به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، یکی از چالش‌های جدی صنعت نشر در دوران کرونا تعطیلی‌ها و کاهش تعداد مراجعه‌کنندگان به کتاب‌فروشی‌ها بود. در این شرایط؛ بعضی از فروشگاه‌ها با هوشمندی از فضای مجازی برای فروش کتاب‌های خود بهره‌ گرفتند اما برخی که زیرساخت‌های لازم را فراهم نکرده بودند، در رکود کاری شدیدی گرفتار شدند.
 
در این دوران اقبال مردم از کتاب‌های الکترونیک رشد نسبتا خوبی داشت و از سوی دیگر فروشگاه‌های آنلاین کتاب توانستند کتاب‌های زیادی را به دست مخاطبان و علاقه‌مندان این حوزه برسانند و در این میان؛ برخی از آن‌ها کتاب‌ها را با تخفیف‌های بالا به دست مخاطبان می‌رسانند و این مساله، گلایه‌های کتاب‌فروشان را به‌همراه داشته‌اشت.
 
به‌نظر می‌رسد نیاز به یک سامانه فروش آنلاین جامع و کامل که ناشران و کتاب‌فروشان را در دل خود جای بدهد، یکی از خلا‌ءهای جدی این‌روزهای صنعت نشر کشور است؛ سامانه‌ای که کتاب‌فروش در صدر آن قرار گیرد و تامین کتاب مخاطب بر عهده او باشد. این موضوع بهانه‌ای شد تا با حسن احمدی، دبیر انجمن ناشران الکترونیک در این‌باره صحبت کنیم و راهکارهای پیشنهادی او را با توجه به استمرار شرایط کرونایی و ضرورت پیش‌بینی راهکارهای جدی در این بخش جست‌وجو کنیم.
 
شیوع ویروس کرونا در کشور، بسیاری از رویه‌های و مناسبات را به‌چالش کشید و صنعت نشر نیز در این میانه، بی‌بهره‌ نماند. اهالی نشر با این وضعیت، مواجهه‌های متفاوتی داشتند و استفاده از ظرفیت‌های فضای مجازی، عمده‌ترین راهکارها بود. استفاده از امکانات برخط را از سوی اهالی نشر، چطور ارزیابی می‌کنید؟
مجموعه‌هایی که در فضای مجازی دارای پلتفرم بودند در دوره کرونا رشد کردند، زیرا آمادگی پذیرایی این موضوع را داشتند اما مجموعه‌هایی که از پلتفرم بهره‌مند نبودند و نتوانسته بودند به فضای مجازی راه پیدا کنند، از دور خارج شدند. مساله اینجا است که کرونا به اقتصاد خانواده‌ها لطمه وارد کرده است و وقتی اقتصاد خانواده لطمه می‌خورد، اولین چیزی که از سبد کالای خانواده خارج می‌شود، کالای فرهنگی است که کتاب هم در زمره آن‌ها قرار می‌گیرد.
 
برخی آمارها نشانگر این است که استقبال از کتاب‌های الکترونیک در کشور ما رشد زیاد داشته است.
بله؛ با همه این اوصاف پلتفرم‌هایی که در حوزه کتاب الکترونیک کار کردند در این دوره از موفق‌ترین مجموعه‌ها بودند و حتی فروششان از فروش کتاب‌های کاغذی هم بیشتر بوده است. این تجربه به ما نشان می‌دهد که حوزه کتاب باید خود را با این موضوع مطابقت بدهد و به‌صورت جدی به نشر الکترونیک وارد شده و بخش بزرگی از عرضه کتاب‌های خود را از حالت سنتی و چاپی به سمت تولید کتاب الکترونیک ببرد. این کتاب‌ها با استقبال مردم روبه‌رو می‌شود و اگرچه کرونا در اقتصاد جهانی هم تاثیر گذاشته است اما نگاهی به آمار فروش سایت آمازون نشان می‌دهد که این پلتفرم تعداد قابل توجهی کتاب الکترونیک در این دوران فروخته است و این موضوع بیانگر این است که مردم در دوران کرونا به سمت فضای مجازی می‌روند و از کتاب‌های الکترونیک استقبال می‌کنند. از آنجایی که سطوح می‌توانند حامل ویروس کرونا باشند، بسیاری از مردم ترجیح می‌دهند کتاب خریداری نکنند زیرا نگران هستند که این ویروس از طریق کتاب منتقل شود اما واقعیت این است که کتاب الکترونیک این نگرانی و دغدغه را ندارد. بنظرم در این شرایط ناشران باید به فکر خودشان باشند و به سمت نشر الکترونیک حرکت کنند و از این فضای جدید بهره ببرند و قطعا با آثار موفقی در کشور روبرو خواهند شد.
 
این‌روزها جمع زیادی از ناشران به فضای مجازی ورود پیدا کرده‌اند و فروش کتاب‌های خود را در بستر وب انجام می‌دهند، شما حضور ناشران را در فضای مجازی چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در این زمینه باید بگویم که اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران یا سایر انجمن‌های حوزه نشر موظف بودند که این خدمات را سامان‌ بدهند، زیرا کتابفروش به فکر حفظ بقا و حیات کتابفروشی خود است و ناشر نیز به فکر فروش کتاب‌هایی است که چاپ کرده است و از هر فضایی برای عرضه آثار خود استفاده می‌کنند. اما این وظیفه ذاتی اتحادیه بوده است که در شرایط بحرانی این‌چنینی مثل کرونا چابکی لازم را داشته باشد و با هوشمندی این موضوع را مدیریت کند. به نظر من اتحادیه نتوانست توانمندی لازم را از خودش نشان بدهد و به این حوزه سر و سامان بدهد. از طرف دیگر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز نتوانسته است در این زمینه حرکت جدی کند و اگرچه حمایت‌هایی شده است اما این حمایت‌ها در برابر ضربه‌هایی که به بدنه نشر و آثار کتاب و کتابخوانی ناچیز بوده است و معتقدم که فعالان بخش خصوصی و دولتی حوزه کتاب به صورت جدی باید یک فکر اساسی برای این موضوع کنند زیرا تبعات و نتایج این ضربه‌ها بعدها مشخص خواهد شد.
 
پیشنهاد شما برای راهکارهایی که در این زمینه می‌توان به اتحادیه یا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی داد چیست؟
مردم در گذشته برای خریداری کتاب یا به نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران می‌رفتند یا به کتابفروشی‌ها اما شعار اصلی در دوره کرونا این است که از منزل خارج نشویم الان باید مهندسی معکوس کنیم یعنی هر کالای فرهنگی از جمله کتاب را با شگردهای مختلف به داخل منازل ارسال کنیم. این موضوع را می‌توان از طریق پلتفرم‌ها و سامانه‌های خرید و فروش کالاهای مختلف می‌توان انجام داد. به عنوان مثال  اتحادیه و مجموعه کتابفروشی‌ها برای اینکه ضربه‌ نخورند برنامه‌ریزی کنند و اسامی کتابفروشی‌های هر محل را بر روی پلتفرم‌ها بدهند و اگر فردی به کتابی نیاز داشت با اتصال به درگاه کتابفروشی بتواند کتاب مورد نیاز خود را خریداری کند. با این کار هم کتابفروشی جایگاه خود را دارد و هم خریدار می‌تواند کتاب خود را با صرف کمترین زمان و کمترین هزینه از نزدیک‌ترین کتابفروشی محله خود دریافت کند.
 
در این بخش اقداماتی هم انجام شده است. مثل همین نمایشگاه مجازی کتاب که قرار است بهمن ماه برگزار شود، در این زمینه چه نظری دارید؟
ببینید؛ اگر قرار است یک نمایشگاه یا سایتی برای فروش کتاب‌ها داشته باشیم نباید نمایشگاه موقت باشد؛ بلکه باید دایمی باشد. اگر هم قرار است یارانه‌ای به مخاطبان و مردم داده شود می‌توان در دل مناطق و فروشگاه‌ها تقسیم کنیم تا هر فردی قصد سفارش داشت از کتاب‌فروشی محله خود با خرید کتاب از آن بهره‌مند شود. این کار به راحتی قابل مدیریت است و با گسترش اینترنت و توسعه پلتفرم‌ها قابل اجرا است.
 
به‌نظر کار سختی است. چگونه می‌توان این موضوع را مدیریت کرد؟
در شرایط کنونی هم زیرساخت و هم پلتفرم‌های مربوطه وجود دارد و امکان دریافت و پرداخت وجه نیز مهیا است و طبیعتا می‌توان با اجرای جشنواره‌های فصلی مختلف مردم را به سمت خرید کتاب از این سامانه‌ها با تخفیف تشویق و ترغیب کرد و از سوی دیگر فعالان حوزه نشر را نیز به صورت مستقیم از مزایای آن بهره‌مند کرد. در این زمینه اپلیکیشن‌های بسیار متعددی بر روی گوشی تلفن همراه مردم نصب شده است که اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌توانند در تعامل با مدیران این برنامه‌ها لینک کتاب‌فروشی‌ها را نیز به راحتی بر روی این اپلیکیشن‌ها قرار دهد تا مردم در کنار خرید مایحتاج روزانه خود یا غذا بتوانند کتاب هم از این مجموعه پلتفرم‌ها خریداری کنند. اما استقبالی از چنین موضوعاتی نمی‌شود در حالی که ظرفیت‌های بسیار خوبی در این زمینه وجود دارد.
 
و به‌نظر شما چه نهاد یا مجموعه‌ای باید برای این موضوع پیشقدم شود؟
بنظر من اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران و انجمن‌های مرتبط با حوزه کتاب باید متولی این حوزه باشند و قدم جلو بگذارند و دولت وارد نشود. زیرا دولت در حال تغییر است و کار با چالش‌های جدی روبه‌رو می‌شود در حالی که اتحادیه به عنوان یک تشکل صنفی به راحتی می‌تواند با پلتفرم‌های مختلف قرارداد ببندد و کار برای توزیع کتاب در سطح کشور آغاز شود. در این زمینه امیدوارم از مجموعه اتحادیه و سایر فعالان حوزه نشر دست‌به‌دست هم بدهند و متحدانه کار را جلو ببرند زیرا گاهی کارها انفرادی انجام می‌شود که نتیجه نمی‌دهد باید با همت عالی همه صنف پشت هم قرار گیرند تا به نتیجه برسند.