خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در اردبیل_ مریم رضائی: اواخر بهمن ماه سال 1398 که به اذعان رسمی مقامات ذی‌ربط، همه‌گیری ویروس کرونا در ایران آغاز شد، زندگی عمومی تحت تأثیر قرار گرفت؛ ارگان‌های آموزشی و فرهنگی همچون مدارس، مراکز آموزش عالی و کتابخانه‌های عمومی که به سبب ماهیت کاری، تراکم و تماس جمعیت انسانی در آنها بیشتر به نظر می‌رسید از نخستین دستگاه‌هایی بودند که بنا بر توصیه اکید ستاد پیشگیری از شیوع کرونا تعطیل شدند. در چنین شرایطی که رسانه‌ها و  افکار عمومی منتظر واکنش و اقدام مناسب دستگاه‌های مربوط بودند، آموزش و پرورش مدرسه تلویزیونی را راه انداخت و برخی اساتید دانشگاهی نیز به مدد پیام‌رسان‌ها کلاس مجازی برگزار کردند.

کتابخانه‌های عمومی نیز از روزهای نخست تعطیلیِ خدمات حضوری، برنامه‌های ویژه‌ای را برای این دوران تعریف کردند؛ از جمله اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان اردبیل ضمن پررنگ کردن حضور مجازی در صفحات اینستاگرام منسوب به خود و معرفی کتاب و ارائه پاره‌گفتارهایی از کتب برگزیده، به راه‌اندازی پویش #در_خانه_بمانیم و کتاب بخوانیم و #در_خانه_بمانیم_ و #نقاشی_کنیم مبادرت ورزید و البته به سرعت نیز مورد توجه مخاطبان قرار گرفت. به همین بهانه با پروانه رضا قلیزاده، مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان اردبیل گفت‌وگویی ترتیب دادیم که ماحصل آن را در ادامه می‌خوانید.
 
با کرونا چه می‌کنید؟
مثل همه شهروندان، سعی می‌کنیم به توصیه‌های بهداشتی متخصصان و مراجع ذی‌ربط عمل کنیم؛ در خانه بمانیم... و البته کتاب هم بخوانیم!
 
تصمیم تعطیلی کتابخانه‌های عمومی چطور گرفته شد؟
نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در نخستین واکنش سریع به شیوع کرونا، ادارات کل استان‌ها را تابع تصمیمات استانداری‌ها اعلام کرد؛ از این رو با تعطیلی مراکز آموزشی و فرهنگی، کتابخانه‌های عمومی نیز تعطیل شدند و فقط واحدهای ستادی با رعایت دقیق دستورالعمل‌های ستاد پیشگیری از شیوع کرونا مبنی بر شیفت‌بندی کارکنان، رعایت فاصله، شست‌وشو و ضدعفونی مستمر و... تا روز آخر، دایر و مشغول انجام وظایف بودند که فعالیت‌های فرهنگی در فضای مجازی، راه‌اندازی پویش‌ها و دیگر اموری که این روزها شاهد انعکاس اجتماعی آن هستیم، حاصل آن تلاش‌ها است.
 
چه تمهیداتی برای این دوران اندیشیده شد؟
ابتدا تصمیم داشتیم به صورت تلفنی پذیرش کرده و کتاب‌های درخواستی اعضا را به منازل ایشان ارسال کنیم؛ تمهیدات لازم هم اندیشیده شد و امکانات فراهم بود اما به دلایل بهداشتی و به سبب اینکه اطلاعات کافی از چگونگی تکثیر ویروس در دسترس نبود و بیم انتقال آن از طریق اوراق کاغذی  می‌رفت، این طرح را از دستور کار خارج کردیم؛ از آنجا که دنیای امروز، عصر اطلاعات و ارتباطات است و فضای مجازی شکل زندگی اجتماعی و زیست عمومی بشر را تحت تأثیر قرار داده است، این موضوع تا حدی اهمیت دارد که از سوی مقام معظم رهبری نیز در بیانیه گام دوم انقلاب مورد تأکید قرار گرفته است؛ به این ترتیب به این نتیجه رسیدیم که ارائه خدمات کتابخانه‌ای در دوره‌هایی که با بحران روبه‌رو هستیم و امکان خدمت‌رسانی حضوری فراهم نیست، می‌تواند مجازی باشد.
 
آیا زیرساخت‌های لازم را برای چنین مواقعی داریم؟
اگر منظور کتاب‌های الکترونیکی باشد، از سوی ارگان‌هایی نظیر کتابخانه ملّی تدارک دیده شده و فراتر از بُعد جغرافیایی برای همه استان‌ها قابل دسترسی است. حُسن کتابخانه الکترونیکی این است که نیازی به راه‌اندازی در همه استان‌ها نیست و ایجاد یک مرکز برای سراسر کشور کفایت می‌کند. در کنار این، فعالیت‌های صفحات اینستاگرام اداره کل کتابخانه‌های عمومی و کتابخانه مرکزی استان در معرفی کتاب‌ها و برنامه‌ها را داریم که در همین راستا استان اردبیل پیشگام راه‌اندازی پویش‌های #در_خانه_بمانیم_و_کتاب_بخوانیم و #در_خانه_بمانیم_و_نقاشی_کنیم هم بود و خوشبختانه با پوشش ویژه صداوسیمای مرکز استان استقبال چشمگیر شهروندان را در پی داشت و از سوی استان‌های دیگر نیز این طرح اقتباس شد.
 
در مورد این دو پویش بیشتر توضیح دهید.
در روزهای نخست تعطیلی کتابخانه‌های عمومی، با تشکیل کارگروه‌های کارشناسی در اداره کل، به بررسی شیوه‌های ارائه خدمات و قالب‌های آن پرداختیم. از سویی، طی جلسه‌ای با حضور مدیرکل، معاونان و مدیران صداوسیمای مرکز استان و کارشناسان اداره کل کتابخانه‌های عمومی به فکر راه‌اندازی پویش‌های کتابخوانی با پوشش همه رده‌های سنی افتادیم که حاصل آن دو پویش #در_خانه_بمانیم_و_کتاب_بخوانیم و #در_خانه_بمانیم_و_نقاشی_کنیم شد. در پویش نخست، شهروندان، هر کتابی را که در منزل و در دسترس دارند، در قالب یک فایل ویدئویی 1 دقیقه‌ای برای عموم معرفی می‌کنند و در پویش دوم، مخاطبان کودک و نوجوان، در دوران خانه‌نشینی، نقاشی می‌کشند. فایل‌ها و تصاویر توسط پیام‌رسان‌های مجازی به دست ما می‌رسد و روزانه، ضمن نمایش و اشتراک‌گذاری فایل‌های ویدئویی و تصاویر نقاشی در اینستاگرام و تلویزیون، به قید قرعه به دو فایل ویدئویی و یک نقاشی، لوح تقدیر و جوایز نقدی از سوی اداره کل کتابخانه‌های عمومی اهدا می‌شود.
 
استقبال را چطور دیدید؟
شهروندان استقبال چشمگیری از این پویش‌ها داشتند؛ هرچند، آمار دقیق را باید پس از پایان موعد مشارکت اعلام کنم اما تاکنون نیز می‌توان اهتمام عمومی به این پویش‌ها را کم‌نظیر توصیف کرد. کتاب‌خوان‌های اردبیلی ثابت کردند که با عمل به توصیه‌های مراجع ذی‌ربط، ماندن در خانه، اشتغال به کتابخوانی و سفر به دنیای شگرف کتاب‌ها، از هر فرصتی برای کسب دانایی و بالا بردن سرانه مطالعه استفاده می‌کنند. به عبارت دیگر، هیچ شرایط حاد و خاصی نمی‌تواند مانع کتابخوانی شود. ما نیز بنا بر رسالت خویش، سعی کردیم با راه‌اندازی پویش‌ها و ارائه خدمات در فضای مجازی، تحقق خواسته‌های آنها را تسهیل کنیم.
 
آیا فعالیت‌های مجازی کتابخانه‌های عمومی ادامه خواهد داشت؟
با تجربه خوبی که از راه‌اندازی این دو پویش داشتیم، قصد داریم دهمین دوره جشنواره کتابخوانی رضوی را نیز به شکل مجازی برگزار کنیم. برای این کار منابع مورد نظر جشنواره از سوی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور برای همه گروه‌های سنّی، به صورت الکترونیکی، آماده شده در اختیار شهروندان قرار خواهد گرفت و جزئیات مربوطه به زودی اطلاع‌رسانی خواهد شد که امیدواریم پایان پویش‌های کتابخوانی در حال انجام، مقارن با آغاز برگزاری الکترونیکی جشنواره کتابخوانی رضوی باشد و شهروندان عزیز به همان میزان کمّی و کیفی و بلکه بهتر و افزون‌تر در این جشنواره شرکت کنند. 
 
این روزها پیشنهاد کتاب در بین کتابخوان‌ها بیشتر شده است؛ شما چه کتاب‌هایی را پیشنهاد می‌کنید؟
نویسندگان بومی استان اردبیل در سال‌های اخیر کتب ارزشمندی منتشر کرده‌اند که برخی نیز موفق به کسب جوایز ملّی شده‌اند. توصیه می‌کنم همه اردبیلی‌ها برای حمایت بیشتر از این عزیزان، خواندن کتاب‌های نویسندگان بومی را در اولویت قرار دهند.
 
و سخن آخر؟
به امید ریشه‌کن شدن این همه‌گیری، بازگشت به روال طبیعی و البته بازگشایی دوباره کتابخانه‌های عمومی، ارائه خدمات و مراجعه روزانه شهروندان عزیز.