به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، دوشنبه 22 آبان در بیست و پنجمین دوره هفته کتاب جهموری اسلامی ایران «کتاب و جامعه دانشگاهی» نامگذاری شده است. در این باره با علی سلاجقه، استاد دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران و عضو هیات علمی تحقیقات سیاست علمی کشور گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
سلاجقه از به روز بودن کتاب‌های علمی خبر داد و گفت: خوشبختانه تبادل علمی خوبی میان دانشگاهیان با فضای علمی خارج از کشور برقرار است و کتاب‌های علمی غالبا مبتنی بر مرز دانش و آخرين یافته‌های علمی دنیا به روز هستند.
عضو هیات علمی تحقیقات سیاست علمی کشور گفت: مشکل اصلی نشر کتاب‌های علمی دو سویه یعنی هم از سوی دانشجویان و هم از سوی استادان است. اینکه استادان کمتر به نگارش کتاب روی می‌آورند؛ چون به مولف بهای لازم مادی و معنوی داده نمی‌شود و دانشجویان نیز به خواندن کتاب رغبتی نشان نمی‌دهند چون با توجه به وضعيت بازار کار انگیزه‌ای برای مطالعه کتاب ندارند. لذا صرفا به جزوه استاد اکتفا و کتاب را برای پاس کردن واحد مورد نظر تهیه و یا بخشی از آن را مطالعه می‌کنند و اطلاعات علمی کتاب‌ها را جستجو نمی‌کنند.
سلاجقه عامل اصلی کم توجهی به کتاب‌های علمی را درون دستگاه‌های اجرایی کشور دانست و اظهار کرد: عدم ارتباط و تعامل بین دستگاه اجرایی کشور با دانشگاهیان و صاحبان علم باعث شده مباحث سودمند کتاب‌ها در برنامه‌های اجرایی کشور به اجرا درنیایند و از مطالب علمی ثبت شده توسط پژوهشگران استفاده چندانی نشود یا به عبارت دیگر همچنان‌که علم در حال تغییر و تحول است؛ روش‌ها و رویکردهای دستگاه‌های اجرایی نیز باید مبتنی بر یافته‌های علمی شناور باشد و بر اساس مقتضيات زمان و مکان در اجرا از دانش بهره جست.
نیاز به علم باید احساس شود
این استاد دانشگاه اظهار کرد: در واقع آخرین یافته‌های علمی در اختیار دستگاه اجرایی کشور قرار داده می‌شود. ولی افرادی که در دستگاه‌های اجرایی کشور در صدر کار هستند یا متخصص در وظايف دستگاهی که در راس آن قرار گرفته‌اند نیستند و در نتیجه احساس نیاز چندانی به دانش روز ندارند و از طرفی اهل فن که مشکل‌گشا باشند و در مواقع ضرورت به سراغ آنها بروند را نیز نمی‌شناسند و از سویی دیدگاه علمی ندارند و اطلاعی هم از یافته‌های علمی کتاب‌ها ندارند.
به عقیده من افرادی که مسئولیت اجرایی را برعهده می‌گیرند باید با اهالی علم در ارتباط بیشتری باشند و بر یافته‌های علمی اشراف داشته باشند. همچنین وجود زیاد مدارج و مدارک علمی بی پشتوانه علمی در دست افراد همگان را از رجوع به منابع علمی معتبر بی‌نیاز کرده و همه خود را با توجه به مدرک تحصیلی بی نیاز از رجوع به منابع علمی تدوین و تالیف شده در مراجع معتبر می‌دانند.
سلاجقه درباره عدم توازن در تالیف کتاب و مقالات از سوی دانشگاهیان عنوان کرد: به همین دلیل است که دانشگاهیان و استادان دانشگاه از تالیف کتاب دل‌زده می‌شوند و به تالیف مقاله روی می‌آورند چرا که هم وقت کمتری از استادان می‌گیرند و هم از نظر امتیاز علمی که داده می‌شود بر تالیف کتاب برتری دارد. همچنین فرآيند چاپ یک کتاب در بعضي موسسات آموزش عالی به نحوی است که نویسنده را در خم و پیچ داوری و از دست دادن زمان و فرصت‌ها خسته و همچنین عدم پرداخت حق تالیف مکفی استادان را راغب به تالیف کتاب نمی‌کند.
این استاد دانشگاه تهران همچنین نداشتن جایگاه در میدان‌های اجرایی برای فارغ‌التحصیلان حوزه علم را از عوامل اصلی پایین آمدن ارزش کتاب‌های علمی دانست چراکه در این شرایط دانشجویان کتاب را صرفا برای گذران واحد درسی و یا انجام پروژه‌های علمی محدود به دانشگاه‌ها استفاده می‌کنند.
این فعال در عرصه کتاب‌های علمی و دانشگاهی گفت: با این روند متاسفانه علم بی‌هویت می‌شود و علاوه‌بر آن مدرک‌گرایی آسیب جدی بر بدنه علم و کتاب‌های علمی وارد می‌آورد.
جای خالی صاحبان علم در دستگاه‌های اجرایی
سلاجقه گفت: این موارد باعث می‌شود که برای علم و علمی کار کردن جایگاهی نیابیم و نمود عینی تولیدات فکری و علمی استادان و دانشگاهیان و صاحبان علم را در میدان‌های اجرایی نبینیم. در واقع می‌توانم بگویم روی کار آمدن غیر متخصصان در دستگاه‌های اجرایی کشور باعث شده که از کتاب‌ها استقبال کمتری شود. در کل به کتاب‌نویسان اهمیت کمتری داده می‌شود و کتابی که از سوی دانشگاهیان و صاحبان علم نوشته می‌شود وارد دستگاه‌های اجرایی نمی‌شوند تا اطلاعات خود را ارائه دهند. متاسفانه جامعه اجرایی کشور نیاز به علم و علمی کار کردن را احساس نمی‌کنند و این زنگ خطری است که منجر به بی اعتمادی به علم، عالمان و جوامع دانشگاهی و همچنین عدم توسعه پایدار و در خور کشور می‌شود.
به گفته این استاد دانشگاه، در مراجع اجرایی چندان به افکار علمی اهمیت داده نمی‌شود لذا با یک برنامه مدیریتی خوب می‌توان در برنامه‌های اجرایی علمی کار کرد. بنابراین صاحبان علم رغبت کمتری برای نگارش کتاب علمی پیدا می‌کنند. به همین دلیل دانشگاهیان به نگارش مقاله روی می‌آورند.
نویسنده «فنون کاربردی سامانه اطلاعات جغرافیایی» درباره جشنواره‌های مختلف کتاب‌های دانشجویی خاطرنشان کرد: اگر با برگزاری این جشنواره‌ها فقط دانشجوی جوینده حقیقت را به خود باوری برسانیم کفایت می‌کند و گرنه در وادی علم استادانی که سابقه سال‌ها تدریس و تحقیق در بهترین مراکز آموزش عالی کشور را نیز دارند در دست به قلم بردن و تالیف کردن بسیار محتاطانه عمل می‌کنند. دانشجویان جوان برای بالیدن در فضاي علم باید مهیا شوند و احساس کنند کتابی که تالیف می‌کنند مفید است تا به خود باوری برسند و باید دانشجو را به این باور برسانیم که پژوهش‌ها و تحقیقات علمی او برای رفع نیازهای علمی کشور است.
سلاجقه یادآور شد: به عقیده من باید جشنواره‌های ایده‌پردازی برای رفع معضلات مبتلا به کشور برای دانشجویان برگزار کنیم تا ضمن تشکیل یک بانک ایده در دسترس و غنی دانشجویان در کنار استادان و صاحبان علم نگارش صحیح کتاب علمی را فرابگیرند و پخته شوند.
این استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه علم مبتنی بر کتاب است، بیان کرد: فضاهای مجازی و اینترنت به صورت زیربنایی یک علم را توسعه نمی‌بخشد و صرفا اطلاعات عمومی افراد را افزایش می‌دهد. درحالی که برای پیشرفت در علم باید زمینه‌های تخصصی سنجیده شود و پیشرفت در علم به صورت پله به پله و عمیق با مطالعه کتاب‌ها امکان‌پذیر است.
دوشنبه ۲۲ آبان ۱۳۹۶ - ۱۰:۰۶
نظر شما