به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در قم، سیدمحمدرضا فرزند سیدمحمدباقر موسوی گلپایگانی در سال 1316 قمری در «گوگد» گلپایگان دیده به جان گشود. پس از چندی جهت فراگیری علوم اسلامی به اراك عزیمت کرد و از محضر آیت‌الله شیخ عبدالكریم حائری بهره جست. پس از تأسیس حوزه علمیه قم، به این شهر مهاجرت کرد و بعد از درگذشت آیت‌الله حائری، به تدریس خارج فقه و اصول پرداخت.
وی از آغاز نهضت 15 خرداد 1342 تا پیروزی انقلاب اسلامی همراه امام خمینی (ره) بوده و از پشتیبانان ایشان محسوب میشد و پس از رحلت امام خمینی (ره) هم از بزرگترین مراجع تقلید شیعیان به حساب میآمد.
حضرت آیت‌الله گلپایگانی بیش از هفتاد و پنج سال بر مسند تدریس تكیه زد و شاگردان بیشماری را به جامعه اسلامی عرضه کرد. حضرات آیات مرتضی حائری یزدی، عبدالرحیم ربانی شیرازی، مرتضی مطهری، اکبر هاشمی رفسنجانی، محمدعلی قاضی طباطبایى، سیداسدالله مدنی، محسن قرائتی، محمد مفتح، سیدمحمد بهشتی، علی مشكینی، ناصر مكارم شیرازی، جعفر سبحانی، لطف‌الله صافی گلپایگانی، احمد جنتی و دهها تن دیگر از علما و فضلای حوزه، از جمله شاگردان این مرجع بزرگوار تقلید هستند.
آیت‌الله العظمی گلپایگانى در مدتی که زعامت حوزه علمیه قم را بر عهده داشت، کارهاى ارزشمند فراوانى را انجام داد. از جمله آثار و خدمات اجتماعى وی مى‌توان به این موارد اشاره کرد: تاسیس مراکز درمانی و بهداشتی از جمله بیمارستان آیت الله گلپایگانی در شهر قم، مدرسه و کتابخانه آیت‌الله گلپایگانی، اولین مدرسه علوم دینی به سبك جدید، تأسیس دارالقرآن‌الکریم، اولین موسسه بزرگ قرآنی در قم، اولین فهرست بزرگ فقهی و حدیثی بااستفاده از دانش و اختراعات جدید بشری و تاسیس و ساخت صدها مدرسه، مسجد، موسسه دینی در كشور و خارج ازكشور.
این خورشید فقاهت سرانجام پس از عمری مجاهدت در راه علم و تقوا و مبارزه خستگی ناپذیر با مظاهر ظلم و نفاق دستگاه پهلوی و دفاع از حریم مرجعیت و کیان حوزه‌های علمیه، بعد از 70 سال تدریس در حوزه علمیه و 98 سال زندگى پربار و بابرکت در عصر پنج‌شنبه 24 جمادى‌الثانى 1414 ق، برابر با 18 آذرماه 1372 ش، در بیمارستان شهید رجایى تهران دعوت حق را لبیک گفته و چهره در نقاب خاک کشید و در جوار حرم مقدس حضرت معصومه (س) به خاک سپرده شد.
از آیت‌الله گلپایگانی حدود چهل عنوان کتاب منتشر شده است. برخی از این کتاب‌ها نوشته خود او و برخی دیگر حاصل درس‌های وی است که توسط شاگردان نوشته شده است. نرم‌افزار مجموعه آثار آیت‌الله سیدمحمدرضا گلپایگانی به دو زبان فارسی و عربی در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی منتشر شده است که آثار به‌جای مانده از او را در موضوعات فقه، قواعد فقهی، فقه استدلالی، فقه فتوایی، سرگذشت‌نامه و شعر دربرمی‌گیرد.
خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) به مناسبت سالروز ارتحال این مرجع عالیقدر جهان تشیع، در گزارش زیر برخی از آثار و تالیفاتی که از وی به جای مانده است، مرور کرده است.
مجمع المسائل
دارالقرآن الكریم، قم، 1382.ق، 440 صفحه، وزیری (شومیز)
این کتاب محتوی مسائل جدیده و مستحدثه در اغلب ابواب فقهی است و نوعاً متضمن مسائلی است که به صورت استفتاء از محضر آن فقیه عصمت و طهارت (ع) در طول دوران زعامت و مرجعیت خواسته شده است، و از سوی ایشان پاسخ لازم و تفصیلی با شرح و بسط کافی داده شده است.
کتاب حاضر مشتمل بر آن نوع مسائلی است که کمتر در رساله‌های عملیه می‌توان آنها را به دست آورد. كتاب «مجمع المسائل» توضیح المسائل آیت الله گلپایگانی از جملۀ كتاب‌هایی است كه به سبك سؤال و جواب تألیف شده و شامل 2132 سؤال و جواب فقهى است.
این كتاب كه مجموعه‌اى بسیار نفیس و گران‌بها و حاوى فروع بسیار و نكات فقهى زیادى است، محتواى آن استفتائات گوناگونى است كه از داخل و خارج كشور از شهرها و قرى و قصبات از پیشگاه مبارك آن مرجع بزرگوار شده و ایشان جواب فرموده‌اند.
سؤالات مذكور پس از جواب و قبل از ارسال به‌سوى سؤال‌كنندگان، در دفتر مخصوص استفتائات، به‌ضمیمه جواب وارد گردیده و بعدها به خواهش گروهى از فضلا و مقلدین معظم‌له در معرض چاپ قرار گرفته و از این‌رو بعضى از شاگردان آن زعیم عالى‌قدر كه با مبانى فقهى و آرا و فتاواى مباركشان آشنایى كامل داشته‌اند، آن استفتائات را مرتب کرده و هریك را در باب ویژه و مناسب قرار داده و سؤال‌هاى تكرارى را حذف کرده‌اند.
حول مسائل الحج
دارالقرآن الكریم، قم، 1413.ق، 80 صفحه، رقعی.
در این كتاب احكام و مسائل مربوط به حج و فروع فقهی مرتبط با آن بر طبق فتاوای شرعی حضرت آیت‌الله العظمی سید محمدرضا موسوی گلپایگانی(قدس‌سره) ارائه شده است. هیئت استفتای آیت الله العظمی سید محمدرضا موسوی گلپایگانی(قدس‌سره) به سرپرستی ایت الله علی كریمی جهرمی به ۲۸۵ سؤال شرعی در زمینه احكام حج پاسخ گفتند كه پاسخ به این استفتائات با نظر و رؤیت ایشان صورت گرفته است.
در ابتدای كتاب كلیاتی در مورد حج و وجوب آن مطرح شده و آیاتی از قرآن در این زمینه مورد شرح و بررسی اجمالی قرار گرفته است. آنگاه به استفتائات مهم صورت گرفته در مورد حج از حضرت آیت‌الله گلپایگانی بیان شده و پاسخ این استفتائات با توجه به مبانی فقهی ایشان مطرح شده است. این پرسش‌ها و پاسخ‌ها به زبان عربی بوده و جهت رفع نیازهای فقهی مقلدین و شاگردان عرب زبان ایشان تدوین شده است.
مناسک‌الحج
چاپ حكمت، قم، 1393.ق، 305 صفحه، رقعی.
در این رساله شریفه به روش غیراستدلالی كلیه احكام و فروع فقهی مربوط به حج و عمره و مناسك و اعمال مربوط به آنها طبق دیدگاه‌ها و فتاوای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی گلپایگانی درج شده است.
مباحث كلی رساله در دو قسمت ارائه شده است: در قسمت اول رساله، مناسک حج و برخی از مستحبات مربوطه به ورود به شهر مقدس مكه و زیارت اماكن مقدسه موجود در آن بیان شده است.
در قسمت دوم اعمال مربوطه به شهر مقدس مدینه و زیارت‌های مربوطه به این شهر مانند زیارت قبور ائمه بقیع (ع) و ادعیه و سایر آداب ورود به این شهر بر طبق زیارتنامه‌ها و ادعیه وارد شده از سوی معصومین (ع) ذكر گردیده است.
ادعیه و زیارتنامه‌های مندرج در این كتاب برگرفته از كتب معتبر دعا و زیارات مانند: كامل الزیارات، المصباح، الاقبال و مزار البحار است.
احكام نماز خوف و مطارده
قم، دارالقرآن الكریم، 1403.ق، 21 صفحه، جیبی.
در این رساله كوتاه به 38 سؤال و استفتاء از حضرت آیت‌الله العظمی گلپایگانی در مورد نماز خوف در جبهه‌های جنگ كه نوعاً از طرف رزمندگان ایران مطرح شده است، پاسخ داده شده و دیدگاه‌های فقهی ایشان در این زمینه منعكس شده است. در این استفتائات به انواع نماز خوف اشاره شده و با توجه به برخی از نمازهای خوفی كه پیامبر اسلام (ص) در بعضی از جنگ‌ها به جماعت خواندند، نحوه خواندن این نماز در میدان جنگ بیان گردیده است.
احكام اموات
گردآورنده: محمدباقر حسینی زفره‌ای، قم، دارالقرآن الكریم، چاپ اول، 1412.ق، 145 صفحه، رقعی.
در این كتاب با استناد به فتاوای مرجع عالیقدر جهان تشیع حضرت آیت‌الله العظمی گلپایگانی، كلیه احكام و فروعات فقهی مربوط به مرگ و اموات بر طبق مذهب شیعه امامیه بیان گردیده است. گردآورنده این رساله شریفه با جستجو در فتاوا و استفتائات به عمل آمده از این مرجع عظیم‌القدر، و اقتباس از مجموعه مجمع المسائل ایشان، دیدگاه‌های فقهی ایشان را در مورد احكام اموات چه قبل و چه بعد از وقوع مرگ، جمع‌آوری کرده و در لابلای ذكر احكام، متناسب با موضوع فقهی آنها نیز روایاتی از ائمه اطهار (ع) نقل کرده تا به مطالب كتاب جنبه‌ای اخلاقی نیز داده باشد.
احكام عمره
گردآورنده: علی افتخاری گلپایگانی(رحمةالله)، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا، 123 صفحه، رقعی.
در این نوشتار به بیان احكام عمره و اقسام آن، افعال عمره، مواقیت آن و فضائل ذكر شده برای عمره پرداخته شده است. نگارنده ابتدا به دو قسم از عمره واجب و مستحب اشاره كرده و سپس آن را از نظر زمان تقسیم‌بندی کرده است. آنگاه به بیان واجبات عمره پرداخته و نیت، احرام بستن از میقات و نوع لباس شخص محرم، طواف خانه خدا، خواندن دو ركعت نماز پشت مقام حضرت ابراهیم، سعی بین صفا و مروه به تعداد هفت بار، حلق یا تقصیر، طواف خانه خدا به نیت طواف نساء و دو ركعت نماز به همین نام را از اعمال واجب عمره مفرده برشمرده است. در ادامه ایشان به چگونگی انجام اعمال عمره مفرده اشاره كرده و طبق فتاوا و دیدگاه‌های فقهی حضرت آیت‌الله العظمی گلپایگانی، واجبات نام برده شده برای عمره مفرده را بیان کرده است. سپس ایشان به نحوه احرام اطفال اشاره كرده و ضمن شرح اعمال عمره مفرده، آنچه كه برای شخص محرم در حال احرام، حرام می‌باشد را توضیح داده است.
مختصرالاحکام
قم، دارالقرآن‌الکریم، 163 صفحه، رقعی
در این رساله شریفه كه به زبان عربی نگاشته شده است، به صورت فشرده مجموعه احكام مربوط به عبادات و معاملات بر طبق فتاوای مرجع عظیم‌الشأن جهان تشیع حضرت آیت‌الله العظمی گلپایگانی برای عرب زبانان ایران و جهان اسلام گردآوری شده است. در نخستین بخش از این رساله شریفه طبق معمول تمامی رساله‌ها، مختصری از احكام اجتهاد و تقلید و شرایط مجتهدی كه غیر مجتهدین باید از آن تقلید كنند بیان شده و شرایط اعلمیت مجتهد نیز تبیین گردیده است.
آداب و احكام حج
قم، دارالقرآن الكریم، چاپ اول، 1413.ق، 600 صفحه، رقعی.
این كتاب با استفاده از مناسك حج عربی و فارسی آیت‌الله العظمی گلپایگانی و استفتائات به عمل آمده از ایشان تنظیم گردیده و كلیه احكام و فروع فقهی مربوط به حج و عمره و اعمال و مناسك مربوط به آنها مورد شرح و بررسی قرار گرفته است.
در ابتدای كتاب ضمن ارائه تعریفی از حج و ادله وجوب آن، به شرایط وجوب اشاره شده و مسائل متفرقه مربوط به استطاعت، حج نذری و نیابتی، احكام وصیت در حج، اقسام حج و ارائه صورتی اجمالی از اعمال حج و عمره پرداخته و سپس به صورت تفصیلی به بیان كیفیت اجرای مناسک حج و عمره تمتع می‌پردازد.
«الاحصار و الصد»، «تعلیقه‌اى بر عروة‌الوثقى»، «الدرالمنضود فی احکام الحدود»، «نتایج‌الافکار فی نجاسه‌الکفار»، «بلغه‌الطالب فی التعلیق علی بیع‌المکاسب»، «ارشادالسائل»، «صلاة‌الجمعه و عیدین، مناسک»، «هدایة‌العباد»، «إفاضة‌العوائد (حاشیه بر درر الفوائد)»، «رساله‌اى در باب ولایت فقیه»، «تقریرات درس آیت‌الله حائرى»، «رساله‌اى در امر به معروف و نهى از منکر» و بسیاری کتب دیگر از جمله تالیفات و آثار مرجع عالیقدر جهان تشیع حضرت آیت‌الله العظمی گلپایگانی(قدس‌سره) به شمار می‌رود.
شنبه ۱۱ اسفند ۱۳۹۷ - ۱۰:۱۶
به مناسبت سالگرد ارتحال آیت‌الله العظمی گلپایگانی از مراجع تقلید،خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در گزارشی برخی از آثار و تالیفاتی را که از ایشان به جای مانده است، مرور کرده است.
نظر شما