به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی امروز (پنجشنبه 14 تیرماه) در آئین افتتاحیه پنجمین کنگره بین‌المللی «عُرس بیدل» با اشاره به اینکه بیدل در 40 سال اخیر بیشتر به مردم ایران معرفی شده، گفت: ما در سرآغاز بیدل‌شناسی در صر خودمان قرار داریم. بیدل‌شناسی کار دشواری است و به همان اندازه نیز لذت‌بخش است.
 
وی با بیان این نکته که بیدل در حدود 100 هزار بیت شعر گفته،‌ افزود: جلوه‌های شعر بیدل هم در لفظ هم در مضمون و هم در صورت و هم در معنا نمایان است. شعر بیدل از حیث مضمون، محتوا و درون‌مایه‌های شعر، متعالی است. تعالی در شعراو موج می‌زند. شعر او، شعر قدسی و ملکوتی است. شعر او همه انگشت اشاره به سوی آسمان است؛ به سوی اوی مطلق، اوی قدسی و حقیقت قدسی. بیدل مطلق‌پسند و مطلق‌پرست است. شعر بیدل سرشار از عشق است، سرشار از راز و نیاز و نیایش. کشش و کوششی در شعر او موج می‌زند که آن‌را به دریایی جوشان و خروشان مانند کرده است. در شعر کمتر شاعری، این طپش و حرکت دیده می‌شود.
 
رئیس فرهنگسان زبان و ادب فارسی، ادامه داد: در شعر بیدل، همه‌جا انسان مطرح است، اما نه انسان جدا از خدا و نه انسان بی‌خدا، نه انسان ایستاده در برابر خدا، بلکه انسان خدایی. شعر بیدل، حکایت انسان و خداست. همه‌جا جایگاه، منزلت و رابطه انسان و خدا دیده می‌شود. فنا، یقا، عشق، کشش، کوشش، رابطه انسان با هستی مطلق ، رابطه انسان با خدا، رابطه انسان با جهان، جامعه و طبیعت، همه در پرتو این نگاه قدسی بیدل در شعر او متجلی است.
 
حداد عادل در ادامه با اشاره به اینکه انسان در جهانی که بیدل می‌شناسد و معرفی می‌کند، جایگاه خود را حس می‌کند، اظهار کرد: این همان معنایی است که از اگزیستانس در اگزیستانسیالیسم می‌فهمیم. در شعر او هست بودن را لمس می‌کنیم. بیدل فکری بسیار عمیق و دقیق دارد و ظریف‌اندیش است. به اسرار و معانی بسیار پیچیده‌ای دست پیدا می‌کند و آن‌ها را بیان می‌کند. اگر او را ابوالمعانی نامیده‌اند، درست گفته‌اند. کمتر شاعری می‌شناسیم که قوت فکر و ظرافت اندیشه بیدل را داشته باشد،‌ قدرت تخیل بالای او حیرت‌آور است.
 
وی در این‌باره افزود: وقتی شعر بیدل را می‌خوانم و این قوه تخیل را می‌‌بینم، به یاد ریاضی‌دان‌های بزرگ می‌افتم که با قدرت تخیل نظریه‌های ریاضی جدید ارائه می‌کردند. حقیقتا بین شاعران و ریاضی‌دان‌ها، سنخیت و مشابهتی هست و در هر دو قدرت تخیل بسیار بالا است. اگر کسی مانند بیدل در زمانه‌ای قرار می‌گرفت که این قدرت تخیل و اندیشه را در علوم طبیعی و ریاضی صرف می‌کرد، یقین دارم به نظریات حیرت‌آ‌وری در ریاضیات و فیزیک دست پیدا می‌کرد. جنس ذهن او و توانایی او در ایجاد رابطه بین امور، حیرت‌آور است.
 
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی همچنین با رجوعی به زبان و لفظ بیدل، گفت: می‌دانیم که شعر سرکش‌تر از آن است که به تعریف درآید، ولی در شعر بیدل، مرزشکنی‌ها و خط‌شکنی‌های عجیبی می‌بینیم. بیدل از همه احکام و ضوابط استدلال و قواعد منطقی فکر و قواعد فلسفی عبور می‌کند. تضاد، تناقض، کفر و ایمان، هستی و نیستی را درهم می‌پیچد اما حاصل کار او بی‌معنا نیست. با اینکه از همه مرزبندی‌ها عبور می‌کند و فراتر می‌رود، اما خواننده با او احساس یگانگی می‌کند. او صرفا یک ویرانگر نیست و بنایی را می‌سازد که به همه آن ویرانی‌ها می‌ارزد و همین جاذبه، جادوی شعر بیدل است.
 
حداد عادل تصریح کرد: شعر یک اسب سرکش و یک اقیانوس طوفانی است ولی شکوه این اقیانوس و زیبایی این اسب سرکش، همه را مفتون می‌کند. برای فهم شعر بیدل، باید تامل و تحمل کرد، باید زبان شعر او را بدست آورد. بیدل در شعر خود کلیدواژه‌هایی دارد که از آن‌ها به‌عنوان ابزاری بیان شاعرانه بهره می‌برد. وی در هر یک از این عناصر شعری، ده‌ها قابلیت کشف کرده است. استاد شفیعی کدکنی در کتاب «شاعر آینه‌ها» برخی از این کلیدواژه‌ها را برشمرده است، مانند: آب، آهو، آینه، اشک، تصویر، حباب، ساغر، سحر، رنگ، طاووس، عنقا، گرداب و موج.
 
وی افزود: «حباب» در شعر بیدل، جایگاهی شبیه «نی» در شعر مولانا دارد. نی با تو خالی بودن، معرف فقر و فنای انسان است و از اتصال او با لب‌های گویا، نی صاحب نوا می‌شود. حباب هم یک صورت ظاهر دارد ولی باطنش خالی است و عمر کوتاه حباب، نشان گذرا بودن فرصت ما در این دنیا است؛ حباب دوباره بعد از فنا به دریا برمی‌گردد.
 
 رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ادامه با طرح این پرسش که باید از بیدل پرسید که شد زبان فارسی را برای بیان معانی انتخاب کرده درحالی‌که زبان مادری‌اش فارسی نیست، توضیح داد: اینکه یک غیرفارسی‌زبان آنچنان به این زبان مسلط شود که بتواند پیچیده‌ترین مفاهیم را در قالب این زبان و کلمات بگنجاند و اینطور خوش‌آهنگ و دلنشین آن‌ها را جاودانه کند، بسیار مهم است. ما از شعر بیدل می‌توانیم به قدرت، وسعت و عظمت زبان فارسی پی ببریم. زبان فارسی به بیدل امکان می‌داد و بیدل این زبان را مناسب دیده برای بیان حقایقی که در دل و جان داشته است. بی‌جهت نیست که اقبال لاهوری هم مدتها پس از بیدل که استعمار انگلیس تمام تلاش خود را برای برچیده شدن زبان فارسی از شبه‌قاره کرد، برای بیان اندیشه و اشعار خود، زبان فارسی را برگزید. تعداد اشعار فارسی اقبال، دو برابر اشعار او به زبان اردو است.
 
حداد عادل گفت: خوشحالم که بیدل در افق ادبیات امروز ایران، به‌تازگی طلوع کرده و بسیار به آینده بیدل‌شناسی در ایران خوشبینم. بیدل بسیار پیش‌تر از ایران، در دل و جان مردم هند، پاکستان، افغانستان و تاجیکستان نشسته بود و بیدل شاعر اجتماعی آن‌ها بوده است، اما در ایران حتی در دانشکده‌های ادبیات هم تا 40 سال پیش بیدل مطرح نبود. در ایران قدم‌های اولیه خوبی برای آشتی با بیدل برداشته‌ایم، اما در این میان، هم فضل تقدم و هم تقدم فضل با استاد شفیعی کدکنی است که با کتاب «شاعر آینه‌ها» راه را گشود. کتاب‌های زیادی هم از سوی دیگرانی همچون محمدکاظم کاظمی و مرحوم سید حسن حسینی در این سال‌ها نوشته شد. امروز کتابشناسی بیدل به زبان فارسی در ایران، فهرست بلندبالایی دارد اما این آغاز راه است. با آشتی با بیدل، هم دل بیدل را بشناسیم و هم به عظمت و قدرت زبان فارسی پی ببریم و فارسی را پاس بداریم.

پنجمین کنگره بین‌المللی «عُرس بیدل»، 14 و 15 تیرماه با حضور استادان، پژوهشگران و خادمان زبان و ادب فارسی در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزار می‌شود.