به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، چند‌سالی است که در حد فاصل خیابان انقلاب از سمت پارک دانشجو به سمت میدان انقلاب، شاهد گسرتش تعداد بساط دستفروش‌های کتاب بوده‌ایم؛ بساطی‌هایی که کتاب‌های مختلف را اغلب با تخفیف‌های غیرمتعارف عرضه می‌شوند.
 
تعدد یافتن دستفروشان کتاب در خیابان انقلاب و استقرارشان در جوار کتابفروشی‌ها، موجب نگرانی و دل‌آزردگی بسیاری از کتابفروش‌های قدیمی این محدوده جغرافیایی شده است. از سوی دیگر عدم نظارت بر عملکرد و فعالیت این فروشندگان موجب شده است که کتاب‌ها در دسته‌های موضوعی مختلف با کیفیت شبیه اصل و به‌اصطلاح «قاچاق» توسعه پیدا کنند؛ آنچنانکه در اخبار می‌خوانیم انبارهایی در حال کشف و ضبط‌اند که صدها بساط دستفروشی را با کتاب‌های تقلبی، شارژ می‌کردند.


 
در این بین؛ به نظر می‌رسد دستفروشان کتاب‌های اصلی که در واقع با هدف عرضه کتاب‌های دست دوم و کم‌یاب فعالیت خود را از سال‌ها قبل شروع کرده‌اند، در همهمه این روزهای خیابان انقلاب و پشت هویت‌های جعلی گم شده‌اند و جای خود را به افرادی داده‌اند که بیش از اینکه به فکر کمک به فرهنگ کشور باشند با فروش کتاب‌های قاچاق و به‌اصطلاح «افست» تنها به دنبال پر کردن جیب‌های خود هستند.
 
نگاه اول؛ وعده‌ ساماندهی و ایجاد گذر کتاب
یکی – دو سالی می‌شود که بحث ساماندهی دستفروشان کتاب به عنوان یک مطالبه جدی از سوی اهالی فرهنگ مطرح می‌شود و شهرداری نیز موافقت خود را با این موضوع اعلام کرده است. اما به نظر می‌رسد از طرح موضوع، قول و قرار برای ساماندهی تا اجرای طرح‌ها فاصله زیادی وجود دارد و دستفروش‌های کتاب به راحتی در هر نقطه‌ای از شهر به خصوص در مناطق پرتردد و مرکزی شهر با تصرف پیاده‌روها، کتاب‌های خود را می‌فروشند.
 

در این میان به نظر می‌رسد، ساماندهی و تجمیع دستفروش‌های کتاب در یک راسته و پهنه خیابانی مشخص می‌تواند بهترین و اصولی‌ترین راهکار برای کسانی باشد که به صورت شرافتمند در این حرفه فعالیت می‌کنند و به دنبال تقلب و فروش کتاب‌های غیراصل نیستند. اما تجربه نشان می‌دهد این ساماندهی باید با برنامه‌ریزی دقیق و مدون و در قالب نشست‌های مشترک بین مسئولان صنفی، فرهنگی و شهری اجرایی شود تا با موفقیت همراه باشد زیرا حرکت‌های تک‌نهادی به تنهایی نمی‌تواند در این موضوع موثر باشد.
 
مطالبه جمعی کتابفروشان انقلاب
چهارم اردیبهشت‌ماه امسال جمعی از نمایندگان اتحادیه ناشران و کتابفروشان با نصر‌الله آبادیان؛ شهردار منطقه  11 تهران دیدار کردند و درخواست رفع  مزاحمت دستفروشان راسته انقلاب را به عنوان یک مطالبه به شهردار گفتند. در این دیدار گفته شد که 44 دستفروش روبه‌روی دانشگاه بساط فروش کتاب دارند که اغلب آن‌ها کتاب‌های غیراصل و کپی را می‌فروشند. اهالی نشر در این دیدار از شهردار منطقه قول گرفتند که این گروه از دستفروشان در حوزه فرهنگ ساماندهی شوند.  


 
تپیدن قلب فرهنگ در گذر کتاب
محمدجواد حق‌شناس؛ رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران نیز در تیر‌ماه امسال در دیدار با نیکنام حسینی‌پور؛ مدیرعامل موسسه خانه کتاب از توسعه پهنه فرهنگی رودکی با همکاری شهرداری مناطق 11، سازمان زیباسازی شهر تهران، شرکت توسعه فضاهای فرهنگی و دفتر مطالعات اجتماعی و فرهنگی به عنوان یک گذر فرهنگی در تهران خبرداد و در این زمینه گفت که نمودهای اصلی این گذر فرهنگی، حمایت از امر کتاب، کتابخوانی و کتابفروشی است و قرار شده این قلب فرهنگی با چند گذر پیوند بخورد.


طبق گفته‌های این نمایسنده شورای اسلامی شهر تهران، دو گذر فرهنگی در این راستا تعریف شده است که از میدان انقلاب آغاز و به چهار راه ولیعصر، چهار راه کالج و نوفل لوشاتو می‌رسد و به پهنه اصلی گذر فرهنگی وصل می‌شود و گذر دوم نیز از میدان هفتم تیر تا سر حافظ را شامل می‌شود که از این گذرها به عنوان گذر کتاب یاد شده است.
 
دستفروش کتاب=دستیار امنیت شهری
کمی عقب‌تر که برویم؛ در خبرها می‌خوانیم در جریان بازدید اعضای شورای اسلامی شهر تهران از راسته کتابفروشی‌ها در 24 آبان ماه سال گذشته نیز موضوع دستفروش‌های کتاب مطرح شد که در این جلسه  الهام فخار؛ یکی از اعضای شورا عنوان کرد که ساماندهی دستفروشان خیابان انقلاب، صرفا با جمع‌آوری آن‌ها امکان‌پذیر نیست و با تعامل با اصناف این مشکل برطرف خواهد شد.



فخار به این نکته هم اشاره کرد که  در لوای دستفروشی امکان بروز بزه و تقلب وجود دارد بنابراین باید سازوکار مشخصی برای شناسایی راهکارهای رفع این مشکل پیدا کرد و گفت که‌ باید محدوده کار دستفروش‌ها مشخص شود و به آن‌ها به‌عنوان «دستیار امنیت شهری» نگاه کنیم؛ به‌عبارت دیگر وقتی رویه مشخص و سیستم ثبت‌نام تعیین شود به‌مرور شاهد بهبود این وضعیت خواهیم بود.

ایده ساماندهی در خیابان برادران مظفر
عقب‌تر هم که برویم -به قاعده نه سال- در بهمن ماه سال 1388 مهدی گلشنی؛ معاون فنی و مهندسی سازمان زیباسازی شهرداری تهران در سخنانی خبر داده بود که با سنگفرش شدن خیابان برادران مظفر شاهد یک گذرگاه فرهنگی در منطقه خواهیم بود؛ ایده‌ای که اکنون به نظر می‌رسد از آن فقط نامی باقی مانده است و نه تنها این محل به گذرگاه فرهنگی تبدیل است، بلکه بیشتر شبیه یک پارکینگ بزرگ خودرو است.

نگاه دوم؛ پیشنهادی که باید اجرایی شود
نیکنام حسینی‌پور؛ مدیرعامل موسسه خانه کتاب درباره ساماندهی دستفروشان کتاب به ایبنا می‌گوید: از مد‌ت‌ها قبل جلساتی با محمدجواد حق شناس؛ رییس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران داشتیم تا بتوانیم محل مناسبی برای تجمیع دستفروشان کتاب داشته باشیم؛ به‌طوری که بر عملکرد آن‌ها نظارت شود.


وی افزود: در این زمینه نیز به تازگی دیداری با جمعی از اعضای شورای اسلامی شهر تهران و ولی‌الله شجاع‌پوریان؛ معاون اجتماعی و امور فرهنگی شهرداری تهران داشتیم پیگیر این موضوع شدم و پیشنهاد دادم که خیابان مظفر شمالی برای ساماندهی کتابفروشان در نظر گرفته شود.
 
شب‌های کتاب در گذر کتابی
وی ادامه داد: نمونه این رویداد را در حوزه‌های مختلفی شاهد هستیم، به عنوان مثال اکنون جمع زیادی از فعالان غذایی در خیابان سی تیر برای ارائه خدمت به مردم ساماندهی شده‌اند و این مکان اکنون در میان مردم و فعالان این حوزه شناخته شده است و شهرداری هم بر عملکرد آن‌ها نظارت دارد. پس برای دستفروشان کتاب نیز می‌توان چنین اقدامی انجام داد تا در عرصه عرضه کتاب نیز ساماندهی مشاغل را به شکل سنتی و یکسان داشته باشیم.

مدیرعامل خانه کتاب تاکید کرد:  با این راهکار، دستفروشان کتاب می‌توانند علاوه بر فعالیت در طول روز، شب‌ها نیز فعالیت کنند و این خیابان با شب‌های کتاب در میان علاقه‌مندان به مطالعه، جابیفتد. این برنامه حتی در روزهای جمعه هم ادامه داشته باشد تا اگر کسی نیاز به کتاب داشت به شکل سازماندهی شده کتب مورد نیاز خود را خریداری کنند.
 
نظارت و ممانعت از فروش کتاب قاچاق
حسینی‌پور با بیان اینکه کنترل کتاب‌های دستفروشان از جمله ثمرات این اقدام به شمار می‌آید، یادآور شد: اگر این ساماندهی به شکل درست انجام شود، می‌توان بر کتاب‌های دستفروشان نظارت داشت تا از عرضه کتاب‌های قاچاق جلوگیری شود. 
 
حال باید دید عزم جدی مسئولان شهری برای عملی شدن ایده و پیشنهاد ساماندهی دستفروشان کتاب در بخش شمالی خیابان برادران مظفر تا چه حد جدی است و چگونه می‌توان از ظرفیت بسیار خوبی که برای این منطقه پیش‌بینی شده است برای پیشبرد اهداف و برنامه‌های و مقابله با پدیده‌های غیرفرهنگی استفاده کرد؛ اقدامی که نیازمند عزم جدی و هم‌صدایی سازمان‌‌ها و ارگان‌های مختلف شامل تشکل‌های صنفی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و شهرداری تهران است.

نگاه سوم؛ تاریخچه خیابان برادران مظفر
خیابان برادران مظفر که به یاد سه برادر شهید در عملیات مرصاد نامگذاری شده، یکی از گذرگاه‌های فرعی اما شناخته شده مرکز شهر تهران به شمار می‌آید که برخی از قدیمی‌های تهران آن را به نام خیابان صبا می‌شناسند؛ خیابانی که دیوارها و پنجره‌ خانه‌های قدیمی آن نقشی از سه دوره تاریخی باغ جلالیه، دوران مدرن و انقلاب را بر چهره دارند و رنگ و بوی این مقطع‌های زمانی را می‌توان در این خیابان مشاهده کرد.  
 
در دوره تاریخی اول؛ جلالیه یکی از محلات قدیمی مرکز شهر تهران بود که به نام نصر‌ت‌آباد شناخته می‌شد زیرا این منطقه توسط نصرت‌الدوله برادر شاه در زمان قاجار آباد شده بود. در دوره قاجار باغ جلالیه به همراه پارک ضل‌السلطان و پارک‌ امین‌الدوله از گردشگاه‌های تهرانیان بود، در زمان رضا پهلوی اما میدان بزرگی در بخشی از جلالیه برای رژه لشگرهای مقیم مرکز ساخته شد که بعدها بخشی از آن به پارک لاله و بخش دیگری از آن برای ساخت دانشگاه تهران استفاده شد.


 
در دوره تاریخی مدرن نیز با ساخته شدن خانه‌های ویلایی و باغ‌های وسیع در مساحت‌هایی که بیش از 500 مترمربع بودند، خیابان صبا به فضایی اختصاصی و نمادین برای اشرافیت و اعیان‌نشینی تبدیل شد. همچنین در دوره تاریخی انقلاب به دلیل تغییر کاربری‌ها از مسکونی به اداری و تقسیم پلاک‌ها با دید کاملا اقتصادی، تغییراتی در این خیابان به خصوص محدوده پایین بزرگمهر به سمت جنوب اعمال شد، به نحوی که این منطقه دستخوش اختلاط کاربری اداری – مسکونی شده است و وجود یک پاساژ کامپیوتر نیز کاربری تجاری را به دیگر وجوهات آن افزوده است.
 
خیابان برادران مظفر که با خیابان‌های طالقانی و انقلاب تقاطع دارد و به دلیل اینکه یک خیابان قبل از چهارراه ولیعصر و تئاتر شهر تهران قرار دارد، همچنین به سینما فلسطین نزدیک است و از موقعیت جغرافیایی خوبی برای اهالی فرهنگ و هنر برخوردار است و شاید یکی از بهترین گزینه‌ها برای ساماندهی دستفروشان کتاب به شمار بیاید که در پهنه خیابان انقلاب و اطراف آن قرار دارند.
 
در این خیابان ساختمان‌های قدیمی بسیار زیبایی وجود دارد که مشهوترین آن‌ها ساختمانی در ضلع شمال شرفی تقاطع خیابان انقلاب و برادران مظفر است که توسط وارطان هوانسیان ساخته شده است. پس از اینکه ظلع شمالی این خیابان سنگفرش شد رنگ و بوی دیگری به خود گرفته و می‌توان ادعا کرد که در سایه این اقدام هویت تاریخی آن نمایان شده است. اگرچه دیگر به دلیل گسترش واحدهای تجاری  شرکتی در این خیابان از میزان مسکونی بودن آن کاسته شده است اما تلاش شده بافت سنتی آن حفظ شود.


 
در این خیابان علاوه بر سنگفرش شدن مبلمان شهری و چراغ نصب شده است و شما در شب یا حتی طول روز شاهد یک خیابان متفاوت در یکی از مرکزی‌ترین خیابان‌های تهران هستید، در گذر از این خیابان می‌توانید مراکزی مثل مرکز انتقال خون، سینما فلسطین و موزه هنرهای معاصر فلسطین، نشر دانشگاه مذاهب اسلامی، مجموعه فرهنگی هنری صبا، مرکز تبادل کتاب و پژوهشکده فرهنگ و هنر را مشاهده کنید.
 

البته اگر مسئولان شهری به دنبال ساماندهی کتابفروشان در خیابان برادران مظفر هستند باید از ورود ماشین به این خیابان جلوگیری کنند، چون علاوه بر اینکه ورود خودرو موجب تخریب سنگفرش‌ها می‌شود از سوی دیگر عملا امکان بساط کتابفروشی را برای افراد محدود می‌کند. هرچند البته وجود مراکز تجاری متعدد در این خیابان مانند بازار کامپیوتر و رفت‌وآمد کاسبان از مواردی است که باید در این طرح به آن دقت شود.