به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نشست نقد و بررسی «سیاست‌های نظارتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در حوزه کتاب» با حضور کامبیز نوروزی، کارشناس حقوقی؛ مجید صیادی، کارشناس نشر و نیایش سرامی، کارشناس مدیریت در تالار شهید آوینی سرای اهل قلم سی‌و‌دومین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد.
نوروزی در این نشست با اشاره به باور غالب درباره کالا‌های فرهنگی از سوی نهاد‌های دولتی در ایران بیان کرد: تصور بر این است که میتوان بر باور‌های مردم سلطه داشت؛ این تصور موجب ایجاد جریان ممیزی و یا همان سانسور شده است. در‌حالی‌که تسلط بر جهان باور و اندیشه امکان‌پذیر نیست.
وی افزود: مشکل از زمانی آغاز می‌شود که ساختار قدرت تلاش می‌کند بر همه کالا‌های فرهنگی ممیزی را اعمال کند. تاکید دارم که نظام‌مند شدن ممیزی امر نا‌ممکنی است، چراکه جهان احساس و اندیشه به شدت شخصی است. ممیزی؛ قابل‌قانون‌گذاری نیست.
نوروزی ادامه داد: از نظر قانون تفتیش عقاید ممنوع است، بنابراین نمی‌توان افراد را برای داشتن عقیده‌‌ای ماخذه کرد اما سانسور بر خلاف این اصل است. قانون اساسی نیز اصل را بر آزادی بیان گذاشته است.
این کارشناس مسائل حقوقی با تاکید بر ایجاد مشکل برای قانون‌گذار در شرایط غیر‌قانونی بودن سانسور گفت: وقتی سوژه درست شناخته نشود، قانون‌گذاری درباره آن با ایراد همراه خواهد بود. گرایش ساختار قانونی ایران به سانسور که می‌داند غیر‌قانونی است، موجب شده مصوبات را طوری بنویسند که هزاران مشکل پیدا کند.
وی با اشاره به وجود ابهام در برخی عبارات در حوزه کتاب افزود: باید پرسید واژه «ارزشمند» در عبارت حمایت از آثار مکتوب ارزشمند به چه معناست! و یا ترویج اباحه‌گری چه معنایی دارد؟ واژگان حقوقی باید کاملا روشن باشد تا مخاطب متوجه معنای دقیق آن بشود در‌غیر این صورت شاهد ایجاد اختلال در زندگی مردم خواهیم بود. به‌عنوان مثال ناشران از نتیجه بررسی کتاب‌‌هایشان از سوی بر‌س‌ها مطمئن نیستند.
این کارشناس حوزه نشر کتاب با تاکید بر تاثیر پیشرفت فناوری‌های نوین در حوزه ارتباطات و رسانه‌های جمعی ادامه داد: در عصر ارتباطات نوع نگاه فعلی به حوزه کتاب و نشر کارکرد خود را از دست داده است. پیشرفت لحظه‌به‌لحظه فناوری‌های حوزه رسانه، موجب شده تا قوانین فعلی بلاموضوع و بلااثر شود.
وی بیان کرد: وقتی ناشر کتاب را به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تسلیم می‌کند، معلوم نیست که چه کسی و به چه شیوه‌ای کتاب بررسی می‌شود. بنابراین شاهد الگوی رفتاری توام با نگرانی هستیم.
این کارشناس گفت: ساختار قدرت یک‌سری اعتقاداتی دارد که می‌خواهد از آنها نگهداری کند؛ علاوه‌براین یک حساسیت تاریخی درباره کتاب وجود دارد. به‌عنوان مثال در شرایطی که شمارگان کتاب به 500 نسخه رسیده است، حساسیت درباره این کالای فرهنگی از سینما بیشتر است.
وی تاکید کرد: بررسی این وضعیت از منظر روان‌شناسی سیاسی و روان‌شناسی تاریخی به نظر می‌‌رسد یک فوبیا درباره کتاب وجود دارد.
نوروزی با تاکید بر لزوم گفتوگو درباره جریان ممیزی در حوزه کتاب بیان کرد: باید بین قوا درباره ممیزی گفتوگو شکل بگیرد.
صیادی در ادامه این نشست گفت: وقتی از سیاست‌های نظارتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در حوزه نشر بحث می‌شود باید توجه داشت که این جریان سلیقه‌ای، غیرمطمئن و ادامه‌‌دار است.
وی افزود: برخورد سلیقه‌ای به این معناست که کتاب دارای مجوز بعد از تغییر گروه بَرِس، لغو مجوز می‌شود و یا به‌عکس. در نتیجه ناشران از دوام احکام صادره اطمینان ندارند. گاهی کتاب‌های دارای مجوز اجازه عرضه در نمایشگاه را پیدا نمی‌کنند و یا حتی از کتابخانه‌های عمومی جمع‌آوری می‌شود.
صیادی تاکید کرد: البته ناشری که کتاب دارای مجوزش اجازه عرضه در نمایشگاه را پیدا نکرده، می‌تواند مطالبه خسارت کند.
این کارشناس حوزه نشر درباره دلایل تداوم بحث و بررسی موضوع ممیزی بیان کرد: مهم‌ترین مساله، جهش در حوزه تکنولوژی، اتفاقات جدید در وضعیت ناشران، مخاطبان، بازار و ظهور رقبای جدید در عرصه نشر کتاب است. همه این مسائل موجب می‌شود تا بحث درباره ممیزی ادامه پیدا کند و همچنان ضرورت داشته باشد.
صیادی ادامه داد: از زاویه اقتصادی، اجتماعی، اخلاقی، فرهنگی و حتی بین‌رشته‌ای میتوان به مییز نگاه کرد.
وی با تاکید بر اهمیت کتاب به‌عنوان حامل اندیشه و ایده انسانی گفت: هنوز برای کتاب جایگزینی تعریف و ارائه نشده است. از سوی دیگر سایر رسانه‌ها از‌جمله تئاتر، سینما و یا موسیقی از کتاب تاثیر می‌گیرند. بنابراین وقتی در انتشار این حامل اختلال ایجاد می‌شود، مخاطب احساس می‌کند جنس دست دوم به دستش رسیده است.
وی افزود: با ایجاد اختلال در انتشار کتاب، مصرف‌کننده تصور می‌کند، افراد دیگری، در تولید کتاب اثر‌گذار بوده‌اند در نتیجه به حلقه‌‌های مختلف نشر از‌جمله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ناشر و دیگر گروه‌ها بی‌اعتماد می‌شوند.
صیادی در تشریح دیگر آثار ایجاد اختلال در تولید کتاب بیان کرد: ظهور پدیده قاچاق کتاب و سوء استفاده‌گران یکی دیگر از آثار منفی ایجاد اختلال در جریان تولید کتاب است. ناشران از این جریان تاثیر می‌گیرند و قبل از انتشار کتاب از آنچه قرار است تولید شود اطمینان ندارند. در این شرایط میتوان دنبال تربیت ناشر و یا نویسنده و مترجم حرفه‌ای بود!؟
وی با بیان این مطلب که قوانین نظارتی فعلی مفید نیست، تاکید کرد: سیاست‌های فعلی در حوزه نظارت، ناشران را به نقطه صفر فعالیت حرفه‌ای می‌رساند. در نتیجه نهاد‌های نظارتی نباید انتظار داشته باشند آنچه که آنها می‌گویند را مخاطب بخواند.
صیادی با اشاره به برخی برداشت‌ها درباره ممیزی مبنی بر اینکه این جریان ضامن حفظ اخلاق در جامعه است گفت: نمی‌توان به بهانه امر اخلاقی، رفتار غیر‌اخلاقی داشت. ممیزی نه‌تنها اخلاقی نیست بلکه در شرایط فعلی ممکن و آرمانی هم نیست. تاکید دارم بذر خوب در زمین آهکی رشد نمی‌کند.
وی با انتقاد از بی‌تفاوتی نهاد‌های قانون‌گذار و مجری درباره تدوین لایحه و طرح طی 4 دهه گذشته گفت: آیا قوه قضائیه نمی‌توانست به دادنامه‌ها رسیدگی کند؟
سی‌و‌دومین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران تا 14 اردیبهشت‌ماه در مصلی بزرگ امام خمینی برپاست.
یکشنبه ۸ اردیبهشت ۱۳۹۸ - ۱۱:۳۸
نظر شما