی» اشاره کرد.

اما «دکتر سِملوایس» به جهت تفاوت موضوع با دیگر آثار سلین، ناگزیر تفاوت‏‌های زبانی و سبک نوشتار هم دارد. مشخصه‏‌ای که هنگام ترجمه اثر به وضوح قابل درک بود این است که نثر کتاب روان است، اما ساده نیست. استفاده از کلمات مختص سلین همراه با جملات پیچیده و طولانی از جذابیت‌‏های متن سلین بود که من در ترجمه اثر، سعی کرده‏‌ام سبک نویسنده حفظ شود و کلمات در عین قابل درک بودن مختص سلین باقی بمانند. شاید از مشخصه‏‌های اصلی سلین صریح و رک بودن او باشد، که همین مشخصه اثربخشی کلامش را چند برابر می‏‌کند. به عقیده او صراحت در بیان عامل عوض شدن بشر است و با صراحت بی‏‌پروا می‌‏توان زلزله‌‏ای در بشر ایجاد کرد تا به سمت تغییر گام بردارد. اما صراحت در زبان این اثر شکل دیگری پیدا می‏‌کند. سلین در ارائه داستان زندگی سملوایس با آرامش قدم بر می‏‌دارد و ما دیگر شاهد کلمات و الفاظ ابداع‏ شده سلین که ممکن است برای پیدا کردن معادل فارسی‏‌اش به تقلا بیفتیم نیستیم. او زبانش را برای نوشتن رساله پزشکی‌‏اش عوض و سعی می‌‏کند وفادارانه ماجرای زندگی سملوایس را به تصویر بکشد. همین وفاداری به ماجرای واقعی زبان سلین را باطمأنینه می‏‌کند.

زاویه روایت داستان، دانای کل است که گاهی باعث می‏‌شود، سلین شخصیت‏‌های داستان را قضاوت کند، دادگاه تشکیل دهد و محاکمه کند. از نظر من یکی از جذابیت‌های داستان همین قضاوت‏‏‌های گاهی خشمگینانه سلین است. انگار از ظلمی که در حق سملوایس روا داشته شده به تنگ آمده و می‏‌خواهد به او کمک کند تا دیگران او را باور کنند. انگار نوعی نگرش عاطفی و دلسوزانه نسبت به سملوایس دارد و نسبت به او بی‌‏تفاوت نیست. به نظر من همین نگرش دلسوزانه سلین اثربخشی زبانش را چندبرابر می‌‏کند و زبانش را آرام و باطمأنینه می‏‌کند.
 
از آنجا که سلین در این اثر خیلی فکت‌ها و اشارات تاریخی دارد؛ آیا می‌توان این اثر را یک مستند تاریخی نامید؟
این داستان پر است از شخصیت‏‌های واقعی از جمله خود سملوایس و همچنین پزشکانی که با اسم اصلی خودشان در داستان حضور دارند. سلین سعی می‏‌کند، تحلیلی از وقایع گذشته ارائه بدهد. در این حالت آشنایی با دیدگاه نویسنده در مورد یک واقعۀ تاریخی، اصلی‌ترین چیزی است که با خواندن کتاب به ما اضافه می‌شود. سلین در ارائه تاریخ حوادث و وقایع وسواس خاصی داشته و سعی کرده تا جایی که شواهد و مستندات در اختیارش اجازه می‏‌دادند، تاریخ‏‌ها را درست ارائه کند. نکته بعدی اینکه سملوایس پیشگام «ضدعفونی کردن» در جهان محسوب می‏‌شود. به عقیده من پیشگامی سملوایس خودش یک فکت تاریخی است و با استناد به همین فکت می‌‏تو‏ان این کتاب را «مستند تاریخی» نامید. اما نباید از این مسأله غافل شد که سلین به اقتضای نویسنده بودنش از تخیل بهره می‏‌برد و صحنه‏‌های جذابی خلق می‏‌کند. مثل ترسیم صحنه‌‏های توهمات بدبینانه سملوایس نسبت به اشیا و افراد و اتفاقاتی که در پایان داستان در سالن تشریح رخ می‏‌دهد و منجر به بستری شدن سملوایس در بیمارستان روان‏پزشکی می‏‌شود.
 
در پشت جلد کتاب آمده است: این کتابی است که یک نابغه، درباره یک نابغه دیگر نوشته است...در این باره بگوئید.
سلین یکی از شاخص‌ترین چهره‌های ادبیات قرن بیستم فرانسه است. او به عقیدۀ خودش با معجونی که از گنجینۀ عظیم واژگانِ عامیانه، آرگو و محاوره‌‏ای ساخته، زبان فرانسه را زنده کرده است. همچنین او احساس و عاطفه عمیقی نسبت به بشر دارد و از تمام مسائل بشری در آثارش حرف می‌‏زند. سلین پیچیدگی‌های روح آدمی را به خوبی با زبان مخصوص به خودش ترسیم می‏‌کند. ما با خواندن این 81 صفحه می‌‏توانیم دغدغه‏‌ها و نگرانی‏‌های سملوایس را درک کنیم. می‏‌توانیم آنچه را که در پس ذهن او می‏‌گذرد حتی اگر با چاشنی تخیلات سلین همراه شده باشد ببینیم. حتی از هم‏‌گسیختگی روحی و روانی سملوایس را چنان با جزئیات و دقیق طراحی می‏‌کند، که هرگز نمی‌توانیم او را در توصیف زندگی و احوالات سملوایس روایتگری صادق ندانیم. او به سادگی چهره زشت مخالفان سملوایس را به تصویر می‏‌کشد و در این راه مضایقه نمی‌‏کند. گویی او هیچ ترسی از از اینکه آینه‏‌ای در برابر مخالفان سملوایس بگذارد و واقعیت آنها را نشان بدهد ندارد. به عقیدۀ من داشتن چنین بی‌باکی‏‌ای در بیان از هم‏گسیختگی روحی سملوایس تنها کار یک نابغه است.

وقتی با ماجراهای زندگی سملوایس آشنا می‏‌شویم و او را از پیشگامان ضدعفونی کردن می‏‌شناسیم، امید و ناامیدی و رنجی را که در مسیر هدفش متحمل شده بود می‏‌بینیم به نابغه بودنش پی می‏‌بریم. تنها نابغه بودن است که امید به ساختن دنیایی جدید و بهتر را در او زنده نگه می‏‌دارد. اصلاً چه چیزی جز نابغه بودن می‏‌تواند قدرت بخش و عامل محرک یک قهرمان برای قهرمان‌بودن و قهرمان‌ماندن باشد؟

                      
 
در ترجمه اثر نویسنده‌ای برجسته و شناخته شده؛ با روحیات اقتدارگریزانه، چه چالش‌هایی پیش روی شما بود؟
خیلی قبل‏ترها جایی خوانده بودم که «هرکس اقتدار را انکار کند و با آن به ستیز برخیزد، آنارشیست است.» اگر بتوان سلین را آنارشیست دانست و بخواهیم به دنبال روح آنارشیست او در کتاب «دکتر سملوایس» بگردیم شاید بتوان تمام تلاش‌‏هایی که در برابر اقتدارگرایی مخالف سرسختش یعنی «کلین» داشت را ناشی از روح اقتدارگریز او دانست که منجر به فعالیت‏‌های داوطلبان‌ه‏اش برای نجات مادران جوان شد.

او در مقابل مرگ مادران جوان احساس مسئولیت می‏‌کند و در مقابل دشمنان و مخالفانش موضع محکمی می‏‌گیرد. اما متأسفانه با دانش پزشکی آن زمان موفق به اثبات حرفش نمی‏‌شود و این برای سملوایس تبدیل به یک شکست‏ غیرقابل جبران و بزرگ می‏‌شود. همین مسأله چالش بزرگ من در ترجمۀ کتاب بود. همراهی با ناکامی و شکست پزشک پیشگامی که کشف بزرگش را به‏ سادگی در اختیار دیگران می‌‏گذارد اما مورد توجه قرار نمی‏‌گیرد. کشفی که در روزگار امروز ما یعنی در همه‏‌گیری ویروس کرونا وسیله نجات جان ما انسان‏‌ها شده و با همین روش ساده می‌‏توانیم جانمان را سالم نگه داریم مورد رد و انکار مخالفان سملوایس قرار می‌‏گیرد! چطور می‏‌شود مخالفانش را از دل تاریخ بیرون کشید و به آنها احوال دنیای مدرن‏مان را نشان داد و بهشان التماس کرد که لطفاً سملوایس را جدی بگیرید؟!

اما این تنها چالش کار ترجمۀ «دکتر سملوایس» نبود. چالش شیرینی که داشتم کلنجار رفتن با متن رسالۀ یک نویسندۀ قرن بیستمی بود که زبان مختص به خودش را دارد و مدام در حال رفت و آمد میان جدال‏‌های ذهنی و روحی یک پزشک پیشرو است. ترجمۀ «دکتر سملوایس» دومین همکاری من با نشر نون بود که بعد از کتاب «مردی که می‏خواست خوشبخت باشد» اثر لوران گونل آن را ترجمه کردم. «دکتر سملوایس» تجربۀ ارزنده‌‏ای بود که قطعاً به عنوان یک کار شاخص در رزومه کاری من به عنوان مترجم خواهد ماند.
 
کتاب «دکتر سِملوایس» در چاپ اول(1399) با 1500نسخه از سوی نشر نون منتشر شده است. این کتاب 88 صفحه دارد و قیمت آن20000تومان است.