خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- «توماس لمکه»، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه هایزنبرگ است و در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه گوته در فرانکفورت آلمان روی زیست‌فناوری، طبیعت و جامعه کار می‌کند. زمینه‌های پژوهشی او عبارتند از نظریه‌های اجتماعی و سیاسی، زیست سیاست و مطالعات اجتماعی ژنتیک و فناوری‌های تولید مثل.

لمکه یکی از بهترین فوکوپژوهان، در کتاب «درآمدی پیشرفته بر زیست سیاست» نه تنها تحلیلی جامع از مفهوم زیست سیاست فراهم آورده است بلکه به نحوی درخشان کاربردها و نقدهای معاصر آن را نیز در اثر خود گنجانده است. به این ترتیب نشان می‌دهد که افق‌های پژوهشی جدیدی پیش روی ما قرار دارد. لمکه در این کتاب توضیح می‌دهد که زندگی به عاملی مستقل، عینی و قابل اندازه‌گیری و همچنین واقعیتی جمعی تبدیل شده است که می‌توان آن را از موجودات زنده‌ی انضمامی و تجربه‌های فردی منفرد متمایز ساخت.

او نشان می‌دهد که فهم ما از فرآیندهای زندگی، سازماندهی جمعیت‌ها و نیاز به حکومت بر افراد و گروه‌ها چگونه به اقداماتی برای اصلاح، طرد، بهنجارسازی و انضباط بخشی منجر می‌شود. او با مشخص کردن خطرات و بحث‌های مربوط به زیست سیاست و فراهم ساختن تاریخ جامع این مفهوم، جایگاه آن را در بحث‌های نظری و جامعه‌شناختی دوران معاصر آشکار می‌کند.

با بهراد رحمانی، مترجم این کتاب، که پیش از این هم ترجمه‌ای از آثار فیلسوفان یونان داشته و این روزها هم روی مجموعه‌ای از کتاب‌های فوکو کار می‌کند، گفت‌وگویی‌ داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
 
آیا پیش از این هم کتابی از این نویسنده، توماس لمکه، به فارسی ترجمه شده است؟ کمی درباره کارهای دیگر او توضیح دهید.
پیش از این، یک کتاب از او منتشر شده است. او خیلی به لحاظ پژوهش‌هایی که روی کارهای فوکو انجام داده، مثل حکومت‌بندی، سیاست و عقلانیت مطرح است. علاوه بر این در حوزه فن‌آوری‌های نوین هم کار کرده است. از آن جمله می‌توان به موضوعاتی نظیر نحوه تاثیر ژنتیک بر موقعیت فرد یا داده‌پردازی‌ها  کار کرده است. او نگاه سیاسی و اجتماعی به فن‌آوری‌های مختلف داشته و در حوزه سیاست هم به ارتباط فن‌آوری‌های نوین با مسائل سیاسی هم توجه داشته است. یا یکی دیگر از پژوهش‌های او درباره این است که دارو چه تاثیری بر فرد، فردیت او و جایگاه اجتماعی و نحوه کنش‌مندی‌اش دارد.
 
در کتاب «درآمدی پیشرفته بر زیست سیاست» هم با یک نگاه فوکویی مواجه هستیم؟
نگاه حاکم بر این کتاب، فوکویی است. اما در مجموع یک درآمد تاریخی به مفهوم حوزه سیاست است و با رویکردهای مختلفی به آن نگاه شده است. برای برخی زیست، شالوده کار بوده و برای برخی دیگر، سیاست اصالت داشته است. اما فوکو آن را به معنای جدیدی استفاده کرده است. افرادی که بعد از فوکو آمده‌اند روی اندیشه فوکو کارکرده‌اند. به طور کلی در این کتاب، درآمدی تاریخی بر تطور این مفهوم صورت گرفته است. آراء اندیشمندان دیگری نظیر جورجو آگامبن، مایکل هارت و آنتونیو نگری هم مورد توجه قرار گرفته است.
 


همزمان با ترجمه شما، ترجمه دیگری هم از این کتاب منتشر شده است. چه نگاهی به همزمانی انتشار این دو ترجمه دارید؟
این مساله هم یکی از مشکلات ناشی از نبود قانون کپی رایت در ایران است. من این ترجمه را خیلی قبل‌تر در دوران دانشجویی انجام داده بودم، ولی بنا به هر دلیلی این دو ترجمه به صورت همزمان منتشر شده است. اگر قانون کپی‌رایت در ایران هم اجرا شود، خیلی‌ها از عملی شدن آن سود می‌برند. فقط نویسندگان از آن منتفع نمی‌شوند. این قانون به نفع مترجمان هم هست و دیگر این دوباره‌کاری‌ها در حوزه ترجمه هم انجام نمی‌شود. چون ترجمه چندباره یک متن، به معنای این است که یک متن را چندین بار چاپ کرده‌اند و با رعایت قانون کپی رایت این اتفاق نمی‌افتد. اما از یک منظر دیگر، چنین اتفاق‌هایی نشانگر این است که این موضوع برای ذهنیت ایرانی مهم شده است که همزمان دو مترجم به سمت یک متن رفته‌اند.
 
نگاه فوکو در این کتاب هم به حوزه سیاست در راستای نگاهش در کتاب«تنبیه، مراقبت، زندان» است؟... به این معنا که حاکمان و روان‌پزشکان را در یک جایگاه قرار می‌دهد که شیوه‌های تنبیهی حکومت و شیوه‌های درمانی روان‌پزشکان را از دیرباز در یک راستا قرار می‌دهد و هر دو در پی آن هستند که افراد خارج از هنجارهای جامعه را به نحوی محدود کنند؛ یکی با قانون و دیگری با روان‌پزشکی.
حوزه سیاست از نظر فوکو یک نوع گسست در نحوه حکومت است. زمانی حکومت‌ها، قدرت‌های تفریحی داشتند و می‌توانستند انسان‌ها را بکشند. یعنی حذف افراد با حذف بدن‌ها صورت می‌گرفت. اما از یک زمانی، قدرت عوض شد و ما با یک گسست در این حوزه مواجه شدیم. در این دوره بیشتر به آمار توجه می‌شود و جامعه آماری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار شده است. سیاست فرد محور، جای خودش را به هنجارهای آماری داده است و به جای زیست فردی به معنای بیولوژيک، با جامعه آماری مواجه هستیم. این اتفاقی است که در جامعه ما هم امروزه دیده می‌شود و این نکته، نشان‌دهنده آن است که سیاست در ایران پویا است.
 
این تبدیل جامعه انسانی به جامعه آماری در حرکت‌های اخیر بهار عربی هم دیده می‌شود. ایده بسیاری از تجمع‌ها در کشورهایی نظیر مصر در شبکه‌های ارتباط جمعی مجازی صورت گرفت. یعنی مردم در تجمع‌های اعتراضی، یک ایده مجازی را  در خیابان‌ها واقعیت می‌بخشیدند.
از چند منظر می‌توان به این مساله نگاه کرد. در بسط این اندیشه فوکو، همه چیز به داده‌های اطلاعاتی تبدیل می‌شود. شبکه‌های ارتباطی مجازی نظیر فیس‌بوک، اسنپ و... هم که در ایران استفاده می‌شوند به یک پلت‌فرم تبدیل شده‌اند که با جمع‌آوری اطلاعات، کنش‌مند می‌شوند. به این ترتیب، تمام رفتار و حرکات روزانه شما به داده‌های اطلاعاتی تبدیل می‌شود که بر اساس همین داده‌ها دیگران می‌توانند نسبت به شما تصمیم بگیرند. به این ترتیب، شما دیگر یک فرد نیستید. بلکه مجموعه‌ای از داده‌ها هستید. یعنی از یک انسان و یک فرد خارجی به مجموعه‌ای از داده‌ها تبدیل می‌شوید. حکومت‌ها هم برای کنترل انسان‌ها و کارهای تبلیغاتی از این داه‌ها استفاده می‌کنند. به همین ترتیب، افرادی که می‌خواهند در مقابل قدرت‌ها مقاومت کنند هم از همین پلت‌فرم‌ها استفاده می‌کنند. این مسئله در نگاه «مایکل هارت» دیده می‌شود. به این معنا که همان اختیاراتی که در حوزه داده‌های اطلاعاتی در اختیار امپراطوری‌ها هست، در اختیار توده‌ها هم قرار دارد که از آن در راستای مقاومت استفاده می‌شود.

 کتاب «درآمدی پیشرفته بر زیست سیاست» نوشته توماس لمکه، با ترجمه بهراد رحمانی توسط نشر مرکز منتشر شده است. این کتاب در 138 صفحه، در شمارگان 1000 نسخه و با قیمت 18500 منتشر شده است.