به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، محمد شمس لنگرودی روزهای پرکاری را پشت سر گذشته است و با چند کتاب جدید در سی‌ودومین نمایشگاه کتاب تهران حضور پیدا کرد. یکی از آثار جدید او کتاب «شعر دوره بازگشت»، است که در آن شعر دوره‌های افشاریه، زندیه و قاجاریه بررسی شده است.

«شعر دوره بازگشت» که به «مکتب بازگشت» شهرت دارد به قول نیما یوشیج محصول «عجز تاریخی» در دوره‌ای از فرهنگ و هنر ایران بود که از زوال صفویه تا برآمدن مشروطیت را در برمی‌گیرد. در کتاب‌های متعدد تاریخی از این دوره سخن به فراوانی رفته است. یکی از تفاوت‌های عمده کتاب حاضر با سایر نوشته‌ها، چگونگی شکل‌گیری شعر دوره بازگشت، طی سه دوره – افشاریه، زندیه و قاجاریه- در این کتاب است. دوره بازگشت دوره‌ای بود که به قول ادوارد براون از آرتور رمبو، قاآنی را به ما تحویل داد.
 
 
این کتاب از نه فصل به نام‌های «مقدمات بازگشت»، «باز پیدایی شاعران وقوعی»، «ظهور کریم‌خان زند و انجمن‌ وقوعی-بازگشتی اول»، «شعر دوره‌ی بازگشت»، «انجمن اول بازگشت»، «انجمن دوم بازگشت»، «انجمن سوم بازگشت»،‌ «تثبیت و رواج دوره‌ی بازگشت»، «آخرین شاعران بازگشتی عصر قاجار» و «شعر ضد بازگشتی: شعر عوام» تشکیل شده است.
 
در فصل نخست این کتاب به کلیات دوره بازگشت شامل زمینه تاریخی (زوال در صفویه) و زمینه‌های شعری (بقایای مکتب وقوع) پرداخته شده است. همچنین در این فصل درباره مکتب وقوع شامل وحشی بافقی، ضمیری اصفهانی و نظیری نیشابوری مطالبی آماده است.

در فصل دوم این کتاب در دو بخش به بازپیدایی شاعران وقوعی در زمینه‌های تاریخی و زمینه‌های روحی پرداخته شده است.  

در فصل سوم این کتاب می‌خوانیم: «دولت کریمخانی دل شاعران را روشن کرد. هنرمندانی که تا امروز در گوشه و کنار مملکت پراکنده بودند به جنب‌وجوش افتادند و تعداد کثیری از شعرا و نقاشان بی‌پول و تهیدست به امید دریافت مستمری راهی دربار وکیل شدند.» فصل چهارم این کتاب به شعر دوره بازگشت می‌پردازد و شامل دو بخش «کلیات» و «اصول شعر بازگشت»‌ است.
 
شمس لنگرودی در فصل پنجم این کتاب در دو بخش به مطرح‌ترین شاعران انجمن اول و تعطیلی انجمن اول پرداخته شده است. در بخش مطرح‌ترین شاعران انجمن اول به مشتاق اصفهانی، هاتف اصفهانی، صباحی بیدگلی و آذر بیگدلی اشاره شده است. به همین روال در فصل ششم کتاب نیز شاهد پرداختن به نشاط اصفهانی و دلایل تعطیلی انجمن دوم هستیم.
 
فصل هفتم این کتاب در دو بخش «فتحعلی شاه قاجار متخلص به خاقان» و «انجمن ادبی خاقان»‌ به انجمن سوم بازگشت اختصاص دارد. در بخش نخست این فصل به فتحعلی خان صبا، سحاب و مجمر اصفهانی پرداخته شده است. فصل هشتم این کتاب شامل دو بخش «اوضاع ایران پس از خاقان» در دوره‌های محمدشاه، ناصرالدین شاه و امیرکبیر و «آخرین شاعران بازگشتی عصر قاجار» شامل قائم مقام فراهانی، شعر قایم مقام، وصال شیرازی، یغمای جندقی، فروغ بسطامی، فتح‌الله خان شیبانی، قا‌آنی، سروش اصفهانی، محمود خان ملک‌الشعریای صبا و شاطر عباس صبوحی است.
 
در بخشی از فصل نهم این کتاب نیز می‌خوانیم: «شعر بازگشت شعر خواص بود: شعر خواص وابسته به دربار. شعری بود که به هیچ وجه نشان دهنده و تاباننده‌ی وضع زندگی عمومی – و حتی زندگی خصوصی درباری- نبود؛ و این مطلی است که پیش‌تر بدان پرداخته‌ایم. گفتیم که سبک‌های خراسانی و آذربایجانی و عراقی و هندی اگرچه مشخصا به واقعیات زندگی عمومی مردم نمی‌پرداختند ولی در مجموع بیانگر و بازتاب‌دهنده زندگی روزگارشان – دست‌کم زندگی بخشی از جامعه- بودند، حال آنکه شعر بازگشتی حتی نماینده‌ی وضع حال خواص نیز نبود.»

کتاب «شعر دوره بازگشت» اثر محمد شمس لنگرودی در 438 صفحه، شمارگان 500 نسخه، به بهای 50هزارتومان از سوی موسسه انتشارات نگاه راهی بازار نشر شده است.